جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن خلدون بسیاری از علوم ادبی را آموخته بود و به آن ها تسلط کامل داشت؛ به گونه ای که شیوه نگارش ادبی او شیوه های رایج را که منجر به نثر مصنوع و متکلف می شدند تحت الشعاع خود قرار داد و به تدریج جایگزین آن ها شد. او شاعر و شعرشناس بود و اظهار نظرهایش در مورد هر یک از علوم ادبی و عالمان آن علوم به منزله یک ملاک قطعی به شمار می رفت. ابن خلدون ویژگی های علوم ادبی زمان خود را در «مقدمه» برشمرده و به بررسی و نقد آن ها پرداخته است. اما نکته مهم این است که در همه این موارد، ابن خلدون با نگرشی اجتماعی و جامعه شناختی وارد صحنه ادبیات و علوم وابسته به آن شده است و به دنبال کشف زمینه های اجتماعی متناسب با شرایط و ویژگی های ادبیات رایج در زمان خود بوده است. به نحوی که می توان کار او را در چهارچوب جامعه شناسی ادبیات تلقی کرد.

ادبیات تنها جولانگاه مطالعات زیبایی شناختی و بلاغی نیست. هر چند که اکثر مطالعات ادبی پیشین، از این دیدگاه انجام گرفته است. این مقاله، ساخت و کارکرد اجتماعی ادبیات و رابطه میان جامعه و ادبیات و تاثیر متقابل این دو بر یکدیگر را مورد بررسی قرار می دهد. در ابتدا به چگونگی پیدایش دانش جامعه شناسی و چگونگی آگاهی یابی ادبیات از بعد اجتماعی خویش، پس از سپری کردن دوران بیهودگی، در اروپا می پردازد و نشان می دهد که بحث «اجتماعیات» تحت تاثیر چه بستر و فضایی، به وسیله نسل اول جامعه شناسی در ایران شکل گرفت. تمایز بین «اجتماعیات» و «جامعه شناسی ادبیات» و تعیین قلمرو این دو مفهوم نیز در این مقاله نمایانده شده است. این بحث آشکار می سازد که از طریق «اجتماعیات در ادب فارسی» می توان اوضاع اجتماعی ایران، تحول نگرش های اجتماعی در اعصار مختلف، تاثیر سلسله ها و نهادهای حکومتی، خواست های زمان، آداب و رسوم، فرهنگ ایران به طور عام و لحظات سیاه و سفید تاریخ ایران را در آیینه تمام قد ادبیات ایران دید.

شیخ رمان نویسی الجزائر، «طاهر وطار» از جمله نویسندگان معاصر است که می توان الجزائر را با تمام فرازها و نشیبهایش در همه نوشته هایش دید. رمان «الزلزال» از رمانهای مشهور اوست که در آن به مساله «قانون اصلاحات ارضی» 1971 در الجزائر اشاره می کند. این رمان به نوعی بیان کننده اندیشه ها و دیدگاه های «وطار» است، زیرا که وی به سوسیالیسم به عنوان راه چاره ای برای درد و رنجهای الجزائر معتقد بود. جهان بینی پنهان اثر در ستایش اشتراکی بودن و بیزاری از فئودالها و اشراف بورژوا (طبقات سرمایه داران استثمارگر) است که باعث گونه ای رویارویی متناقض بین رخدادها و مکان های شهر و ضد قهرمان داستان شده که برخاسته از برخورد ضرورت بین اردوگاه دهقانان با فئودالها و اشراف بورژوا است. رمان «الزلزال» رمان پیکار گفتمان طبقات است. این پژوهش با دیدگاه جامعه شناسی «گلدمن» بررسی می شود که به دنبال پیوندهای ساختاری بین اثر ادبی و جهان بینی نویسنده است.