جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ ادب فارسی جاودانگی و تاثیرگذاری بیشتر مباحث ناب‌ تعلیمی و عرفانی خود را درگونه‌های مختلف آن، ‎‎مدیون قالب شعری مثنوی است. قالب مثنوی به دلیل ویژگی ممتاز و بارز آن در قافیه‏ پردازی، ‎‎یکی از پردامنه‌ترین قالب‌های شعر فارسی است. وبزرگترین شاهکارهای ادبی زبان فارسی در این قالب شعری سروده شده است. برای شناخت و احاطة‌ کامل بر این منظومه‌ها و نیز بیان وجوه افتراق واشتراک آن‌ها بهترین راه، ‎‎پی بردن به فرم وساختار آن‌هاست. در پژوهش حاضر ضمن مطالعة‎ بیرونی مثنوی‌های دورۀ‎ مورد مطالعه، ‎‎به مطالعة‎ درونی این منظومه‌ها، یعنی؛ شکل و فرم حاکم برآنها پرداخته می‌شود. براین ‎اساس، ‎‎متن (کانون مرکزی) و پیرامتن ( دیباچه و خاتمه) مثنوی‌های بلند تعلیمی و عرفانی تا پایان سدۀ‎ هفتم هجری مورد بحث وبررسی قرار می‌گیرند. هدف ما دراین نوشتار بررسی فرم وشکلِ حاکم برمتن و پیرامتن منظومه‌های بلند تعلیمی و عرفانی از حیث پای‎بندی آنها بر سنت‌های ادبی حاکم بر عصر شاعر است. نگارندگان با علم بر اینکه اثر ادبی به عنوان انگاره ای با وحدت سازمند، ‎‎وجود آغاز و میانه و پایان را مفروض می سازد، ‎‎می‌کوشند در پرتو بررسی عناصر پیرامتنیِ هفت مثنوی تعلیمی و عرفانی (حدیقة‎الحقیقه، ‎‎ ‎‎مخزن الاسرار، ‎‎منطق ‏الطیر، مصیبت نامه، الهی‌نامه، ‎‎بوستان و مثنوی معنوی) کارکردهای متصور برای به کارگیری این پیرامتن ها را مورد مطالعه قرارداده و برجستگی‌های منحصر به فرد مثنوی مولانا را به عنوان سر-آمد مثنوی‌ها بیان کنند .