جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«نظام احسن» به‌ معنای بهترین و کامل‌ترین نظام خلقت، یکی از مباحث مهم کلامی، عرفانی و قرآنی است که در دستگاه فکری آیت الله جوادی آملی، جایگاه ویژه‏ای دارد. آیت الله جوادی آملی بر این باورند که محال است خداوند احسن الخالقین، به خلقت جهانی دست بزند که دارای عیب و نقص است. ایشان برای اثبات نظام احسن، در سه حوزه «وحیانی»، «برهانی» و «عرفانی» از «روش لمی» استفاده کرده‌اند. مسئله اصلی این تحقیق، بررسی اندیشه استاد جوادی در سه حوزه مزبور است که با روش تحقیق، گردآوری داده‌ها، مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل انتقادی مطالب بر اساس منابع موجود در آثار استاد جوادی آملی انجام شده است. یافته‌های این تحقیق در روش «وحیانی»، اثبات مسئله نظام احسن بر اساس آیات شریفه است. هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چنین در روش «برهانی»، به کمک دو قانون «مطلق بودن صفات الهی» و «علیت و معلولیت»، مسئله مزبور اثبات می‌شود. و در روش «عرفانی» نیز، بررسی «حقیقت منسجم» و تحلیل «صفت رحمانیت خداوند» می‌باشد.

شناسایی اصطلاح عبادت در نظام علمی واژه شناسان سابقه‌ای دیرینه دارد. فرقة وهابیت با تئوری اشتباه در فهم معنای آن، حکم به تکفیر مسلمانان کرده است. در مقابل؛ آیت‌‌‌‌الله سبحانی در اکثر تألیفاتش عبادت را به گونه‌‌‌‌ای دیگر تحلیل کرده است که به حقیقت شرع نزدیک‌تر است. «تبیین تعاریف آیت‌الله سبحانی از عبادت اصطلاحی و نقد و بررسی آنها» مسئلة اصلی این مقاله است. ایشان برای عبادت دو رکن درونی و بیرونی برشمرده است. رکن درونی، خضوع و تذلل از سوی عابد است و رکن بیرونی خود، در چهار گروه دسته‌‌‌‌بندی می‌شود. در گروه اول، «الوهیت» رکن است و عبادت به معنای خضوع در برابر اله است. در تعریف دوم، «ربوبیت» رکن است و عبادت به معنای خضوع در برابر موجودی است که خاضع، باور به مدیر و رب بودن او دارد. رکن در تعریف سوم «مستقل بودن» و در چهارم «تفویض» است. عبادت در تبیین سوم، به خضوع در برابر خالق و موجود مستقل تعریف شده و در چهارم، به معنای خضوع در برابر موجودی غیر از خدا همچون بت‌ها، ستارگان، فرشتگان، انبیاء و اولیاء است که امور عالم به آنها تفویض شده است. تعریف نویسنده از عبادت، «اظهار تذلل و انقیاد در پیشگاه رب» می‌باشد که افزون بر جامع بودن، اشکالات تعریف آیت‌الله سبحانی را نیز ندارد. روش مقاله مبتنی بر استقراء کتابخانه‌ای در آثار آیت‌الله سبحانی با روش توصیف و تحلیل مفهومی است.

مسئله شر یکی از مسائل بنیادی در نظام‌های الهیاتی به ‌ویژه در فلسفه دین است که در مقام شک در اصل واجب الوجود و نقض صفات خداوند مطرح گردید. مدافعان عدل الهی و متألهان به روش‌های گوناگون به تبیین راه‌حل مسئله شر پرداخته‌اند. آیت‌الله جوادی آملی ضمن مساوق دانستن خیر با وجود، ماهیت شر را مطلقاً برابر با عدم می‌داند و بر این اساس معتقدند شرور نیاز به فاعل حقیقی ندارند. لکن در تقسیم دیگری به وجود برخی از شرور اذعان می‌کنند و برای توجیه فقدان علت فاعلی حقیقی برای این شرور، تفصیلی از لحاظ‌های مختلف این شرور ارائه می‌کنند. مسئله اصلی تحقیق پیش رو، طراحی و اثبات سه نقد «علّی»، «نقلی» و «غایی» بر دیدگاه‌ نیستی‌انگاری شر به همراه پیدا کردن وجهی برای جمع بین اشکالات متالهان و دیدگاه آیت‌الله جوادی می‌باشد. تحقیق حاضر با روش توصیفی تحلیلی جمع‌آوری شده است و مهم‌ترین یافته آن نادیده نگرفتن علیّت حقیقی انسان در بروز برخی فقدان‌ها می‌باشد.

مساله این مقاله بررسی مصادیق اخلاقیِ فضیلتِ عدالت «با رویکرد تحلیل تربیتی آیات الاحکام» در آیات مربوط به قصاص است. ما ضمن بررسی ارتباط میان دو حوزه اخلاق و فقه در بستر تعامل شبکه‌ای آیات مربوط به قصاص با تکیه بر روش تفسیری آیه به آیه و نیز مراجعه به منابع تفسیری مساله تحقیق را پی گرفته‌ایم هدف این تحقیق نشان دادن تأثیر قابل‌توجه آموزه‎های اخلاق اسلامی در آیات فقهی و به صورت خاص در مسائل قصاص است. پشتیبانی اخلاقی از دستورات فقهی بر اساس آیات و شیوه تدریجی بیان آیات قصاص، دو محور تجلی‌یافته این هدف به‌شمار می‌آید. بر این اساس یافته های این پژوهش پس از استنباط آموزه‌ اخلاقی "عدالت" در آیات قصاص، تبیین عدالت مورد نظر درسه شکل محوری است: «مساوات در کمیت»، «بخشش بعد از اثبات جرم» و «ملتزم بودن به مماثله در شئون اجتماعی و اعضای خاص». شیوه داده‌پردازی مقاله حاضر کتابخانه‎ای و روش بررسی محتوایی آن توصیفی- تحلیلی است.

شناخت امام در عرصه‌های مختلف همواره دغدغه دانشمندان اسلامی به‌ویژه حکیمان و متکلمان بوده است. به‌یقین یکی از مهم‌ترین منابع برای شناخت امام، زیارت جامعه کبیره خواهد بود. ویژگی ممتاز این زیارت تبیین دقیق و صحیح ارتباط امام با اصول محوری چون توحید، نبوت و معاد است. این زیارت از نظر سند و دلالت در طول تاریخ مورد اهتمام قرار گرفته و شرح‌های مختلفی به زبان فارسی و عربی برآن نگاشته شد. با وجود این شروح، تحقیقی که مستقلاً آموزه‌های امام‌شناسی را در این زیارت بیان دارد، موجود نیست. به‌همین جهت این تحقیق در صدد اصطیاد این آموزه‌ها از زیارت جامعه است. براین اساس ویژگی‌های امام را با تمرکز بر دو صفت علم و عصمت در این زیارت دنبال خواهیم کرد. همچنین نقش پررنگ امام با توحید، نبوت و معاد بیان خواهد شد. از طرفی تأثیر امام در روابط اجتماعی امت و ارتباط امت با امام معصوم× از دیگر موضوعات این تحقیق به‌حساب می‌آید. براساس فرازهای زیارت جامعه کبیره می‌توان گفت که خداوند این دو صفت بارز یعنی علم و عصمت را در حد اعلی و هم‌سنگ با پیامبر اسلام| به اهل‌بیت^ اعطاء کرده و ایشان را مظاهر کامل برای آنها قرار داده است. براساس فقرات این زیارت، بهترین و کامل‌ترین مسیر برای شناخت صفات خداوند، راهی است که ائمه^ بیان نموده‌اند. ایشان همان سلاله پاک نبوت بوده که در دو حیطه حقیقی و حقوقی وارث به‌حق پیامبر اسلام| هستند. همچنین ائمه^ نقشی بسیار مهم در ارتباط دو اصل امامت و معاد داشته که نتیجه آن فرجام نیک ابدی و سعادت اخروی در پرتو اطاعت از ایشان است. از طرفی در این تحقیق به اثبات می‌رسد که ائمه^ در روابط اجتماعی حکم رئیسی را داشته که هدف نهایی او هدایت جامعه و به کمال رساندن انسان‌ها در دنیا و آخرت است. با توجه به فرازهای زیارت، با روش توصیفی- تحلیلی، ناظر به شروح نگاشته شده و تحلیل خود نویسنده به امام‌شناسی در حوزه‌های یاد شده خواهیم پرداخت.