جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ماشینی: این کتاب «هرمنوتیک» را به عنوان علمی معرفی می کند که به نظریه معرفت و نظریه وجود در آن واحد اشاره دارد. تحقیقات اساسی در این علم، پس از یونان و قبل از یونان، گذر از ادیان سرپرستی و رسیدن به تمدن های معاصر، سابقه ای طولانی دارد. فصول کتاب بر تبیین منشأ مفهوم، پیدایش و تفاسیر پیرامون آن در ادبیات مختلف تمدن های بشری متمرکز است.

تفاوت علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی موجود، عمدتاً مرتبط با بعد مبانی علوم است. بنابراین پژوهش حاضر نیز در راستای همین هدف، به بررسی و تحقیق درباره یکی از مبانی اسلامی سازی علوم انسانی می پردازد که در مباحث انسان شناسی از آن با عنوان هدف نهایی انسان یاد می شود و در مبانی اسلامی، این هدف عبارت است از قرب الهی. در این مقاله این موضوع هم در بعد توصیفی و هم در بعد توصیه ای علوم براساس دیدگاه آیت الله مصباح یزدی بررسی می شود.

بسیاری از آیات قرآن به امور طبیعی اشاره می کنند. پرسشی که مطرح می شود این است که آیا قرآن از بیان این حجم از آیات، فقط درصدد بیان اهداف خاصی، مانند توجه به مبدأ و معاد است؛ یا اهداف دیگری، همچون تولید علم دینی در امور طبیعی، سرپرستی دین در همة حوزه های بشری و... را نیز در نظر دارد؟ این مسئله را می توان در نسبت با دیدگاه ها در باب قلمرو دین مورد بررسی قرار داد. یکی از دیدگاه ها در باب قلمرو دین، دیدگاه حداکثری است؛ که در این پژوهش با تفکیک رویکردهای مختلف آن، با روش تحلیلی و مقایسه ای سعی شده است پاسخ مسئله مذکور داده شود. ازاین رو هر رویکرد 1) دینی دانستن همۀ ابزارها و منابع معرفتی بشر منتسب به آیت الله جوادی آملی، براساس برداشت رایج از بیانات ایشان؛ 2) شمول حداکثری متون دینی؛ 3) مدیریت و سرپرستی دین در تمام شئون انسان، متعلق به فرهنگستان علوم دینی؛ به طور جداگانه بیان و مورد ارزیابی قرار گرفته است. در تبیین رویکرد های پیش رو، روشن شد که هدف و حکمت آیات طبیعی در قرآن، علاوه بر معارف اصیل دین، ترغیب، تشویق و تولید دانش تجربی است. لکن در ارزیابی صورت گرفته این رویکردها در بیان حکمت های مزبور ناتمام هستند.

تبيين ماهيت انرژي از دغدغه‌هاي مشترک فلسفه و فيزيک است. اينکه انرژي را همان مادة فيزيکي بدانيم و يا جوهري ديگر، همچنان مسئله‌اي مبهم باقي مانده است. عدم به‌کارگيري ظرفيت فلسفي از سوي دانشمندان فيزيک و عدم توجه به کارکردهاي اين مفهوم در فيزيک از سوي فلاسفه، مي‌تواند منشأ اين ابهام باشد. ازاين‌رو راز دسترسي به تحليلي جامع از انرژي را بايد در توجه همزمان به هر دو ظرفيت علمي فلسفه و فيزيک دانست. در اين نوشتار، با استفاده از طبقه‌بندي مفاهيم کلي به ارائه رويکردي جديد در باب حقيقت انرژي خواهيم پرداخت. بر اساس ديدگاه ارائه‌شده در اين پژوهش، انرژي نه جوهري مستقل از اشياي مادي است تا در عرض ماده باشد و نه همساني عيني با آن دارد تا ماده و انرژي صرفاً مفاهيمي مترادف باشند؛ بلکه اين مفهوم از نسبت ميان شرايط مختلف ماده و کارکردهاي برآمده از آن شرايط انتزاع مي‌شود. تعابير انديشمندان فيزيک در باب انرژي، همانند «توانايي انجام کار»، «اتم‌هاي تشکيل‌دهندة ماده»، «حالت‌هاي متغير ماده» و «کار بر روي ماده»، شاهدي بر اين تحليل است. ازاين‌رو انرژي از مفاهيم ثاني فلسفي است. نوشتار حاضر، با استفاده از مفاهيم فلسفي و شواهد فيزيکي، به تبيين و اثبات اين رويکرد به انرژي و رد برخي فروض ديگر مي‌پردازد.

قلمرو دين يکي از مباحثي است که در ميان متکلمان و فيلسوفان دين حائز اهميت بوده و در زمان معاصر با عنوان‌هايي نظير نياز بشر به دين، انتظار بشر از دين، و گسترة شريعت نيز مورد بحث واقع شده است. مسائل اصلی در قلمرو دين اين است که دين چيست؟ چه ارکان و اجزايي دارد و تا چه حد مي‌تواند در زندگي بشر دخالت داشته باشد؟ شأن دین بیان چه نوع مسائلی است؟ آیت‌الله مصباح یزدی قلمرو دین را بیان امور مربوط به سعادت ابدی انسان می‌دانند. ديدگاه ايشان برخي ابهامات را به‌دنبال داشته است که اين مقاله به‌‌روش کتابخانه‌اي و با رویکرد تحلیلی به بررسي آنها مي‌پردازد؛ ابهاماتی مانند سکولار شدن دين؛ خروج بسياري از متون ديني از قلمرو دين؛ عدم تشخيص گزاره‌هايي که به سعادت انسان ارتباط دارد؛ چگونگی تشخيص ارتباط مستقيم يا غيرمستقيم گزاره‌ها و... . نوشتار حاضر این ابهامات را تبیین و بررسی می‌کند. مهم‌ترین یافتة این مقاله آن است که این ابهامات عمدتاً ناشی از عدم درک درست این دیدگاه است.

يکي از مباحث کلامي که در دوران متأخر تحت تأثير فرهنگ جديد غربي بيش‌ازپيش به آن پرداخته شده، مسئلۀ «قلمرو دين» است. بحث قلمرو دين از آن رو مهم است که مي‌تواند به‌روشني در فهم متون ديني ما را ياري کند و قرينه‌اي براي فهم صحيح ما از دين محسوب شود. در اين مقاله تلاش شده است تا رويکرد يکي از جوامع مهم روايي شيعه، يعني کتاب شريف «اصول کافي» به موضوع «قلمرو دين» با روش گردآوري خانوادۀ حديثي بررسي شود. براساس اين روش، از کنار هم قرار دادن مجموع روايات هم‌مضمون در اصول کافي مطابق يک معيار کلي،‌ «گسترة حضور دين در عرصه‌هاي مختلف زندگي بشر تا جايي است که با سعادت نهايي انسان گره خورده باشد». بيان اين نکته حائز اهميت است که در نوشتار پیش‌رو امکان بررسي قلمرو دين از منظر درون‌ديني مفروض گرفته شده است.