جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به منظور یافتن یک خوانش مشترک درباره آموزه «حدوث» بر بررسی رهیافت حدوث دهری «دفعه واحده» میرداماد از یک‌سو و «حدوث زمانی» ملاصدرا از دیگر سو تمرکز دارد. بخشی از کتاب قبسات به بحث از حقیقت حدوث دهری و رویکرد ابداعی دفعه واحده می‌پردازد. ملاصدرا نیز در منهج سوم، مشعر سوم کتاب المشاعر به تحلیل حدوث زمانی و ارائه برداشتی نو از آن اقدام می‌نماید. این مقاله دو دستاورد مهم دارد: اولی یافتن رد پای حدوث زمانی در رهیافت دفعه واحده و دیگری تبیین گونه‌ای همگرایی میان این دو رویکرد درباره مقوله حدوث به رغم تفاوت‌ها. نویسنده با تحلیل رویکرد حدوث دهری نشان می‌دهد که مولفه بنیادی رهیافت دفعه واحده بر آموزه مسبوقیت عدم واقعی و عدم غیر مجامع عالم مادی در مرتبه دهر استوار است و حدوث عالم مادی دفعه الواحده روی می‌دهد. همچنین قوام آموزه حدوث زمانی نزد ملاصدرا بر نظریه مسبوق‌الوجود بودن عالم مادی به عدم واقعی زمانی تکیه می‌کند. با این همه تبیین نو ملاصدرا از حادث زمانی خلاف خوانش دفعه واحده نه تنها به دوام فیض علت فاعلی نیازمند است، بلکه موجود حدوث یافته و مسبوق به عدم زمانی پیشین، حدوث دفعی نیافته است. چرا که هر آن در زمان، مشمول حدوث نو است و به این‌سان منجر به شکل‌گیری خوانشی نو از عملکرد علت یعنی دوام فیض وجود در فرآیند حدوث می‌شود.

حدوث و قدم یکی از اصطلاحات و مسائل فلسفه ی اسلامی است و مربوط به آغاز پیدایش جهان است . حکما برای حدوث اقسامی ذکر کرده اند از جمله : حدوث ذاتی ، حدوث زمانی ، حدوث بالحق، حدوث دهری . متکلمان و فلاسفه در مسأله ی حدوث عالم اختلافات زیادی با همدیگر داشتند و لذا تحقیق در این موضوع با دشواریهای گوناگونی روبرو بود. حکیم الهی علامه میرداماد از جمله کسانی است که در این عرصه قدم گذاشت تا مشکل را حل کند؛ وی در این زمینه قائل به نظریه «حدوث دهری شد .میرداماد این نظریه را برای حل اختلافات بین حکما و فیلسوفان در مسأله ی مهم ربط حادث با قدیم طراحی کرده است.» این نظریه،نظریه ای است کارساز و همساز با دیگر اصول معروف فلسفی است. «حدوث دهری» زائد بر «حدوث ذاتی» نیست بلکه میرداماد میخواهد مسبوقیت عالم به عدم دهری (عدم به معنای قدم دهری نه مقابل کلمه وجود زمانی) را ثابت کند. جایگاه حدوث دهری در حکمت متعالیه به دلایلی از جمله نظام فلسفی ملاصدرا بر اصالت وجود مبتنی است و حدوث دهری بر اصالت ماهیت مبتنی است؛از این رو ملاصدرا این نظریه را در حکمت متعالیه مسکوت گذاشته است.

تفسیر ساختاری که بر پایه ی نظریه ی هدفمندی سوره ها استوار است، بیانگرآنست که هرسوره دارای یک هدف واحد می باشد که در انسجام و بهم پیوستگی آیات نقش دارد. لذا در این شیوه مفسر می کوشد که در سایه ی سیاق آیات، ارتباط و پیوستگی موجود بین آیات سوره را شناسایی کند تا غرض اصلی سوره کشف گردد. پژوهش حاضر که روش گردآوری آن کتابخانه ای و پردازش مطالب آن تحلیلی- توصیفی است، به خوبی آشکار می سازد که آیات سوره های معارج و نبأ به شکل ویژه ای بهم پیوسته و منسجم می باشند. آیات این دو سوره که به توصیف روز قیامت، صفات انسانهای خوب و بد، کیفرهای سخت و دردناک جهنمیان، پاداش پرهیزکاران، قدرت خداوند در آفرینش نظام هستی و هشدار به کافران در رابطه با قریب الوقوع بودن روز قیامت پرداخته است، در نهایت به یک هدف واحد منتهی می‌شوند و آن حتمی بودن وقوع روز قیامت و اثبات معاد با تکیه بر حکیمانه بودن نظام آفرینش است. واژگان کلیدی: تفسیر، ساختار، تفسیرساختاری، تناسب، سیاق، وحدت موضوعی، سوره ی معارج، سوره ی نبأ.

تناسخ که تعبیر دیگری از آموزه انتقال ارواح است. به عنوان یک عقیده عمومی در بسیاری از نظام های اندیشه فلسفی و باورهای مذهبی در فضاهای وسیع جغرافیایی و تاریخی مطرح است. تناسخ از ریشه نسخ و به معنای کوچ کردن ارواح از یک بدن به بدن دیگر است. و در اصطلاح کادمی و فلسفی عبارت است از اینکه نفس روح پس از مرگ و رهایی بدن خود به بدن انسان دیگر یا حیوان و یا نبات و جماد تعلق گرفته و نفس بر حسب اینکه بر بدن انسان یا حیوان و یا جماد تعلق گرفته نام های متفاوتی دارد. اعتقاد و به معاد شکل بارز و صحیح این باور است که توسط انبیای الهی برای بشر تبیین شد و در اهمیت آن همین بس که ایمان به یوم الاخر پس از ایمان به خدا سرلوحه دعوت آنان است. و یکی از گرایشها در حوزه اعتقاد به جاودانگی روح عقیده داشتن به تناسخ است که در واقع شکل تحریف شده اعتقاد به معاد است. همه اندیشمندانی که درباره انسان و زندگی و سعادت او پژوهش نموده اند به جایگاه عالم تناسخ در بهبود وضع زندگانی انسان واقف بوده و همواره آدمیان را به پایبندی مسائل آن دعوت کرده اند ملاصدرا در آثار خود مخصوصاً اسفار و مبدأ و معاد به تفصیل درباره تناسخ بحث کرده و پس از ابطال انواع تناسخ به نوعی از تناسخ که بهتر است از آن به تناسخ ملکوتی تعبیر نماییم. اذعان کرده این نوع از تناسخ همان تجسم اعمالی است که آیات و روایات به آن تصریح کرده اند. و عادمه در آثار خود به ویژه تفسیر المیزان از این مسأله غافل نبوده در این مقاله دیدگاه ایشان در مورد عام تناسخ مورد بررسی قرار گرفته است آنچه در این نوشتار مدنظر بوده است طرح اطلاق تناسخ وردنظریه نسبت اخلاقی بوده است ما در این مقاله برآنیم تا نظرات و ادله علماء متکلمان را در مورد نظریه تناسخ و صحت و بطلان آن بررسی کرده و دلایل آن را مورد ارزیابی قرار دهیم.

هدف این مقاله بررسی نگرش کانت دربارة سوژة استعلایی است و دست آورد مهم آن شرح و توضیح شاخصه های سوژة استعلایی بنابر ملاک های نقد عقل محض است. نگارنده نشان می دهد که سوژه، هیچ گاه از مقام سوژه ای خویش به ابژه بودن تنزل نمی یابد و پیوسته یک مفهوم تنظیمی محض و بسیط است و اصلی صوری و منطقی باقی می ماند. برجسته ترین نتیجه حاصل آمده این است که هویت سوژه چیزی نیست جز کنش ترکیب محتواهای متکثر شناختی بر اساس مفاهیم ضروری و پیشینی خود سوژه. از این رو یک دور منطقی و تناقض نازدودنی در سیمای سوژه به چشم می خورد که نشان می دهد آگاهی سوژه به ابژه ها، فقط عبارت از آگاهی به آن جنبه های ضروری است که سوژه خودش در ابژه ها نهاده است. دیگر آن که من استعلایی پیوسته حیثیتی زمانمند دارد که از رهگذر آن خود را درتقابلی آشکار با ادراک نفسانی تجربی قوام می بخشد.