جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خواجه عبدالله انصاری، عارفی متشرع و نویسنده یی با ذوق و تواناست. از وی آثار متعددی در حوزه عرفان و تصوف به جای مانده که همگی از تجربه های عرفانی او حکایت دارد. یکی از این آثار رساله کم حجم «محبت نامه» است.پیر هرات در این رساله به معرفی یکی از اصطلاحات پایه یی و پرکاربرد عرفان اسلامی؛ یعنی محبت می پردازد. نگاهی به این اثر خواجه نشان می دهد که او به این موضوع عام از منظری خاص نگریسته و از غالب مفاهیمی که می توانند گوشه های ناشناخته آن را روشن کنند، استفاده کرده است.تامل بر این رساله نه تنها از آگاهی بسیار خواجه در باب مسایل عرفانی خبر می دهد؛ بلکه از روی راز و رمزهای کلام زیبا، پخته و کارآمدی هم که حاصل و انتقال دهنده این آگاهی است، پرده برمی دارد. خواجه برای انتقال معنا از تقابل های دوگانه و زبان منطقی و نیز از برخی ابزارهای تصویرآفرین استفاده و بدین ترتیب میان معنا و زبان تعاملی شایسته برقرار می کند. پرداختن به این پیوند و نشان دادن ابعاد آن، هدف اصلی نگارنده در این مقاله است.خواجه پیش از هر چیز از دشواری بیان برخی از دریافته هایش سخن می گوید و با آن که می کوشد موضوع رساله را به درست برای مخاطبان توضیح دهد، درمی یابد که زبان ارجاعی قادر به گزارش تمام تجربه های او نیست و ناگزیر باید از زبان عاطفی، کمک بگیرد. بنابراین او زبان عاطفی را نه برای آراستن کلام؛ بلکه برای انتقال بهتر معنا و اندیشه، استخدام کرده است.

گویندگان عارف همواره درصدد یافتن راهی برای انتقال و القای اندیشه های متعالی و تجربیات معنوی خود و مخاطبان آثار عرفانی درصدد درک و دریافت این مفاهیم بوده اند. آشکار است که به دلیل ابهام و دیریابی این معارف، استفاده از تمامی ظرائف و قابلیت های زبان و بلاغت آن ضرورت می یابد. در این راستا برخی ابزارهای بلاغی علم معانی – که همسو با قریحه ذاتی و ذوق فطری گوینده و مخاطب اوست – از جمله «قصر و حصر» و اختصاص و تاکید مستتر در آن، اهمیت ویژه ای دارد.دو محور اساسی دغدغه گوینده عارف برای القای اندیشه ها از سویی و کاربرد فراوان «قصر و حصر» در متون نثر عرفانی از سوی دیگر، ضرورت انجام چنین پژوهشی را تبیین می کند.