جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اطلاعات بسیار مهمی درباره وجود کتابی به زبان یونانی در تاریخ و افسانه های ایرانی که بخشی از آن شبیه کارنامه اردشیر بابکان به نظر می رسد، در نوشته های نخستین مورخ ارمنی قرن پنجم میلادی، موسی خورنی، ثبت شده است. در گزارش کوتاه این مورخ، بخشی از این افسانه ها درباره اردشیر و بخش دیگری از آنها به شخصیت های اساطیری و تاریخی دیگر مربوط می شوند، اما غالب محققان و از جمله تئودور نولدکه، به اشتباه، همه این افسانه ها را یک جا مربوط به اردشیر پنداشته اند. این امر به استنتاج نادرست در دیگر زمینه ها به ویژه درباره افسانه پرورش کوروش انجامیده است. از سوی دیگر اساسا این گزارش خورنی درباره کتاب مذکور که حاوی نام نویسنده و نیز مترجم ایرانی آن هم هست، سخت مورد بی توجهی قرار گرفته است.در مقاله حاضر دلایل رد این اشتباه رایج، بیان شده و علاوه بر آن کوشش شده تا به ویژه بر اساس پژوهش های جدید محققان ارمنی و با تکیه بر اصول زبانشناسی، به تجزیه و تحلیل گزارش خورنی و مقایسه آن با متن کارنامه پرداخته شود. از نام های نویسنده و مترجم کتاب که تاکنون ناشناخته مانده و فقط با ضبط های آشفته و مغشوش در معدودی از کتاب ها آمده، نیز صورت بندی صحیح تری ارائه گردیده است. برای اطمینان بیشتر افسانه هایی که خورنی به آنها اشاره کرده با متن کارنامه، ترجمه های ارمنی و فرانسه و نیز با روایت شاهنامه مقابله شده است. نتایج به دست آمده می تواند برای پژوهش درباره کارنامه اردشیر بابکان، اساطیر و ادبیات ایران باستان و مخصوصا منابع از میان رفته ای همچون خداینامه و تاریخ روابط ادبی ایران و غرب در دوره باستان و ارزیابی شیوه تاریخ نویسی موسی خورنی راهگشا باشد.

گرچه تورات کتابی است دینی، ولی می‌توان آن را کتاب تاریخی 2500 ساله دانست؛ زیرا سرگذشت برخی شخصیت‌های تاریخی و سلاطین ممالک در جای جای آن آمده است. از جمله به برهه‌هایی از عصر هخامنشیان برخورد می‌کنیم و سرگذشت پادشاهان هخامنشی نظیر کوروش و داریوش و خشایارشا و اردشیر را در آن می‌یابیم. در عین حال در مطاوی تورات به بسیاری از آداب و رسوم ایرانیان برمی‌خوریم. این کتاب همچنین قدیمترین جایی است که منشور آزادی کوروش برای یهودیان و نیز ماجرای استر و خشایارشا و نیز چگونگی قتل (هامان) وزیر در آن منعکس شده است. از میان اسفار متعدد تورات، «کتاب دانیال» و «کتاب استر» بیش از همه درباره آداب و رسوم و قوانین درباره هخامنشی سخن رانده است.

نزدیک به دویست سال است که از اثبات دشت مرغاب در شمال استان فارس امروزی به عنوان «پارسارگاد» کهن که بنا به ادعای تعدادی از مورخان یونانی کوروش به افتخار پیروزیش بر استیاگس، آخرین پادشاه ماد در این مکان، آنجا را به پایتختی انتخاب کرد، می گذرد. به دلیل پیوند نام پارساگاد با نام کوروش کبیر، بنیانگذار امپراتوری پارسیان و همچنین به دلیل وجود آثار باستانی مربوط به این دوره و قبل از آن که آنجا را تبدیل به یک گنجینه مهم تاریخی و فرهنگی نموده است همگی باعث گردیده به دنبال سیاحان به ایران از قرن هفدهم میلادی خصوصا دوره صفویه و به دنبال گسترش شرق شناسی از قرن نوزدهم میلادی، توجه ویژه ای به شناخت و معرفی دشت پارسارگاد، نام، آثار تاریخی و جایگاه آن در تاریخ ایران شود که این تحقیقات هنوز هم ادامه دارد. در همین راستا گرچه درباره ارتباط ریشه شناسی و وجهه تسمیه و نام پارسارگاد نیز بحث های زیادی انجام شده است اما اختلاف نظرها هم چنان ادامه دارد.در این مقاله، ضمن اشاره به موقعیت جغرافیایی این منطقه و بررسی مطالعات انجام شده در خصوص معرفی پارسارگاد، به ریشه شناسی و وجهه تسمیه نام پارسارگاد با استناد به آخرین یافته های باستان شناسی، شواهد تاریخی، متون کهن ایرانی و یونانی و تحقیقات انجام شده، پرداخته ایم.