جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل اختلافی و بنیادین در تفسیر قرآن، مسئله‌ی جامعیت قرآن است. جامعیت از مبانی مهم تفسیر بوده که در چگونگی و مصادیق آن اختلاف‌نظر وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که هرکدام از مفسران با استناد به ادله‌ای در هر یک از حوزه‌های جامعیت ذاتی و مقایسه‌ای به یکی از دیدگاه‌های جامعیت تمایل پیدا کرده‌اند. بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی و آیت‌الله مصباح‌ به‌عنوان مفسران و قرآن‌پژوهان تأثیرگذار دوره معاصر می‌تواند راهگشای حل برخی مباحث نظری در حوزه اندیشه و عمل دینی باشد. نوشتار حاضر با شیوه توصیفی و تحلیلی و با گردآوری داده‌ها از راه جمع‌آوری کتابخانه‌ای درصدد تبیین، تحلیل و ارزیابی دیدگاه این دو اندیشمند در دو حوزه‌ی جامعیت است. با توجه به آثارشان، هر دو اندیشمند درباره جامعیت مقایسه‌ای قرآن اتفاق‌نظر دارند و هر دو، قرآن را نسبت به سایر کتب الهی کامل‌تر و حاوی تمام مسائل و معارف مفید برای سعادت دنیوی و اخروی می‌دانند؛ اما در خصوص جامعیت ذاتی، اندکی اختلاف‌نظر وجود دارد. ازنظر علامه مصباح، قرآن کریم در عرصه هدایت به سعادت دنیایى و آخرتى، جامعیت دارد و به جامعیت اعتدالی معتقدند؛ اما آیه الله جوادی، جامعیت حداکثری برای قرآن را با دو شرط پذیرفته است. این پژوهش، ضمن تبیین اصل دیدگاه این اندیشمندان قرآنی و ارزیابی مناسب به این حقیقت دست‌یافته که اگرچه اصل دیدگاه این دو مفسر و اندیشمند فرزانه معاصر موردقبول و قابل‌اثبات است، اما از منظری دیگر این نگرش‌ها با ملاحظات و بلکه کاستی‌هایی مواجه است که در این جستار به آن‌ها پرداخته می‌شود.

جریان­های رهبری­کننده و هدایتگر کفر نقش به‌سزایی در تحولات جوامع و نظام­های هر جامعه دارند. از آن‌جا که این جریان­ها در اموری مانند جهت­دهی به افکار عمومی و فرهنگ­سازی عمومی جامعه نقش عمده‌ای دارند؛ از این رو ضروری است تا این جریان­ها به خوبی شناسایی گردد تا انسان­ها با شناخت کافی مسیر خود را تعیین نمایند و در راستای تحقق مهدویت قدم بردارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه­ای درصدد است«روش نیروسازی جریان کفر» را از منظر قرآن تبیین نماید. با مطالعۀ آیات قرآن روش­ها جریان­سازی کفر در مقابل جریان مهدویت به دو دستۀ بینشی و عملی تقسیم شده است. از جمله روش‌های بینشی«استخفاف»، «بی‌دین کردن»، «القای جدایی دین از سیاست»، «ایجاد تردید در باورهای دینی» و از روش‌های عملی«سلبریتی‌ها، سرمستان شهرت(سلبرتی‌ها)»، «فسادانگیزی»، «افتراء به پیامبر؟ص؟»، «دنیاپرستی» و «بی‌هویت کردن جنسی» را نام برد.

ایجاد دنیای اسلام و تمدن بین المللی اسلامی، به عنوان پنجمین مرحله از فرایند تحقق هدف های اسلامی در بیانات رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای و بیانیه گام دوم انقلاب، نوید بخش آرمان بزرگ انقلاب یعنی « ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای ظهور»است. امید به آینده در دیدگاه ادیان مختلف،از توجه خاصی برخوردار است. در راستای ترسیم دیدگاه حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان اندیشمند دینی در سه فردی، اجتماعی و بین المللی،مقاله پیش رو با روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای در صدد است به تحلیل قرآنی_ روایی گام های بین المللی تمدن ساز عصر ظهور از منظر ایشان بپردازد.یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهمترین به این گام ها، دارای دو بعد« سلوک بینشی» و« سلوک عملی» است. ایمان به خدا و باور به وعده های الهی در بعد بینشی و قدرتمندی، عبودیت و تبری در بعد عملی، از مهمترین گام های بین المللی، از منظر رهبر معظم انقلاب در این عرصه شمرده شده که هر دو بعد نیز دارای مویدات قرآنی و روایی است.

دعا نوعی عبادت است که در جهان‌بینی توحیدی، همواره تسکین‌دهنده آلام روحی و جسمی انسان به‌شمار می‌رود. دعا می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال ­حاضر، با به‌حاشیه‌رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ‌شدن راهکارهای ­پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می‌رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه­های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه­ای و پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی‌ـ‌تحلیلی به‌دنبال پاسخ‌گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج ­دسته از آیات قرآن در مقام ­پاسخ‌گویی به این شبهه هستند. دسته­اول: آیات دال بر رابطه‌ علی و معلولی بین پدیده‌ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به‌عنوان جزء‌العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته­ دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به‌معنای جواب‌دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به‌معنای تحقق آنچه می‌خواهیم نیست. دسته ‌سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی‌گشایند؛ چرا که می­دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته ­چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته ­پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی‌نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.

نفخ صور یکی از «اشراط الساعة» است که مفسران در زمینه چیستی و تعداد آن اختلاف‌نظر دارند. از این رو، نوشتار حاضر در صدد است با ادله نقلی به روش توصیفی ـ تحلیلی دیدگاه برگزیده را مشخص نماید. نتیجه آنکه استشهاد به ادله قرآنی و «اصالة الحقیقة»، ما را به این امر رهنمون می‌کند که الفاظ برای ارواح و اهداف معانی وضع شده‌اند و نفخ صور فعل وجودی احیا و اماته است. تعداد نفخات صور طبق نصِ آیات، روایات و دلیل عقلی، سه نفخه است. فاعل مستقیم آن خداوند متعال است و گاهی غیرمستقیم به اسرافیل یا مأموران اسرافیل، اسناد داده ‌شده است.

امامت، موهبتی است که براساس آیات قرآن، خداوند متعال آن را در اختیار افراد خاصی قرار داده است. در بیان چیستی این منصب، هرچند مفسران فریقین دیدگاه‌های متفاوتی ارائه داده‌اند، اما تبیین و بررسی جامعی از آرای مفسران شیعه صورت نگرفته است و به همین سبب، این نوشتار درصدد بیان این مساله با روش توصیفی- تحلیلی برآمده است. در این میان دیدگاه علامه طباطبایی به علت نوآوری و متمرکز شدن قرآن‌پژوهان بعدی بر این نظریه، مناسب پژوهشی مستقل دانسته شده است. این مقاله با بررسی آرای سایر مفسران شیعه و قرآن پژوهان معاصر، دیدگاه آنها را درباره حقیقت امامت در ذیل آیة 124بقره، براساس سیر تاریخی به ترتیب زمامداری جامعه، اسوه بودن، پیشوایی بر انبیا و اوصیا، ترادف امامت با نبوت و رسالت، وصایت و ولایت خاصه دانسته است.

مساله امامت در تاریخ اندیشه اسلامی همراه با رویکردهای متفاوت دارای جایگاه ویژه ای است. خدای متعال نیز آیاتی از قرآن کریم را به این امر مهم اختصاص داده است. مفسران فریقین در ذیل این آیات دیدگاه های گوناگونی را در زمینه بیان حقیقت امامت ارائه کرده اند، به دلیل عدم تبیین دیدگاه مفسران اهل سنت، این مقاله به بررسی دیدگاه آنان در این زمینه پرداخته است، با بررسی آراء مفسران اهل سنت می توان دریافت که آنان در تبیین چیستی امامت یا به بیان معنای لغوی اسوه و مقصود بودن اکتفا کرده اند یا اینکه مراد از امامت را همان نبوت دانسته اند. نتیجه کلی این پژوهش آن است که جمعی از مفسران اهل سنت قائل به عدم استقلال مقام امامت از نبوت هستند که چنین تفسیری از آیه قول بی دلیل و ناسازگار با ظاهر آیه و متاثر از مبانی کلامی آنان در باب امامت است.

تفسیرعلمی یکی از روش‌های تفسیرقرآن است که درآن مفسر با استفاده از یافته‌های قطعی علوم‌تجربی به تبیین مراد الهی می‌پردازد. با گسترش این روش در سده معاصر برخی روش افراطی در پیش گرفته و باعث شدند که گروهی منکر این شیوه‌ تفسیری شوند.از تفاسیری که اقدام به تفسیرعلمی اعتدالی نموده، تفسیر«الامثل» آیت الله مکارم شیرازی است که این نوشتار در صدد است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین اصول و قواعد ارائه شده در این تفسیر ‌بپردازد. از بررسی این تفسیر به دست می‌آید که این تفسیر با ارائه قواعد تفسیرعلمی مثل توجه به معنای حقیقی کلمات در عصر نزول؛ در نظر گرفتن قواعد ادبیات عرب در تفسیرعلمی؛ اکتفا به یافته‌های قطعی‌ علمی، ضرورت توجه به قرینه‌ سیاق و قرائن ناپیوسته لفظی و با تبیین اصول تفسیرعلمی چون ضرورت در نظر گرفتن هدف قرآن؛ حقیقی دانستن زبان قرآن؛ محدویت گستره تفسیرعلمی به آیات، بیانگر پدیده‌های طبیعی و علوم‌تجربی؛ لزوم تفسیرعلمی قرآن بر اساس ضوابط و قواعد تفسیر، سعی نموده در گسترش تفسیرعلمی صحیح اثرگذار باشد.