جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش پاره‌ای از آگاهی‌های نوشته‌های اسلامی دربار? کیش زرتشت، از آغاز تا سده پنجم ه.ق را در برمی‌گیرد، که در اینجا به نقد و بررسی آن‌ها پرداخته‌شده است. به دلیل اینکه تاکنون کسی در این‌باره پژوهش مستقلی انجام نداده است، می‌توان بر ارزشمندی و بایستگی انجام این کار پافشاری کرد. آگاهی‌های نوشته‌های اسلامی دربار? دین زرتشت، از خود وی، زمان زادنش و جایگاه زندگی او آغازشده است. نویسندگان اسلامی کوشش کرده‌اند، آگاهی‌های فراگیری از زندگی زرتشت و دین وی ارائه دهند. افزون بر این، آگاهی‌های آن‌ها دربرگیرند?: نام زرتشت، تبارنام? وی، آگاهی از کتابش،سرگذشت این کتاب، روزگارِ پادشاهی(گشتاسپ) که زرتشت در دور? آن زندگی می‌کرد و آگاهی‌های پراکند? دیگر است. نویسندگان اسلامی بیشترِ این آگاهی‌ها را از متن‌های دینی زرتشتی گرفته‌اند. افزون بر جستار‌های یادشده، نویسندگان اسلامی از مطالبی مانند: بزرگداشت آتش در میان زرتشتیان، آتش‌های سپند(=مقدس) زرتشتیان، و آتشکده‌های آن‌ها، گفتگو کرده‌اند. به نظر می‌رسد دراین‌باره، آگاهی‌های مورخان اسلامی، افزون بر این‌که از متن‌های پهلوی گرفته‌شده‌اند، سرچشمه دیگری داشته‌اند، چون‌که این آگاهی‌ها، به‌ویژه دربار? آتشکده‌ها، گسترده‌تر هستند.

در میان نوشته های فارسی میانه، آثار اندرزی اهمیت خاصی دارند. اندرزها مسائل اخلاقی جامعه را بازتاب می دهند و معرف اندیشه، گفتار، و کردار مردم در گذشته های دورند و گویای این واقعیت آشکار نیز هستند که ایرانیان، به ویژه در دوره ساسانی، به سخنان و نوشته هایی با مضمون اخلاقی و اجتماعی دل بستگی فراوان داشته اند. انعکاس مطالب اندرزی محدود به دوره ساسانی و فرهنگ ایران پیش از اسلام نیست، بلکه در آثار ادبی فارسی و نوشته های ایرانیان به زبان عربی نیز، به فراوانی، مشاهده می شود و از این روست که این گونه ادب را از ویژگی های فرهنگ مشرق زمین دانسته اند. برای پی گیری دایره وسعت اندرزنامه ها و تاثیر آن ها در دوره های گوناگون نه تنها باید مجموعه های حماسی و در راس آن ها شاهنامه یا آثار ابوعلی مسکویه مانند جاویدان خرد یا خردنامه را بررسی کرد، که باید مجموعه های امثال و حکم فارسی، کلام حکمت آمیز شاعران و نویسندگان بزرگی چون استاد سخن، سعدی شیرازی، را نیز واکاوی کرد تا بتوان بخشی از این گونه تاثیرات را در پیش چشم داشت.