جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«غفلت و آثار آن در قرآن و روایات» موضوع این تحقیق پایانی است. هدف از انتخاب این موضوع این است که با بیانی گویا و با استفاده از آیات کریمه و روایات معصومین : راهکارهایی پیشنهاد شود تا انسان را از خواب غفلت بیدار و به مسیر سعادت رهنمون گرداند. در این پژوهش غفلت به عنوان بی توجهی به حقایق دنیا و به هدف خلقت انسان مورد بحث قرار گرفته است. موارد غفلت: غفلت از مبدأ و معاد و غفلت از نعمت است و سرمنشأ غفلت کبر و غرور و جهل و نادانی می باشد آثار زیانباری که خسارت دنیا و آخرت است در غفلت وجود دارد و راه های زدودن غفلت که در آن بخشی مربوط به تدابیر الهی در غفلت زدایی و بخشی به انجام وظایف افراد در غفلت گریزی است. در تهیه مطالب و تدوین این رساله از کتب تفسیری و کتب روایی استفاده شده است تا مطالب از جامعیت و اتقان کافی برخوردار باشد. روش انجام کار در این تحقیق از بعد نگرشی بنیادی می باشد و به اعتبار موضوع تحقیق، دینی و اخلاقی است و روش جمع آوری مطالب کتابخانه ای می باشد. از نتایج تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره نمود: الف) «غفلت»دارای مفهوم گسترده ای است و هرگونه بی توجهی و یا کم توجهی به سرنوشت و سعادت دنیا و آخرت انسان را شامل می شود. به گونه ای که فرد غافل، رفتار و اعمال خویش را بدون دقت و آینده نگری دنبال می کند و به حقایق دنیا و آخرت و هشدارهایی که حوادث تلخ و شیرین زندگی به انسان می دهد توجهی ندارد. ب)«غفلت» و بویژه « غفلت از یاد خدا» امری ناپسند و مذموم است که آیات و روایاتی در ذم و نکوهش آن آمده است. و انسان را از این صفت منع کرده است. امّا تغافل ( خود را به غفلت زدن) در برخی از موارد از جمله: در امور تربیتی و ندیدن خطای دیگران به قصد ( گذشت) استثنا شده است. نه تنها مورد ذم و نکوهش قرار نگرفته، بلکه انجام آن توصیه شده است. ج) اسلام برای پیشگیری و درمان این صفت، راه کار هایی را در قرآن و روایات بیان کرده است که مهم ترین آنها « ذکر» و « بیداری، که همان یقظه» است می باشد.

مسئله جواز «سهوالنّبی(ص)» از جمله مسائل اختلافی میان فِرق اسلامی است و هر گروه با استناد به آیات، روایات و دلایل عقلی به ردّ نظریه مخالف پرداختهاند. برای واژه «سهوالنّبی(ص) » یازده مصداق تعیینشده که از جمله میتوان به سهو در ذنوب، تبلیغ، امور معیشتی و فتوا اشاره کرد. شماری از اهلعامه، اهلسنّت بهویژه متکلّمان، برخی از معانی سهو را پذیرفتهاند. در میان شیعیان نیز کسانی قائل به سهوالنّبی (ص) در برخی از مراتب هستند. بسیاری از روایات مربوط به «سهوالنّبی (ص)» از جهت سندی ضعیف بوده و با مضامین تاریخی ناسازگارهستند. به لحاظ دلالت نیز با برخی از روایات و اصول محکم، تعارض دارند. در این پژوهش، آیات قرآن، تفاسیر و دیگر روایات و اصول محکم که به طور مستقیم و غیرمستقیم سهو رسول خدا(ص) را به طور مطلق ردّ میکنند، مورد ارزیابی قرارگرفتهاند. همچنین دیدگاه موافقان «سهوالنّبی (ص)» اعم از شیعه و سنّی، مورد ارزیابی و نقد قرارگرفته و نظر مختار تبیین گردیده است. ثمره این بحث در مسئله عصمت پیامبر(ص) و حجیّت قول، فعل و تقریر ایشان و نیز میزان اعتماد مردم به سیره آن حضرت ظاهر میگردد و نقش مهمّی در علوم فقه، کلام و ... خواهد داشت. محورهای مهمّ این پژوهش عبارت اند از: واژه شناسی سهو؛ بررسی معانی اصطلاحی «سهوالنّبی(ص) » کلام قائلین به سهو در میان علما و متکلّمان سنّی و شیعه؛ کلام قائلین به عدم سهو در عامّه و خاصّه؛ نقد و بررسی سندی - تاریخی روایات خاصّه سهوالنّبی(ص) و نحوه دلالت آنها؛ بررسی دلایل نقلی از آیات در ردّ «سهوالنّبی(ص)»؛ بررسی دلایل نقلی از روایات در ردّ «سهوالنّبی (ص) ».

در بیشتر متون عرفانی غفلت با مفهومی منفی نگریسته شده و آن را همواره به عنوان اولین گام سقوط سالک و عامل دوری از مسیر سلوک می دانند. صوفیان غفلت را حجابی عظیم دانسته که سالک طریقت در مسیر سلوک با آن مواجه می شود . حجابی در مسیر راه بیگانگان و نااهلان عشق که مولد و مورث شقاوت و فلاکت است. تا آنجا که معتقدند غفلت مهمترین عامل حسرت در روز قیامت و یکی از خانمان سوزترین مصیبت های انسانی، عامل گمراهی و انحراف از صراط مستقیم و دوری از درگاه باری است . نکته قابل تامل که اساس این پژوهش نیز بر آن استوار است آن است که مولانا بر خلاف دیگر عرفا، غفلت را ستون و اساس دنیای مادی دانسته و معتقد است که این غفلت برای قوام و پایداری این جهان ضروری و بایسته است و عامل عمارت و آبادانی دنیای مادی است.مفهومی که مولانا با تحلیل و تمثیل در پی اثبات آن است و در دیگر متون عرفانی و صوفیانه بدان اشاره نشده است.