جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم حیات معقول، مؤلفه‌ها و ویژگی‌های آن به دلیل آنکه نقش اساسی در دستیابی انسان به سعادت دارد، لازم و ضروری است، لذا تحقیق حاضر با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی - تحلیلی حیات معقول از نگاه علامه جعفری و علامه طباطبایی را مورد بحث قرار داده و نتیجه تحقیق بیانگر آن است که: طبق دیدگاه علامه جعفری، حیات معقول موهبتی است که ارزشی ذاتی داشته و هر موجود جانداری طبق اصل صیانت ذات با تمام نیروها و امکاناتی که دارد در حفظ و بقاء آن می‌کوشد و عقل و شرع نیز آن را تأیید و تأکید می‌نمایند. طبق دیدگاه علامه طباطبایی، تمامی موجودات و از آن جمله انسان در زندگیش به سوی آن هدفی که برای آن آفریده شده، هدایت شده است و در خلقتش به هر جهاز و ابزاری هم که در رسیدن به آن هدف نیازمند است مجهز گشته و زندگی با قوام و سعادتمندانه‌اش، آن قسم زندگی‌ای است که اعمال حیاتی آن منطبق با خلقت و فطرت باشد. قرآن کریم این زندگی سعادتمندانه و ایده‌آل را حیات طیبه نامگذاری کرده است، حیاتی که ایمان و عمل صالح دو رکن اساسی آن به شمار می‌رود. به عبارت دیگر اگر کسی ایمان داشته باشد و دست به اعمال صالح بزند از حیات طیبه برخوردار خواهد شد. در مجموع با استفاده از نظر علامه طباطبایی و علامه جعفری می‌توان گفت که: حیات معقول، حیات هدفمند، آگاهانه، دیگرگرایانه، کمال‌گرایانه، سعادت‌جویانه، عقلایی و مطابق با فطرت است. در حیات معقول، انسان از منِ طبیعی خود به سوی منِ حقیقی‌اش در حرکت است، به ارزش‌های حیات خویش آگاهی دارد، حیات معقول حیاتی است که در آن زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ‌تربیتی، حقوقی و اخلاقی، همگی بر پایه عقل و فطرت و در مسیر دستیابی به سعادت حقیقی طرح‌ریزی می‌شوند.

حکم حکومتی و اختیار صدور آن از دیرباز مورد توجه فقها و علمای شیعه در تالیفات ایشان بوده است. این که ولی فقیه که مجتهدی جامع الشرایط است، اختیار صدور احکام حکومتی را دارد؛ ارتباطی مستقیم با بحث ولایت فقیه دارد. بنابراین نظر به رویکرد فقها در بحث ولایت فقیه اختیار صدور این احکام نیز از سعه و ضیق برخوردار می‌شود. سعه و ضیق شأن صدور این احکام در پویایی و پاسخگو بودن نیازهای مقتضای زمان و مکان جامعه‌ی اسلامی ایفای نقش می‌کند. در حالی که اگر این احکام تنها از شأن اجرائی احکام اولیّه برخوردار باشند؛ احکام اولیّه به تنهایی در پاسخگویی به نیازهای روز جامعه‌ی اسلامی ناتوان می‌باشد. اما بنابر بر نظر فقهایی چون حضرت امام خمینی (ره) که قائل به شأن صدور حداکثری برای احکام حکومتی می‌باشند، این احکام در صورت مصلحت مقدّم و حاکم بر احکام اولیّه نیز هستند؛ امّا عدّه‌ای دیگر از فقهاء تنها قائل به شأن اجرایی احکام حکومتی نسبت به احکام اولیّه می‌باشند. ضمانت اجرای این احکام به جهت مصون ماندن از لغو و بیهوده ماندن صدور آنها و همچنین ماهیّت این احکام در شأن صدور حداکثری و اینکه چه مبنایی چنین گستره‌ی صدوری را تجویز می‌نماید؛ مورد بررسی مقاله می باشد.

زمانه‌ای که بدیع الزمان نورسی در آن می‌زیست، عصر سقوط حکومت عثمانی و روی کار آمدن حکومت سکولار و بلکه لائیک در ترکیه و هنگامه جنگ جهانی اول و اشغال کشورهای مسلمان توسط کشورهای غربی سکولار (نه غرب مسیحی و صلیبی) و آشنایی مسلمانان با فرهنگ و پیشرفت صنعتی این کشورها بود. بدیع الزمان نورسی در این زمان تمام تلاش خود را به کار گرفت، تا با معرفی فرهنگ عالی اسلامی، از اینکه جوانان مسلمان مرعوب یا فریفته تمدن غربی شوند، جلوگیری کند. او برای این کار روش مقایسه را به کار می‌گیرد. فرهنگ اسلامی ریشه در قرآن دارد که کتابی آسمانی است و تمدن غربی ریشه در فلسفه الحادی غربی دارد که معرفتی انسانی و در مقایسه با قرآن بسیار نازل است. وی با مقایسه تربیت یافتگان مکتب اسلام و مکتب فلسفه ‌الحادی و نیز مقایسه مدینه اسلامی و غربی، سعی می‌کند برتریهای فرهنگ اسلامی را به نمایش بگذارد. گام دیگری که بدیع الزمان نورسی برای آشکار کردن ماهیت تمدن غربی و جلوگیری از نفوذ آن در جوامع اسلامی برمی‌دارد، پاسخ دادن به شش مسئله علمی است؛ مسائلی که در اندیشه بدیع الزمان اگر بی‌پاسخ بماند، راه را برای نفوذ فرهنگ استعماری غرب فراهم می‌کند. خطبه‌ای که در مسجد جامع شام ایراد نموده نیز در همین راستا قابل تحلیل است.

اعتقاد به تثلیث، اساس آموزههای مسیحیت را تشکیل میدهد؛ بر همین اساس، مسیحیان هر کاری را با نام »پدر، پسر و روحالقدس« آغاز میکنند. مسیحیت به عنوان بزرگترین دین جهان، پیروان بسیاری دارد و بین این دین و دین اسﻼم از ابتدای ظهور اسﻼم مناسبات زیادی در جریان بوده است. بنابراین شناخت و بررسی صحیح تثلیث عﻼوه بر جایگاهی که این مبحث در مسیحیت شناسی دارد، نقش مهمی نیز در مطالعات دینی اسﻼمی ایفا میکند. این نوشتار ضمن بررسی مباحث مربوطه به تثلیث در اﻻهیات مسیحی، به نوع نگاه و موضعگیریهای قرآنکریم و متکلمان مسلمان نیز اشاره خواهد کرد. اندیشه تثلیث در قرآن کریم به روشنی نقد و رد شده است، بنابراین در کﻼم اسﻼمی این نظریه از نگاه استدﻻلی مورد نقد قرار گرفته است. متکلمان مسلمان با دﻻیل و روشهای مختلف به نقد تثلیث پرداختهاند. گروهی از متکلمان متن اناجیل را معیار نقد و بررسی این آموزه قرار دادند و عدهای دیگر عﻼوه بر مراجعه به انجیلها، به دﻻیل عقلی و منطقی استناد نمودهاند. آنها حتی گاهی در نقد خود به فرق کﻼمی اسﻼمی و شباهت این فرقهها با فرقههای مسیحی نگاهی داشتهاند.

معاد جسمانی ملاصدرا بر اصولی چون اتحاد نفس و بدن و حرکت جوهری انسان و جهان استوار است. در تفکر او، جهان یکپارچه به سوی کمال در حرکت است و انسان نیز از این قاعده مستثنا نیست. نفس انسان در سیر استکمالی خود اشتداد یافته و به اوج تجرّد می‌رسد و در طیّ حرکت خود در نشئات مختلف قرار می‌گیرد و از آنجا که ترکیب نفس و بدن اتّحادی است نفس در هر نشئه بدنی متناسب با همان را، جهت خویش می آفریند تا در نهایت انسان دارای بدنی اخروی متناسب با عالم آخرت خواهد شد. و مفاهیم به کار رفته در آیات قرآنی چون یوم القیامه، نفخ صور، حشر، ‌نامه اعمال، صراط و ... به گونه ای متفاوت تبیین می شود که هر یک در فهم منسجم و نظام مند او از معاد جایگاه خود را پیدا می کند و در تفسیر او از آیات قرآن تأثیر بسزایی می گذارد. و با یک نگاه کلی می توان دریافت که میان مبانی فلسفی صدرا و تفسیر او از آیات قرآن، ارتباطی تنگاتنگ و دو سویه وجود دارد.

نظریه ارتباطی به دنبال بیان چگونگی اثرگذاری بر انسان­ها و ابعاد تأثیر و تأثر انسان­ها از یکدیگر است؛ بنا بر این، گستره وسیعی از موضوعات از جمله میزان تأثیرپذیری، نحوه تأثیر و چرایی تأثیرها، نیروهای تأثیرگذار، کنش و واکنش­ها و پیامدهای ارتباطات میان فردی را شامل می­شود. با رویکرد سیاستگذارانه می­توان چگونگی وضعیت مطلوب این امور و راهکارهای تحقق آن را نیز در محدوده نظریه ارتباطی تبیین کرد. از این منظر تلاش شده است با مداقه این مسائل در اندیشه شهید بهشتی و استخراج مضامین مرتبط تحلیلی از اندیشه ارتباطی ایشان ارائه شود. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که از منظر ایشان وضعیت موجود روابط انسانی دارای آسیب هایی چون اسارت به نام آزادی، نفاق و تفرقه، عدم شناخت دوست و دشمن است. چشم انداز مطلوب روابط میان فردی آن است که محوریت تعاملات، با حاکمیت مهرورزی مبتنی بر محبت الهی باشد. اهمیت رعایت آزادی افراد در انتخاب مسیر تا حدی است که حتی به منظور تأثیرگذاری و هدایت نباید اراده آزاد انسان را از او سلب کرد. در تعارضات، تقدم با حقی است که ملاک تشخیص آن با آگاهان وحی و اهل علم است. مفاهیم اصلی ارتباطی جامعه مطلوب ترسیم شده از سوی ایشان در ابعاد سیاسی عبارتند از؛ ولایت، ایثار، رابطه امت و امام، تبری از کفار.

از منظر برخی نظریه­پردازان فراغت، هسته اصلی یا مهم­ترین مؤلفه سبک زندگی است. در حالی که سیاست­های موجود در این حوزه فاقد نظریة خط‌مشی منسجمی است که به طور شفاف وضعیت مطلوبی را که سیاست­گذاران در صدد تحقق آنند، تبیین کند و روشنگر چارچوب عمل حاکمیت در این حوزه باشد. در پژوهش حاضر برآنیم تا با استفاده از مفاهیم برخاسته از منابع حکمی و روایی مبانی نظریة خط‌مشی در این خصوص را سامان دهیم. در بررسی منابع حکمی در جستجوی ریشه­های فراغت جویی روش تحقیق مورد استفاده روش قیاسی-برهانی و دلالت‌پژوهی است. مفهوم محوری برای تحقق رضایت و آرامش و بهجت، درک جایگاه لذت و انواع و مراتب و ویژگی­های هریک از این انواع و مراتب است. لذت به دو امر وابسته است: یکی رسیدن به کمالی که خیر است؛ دوم به ادراک آن، از آن جهت که کمال خیر است. بر این اساس حوزه فراغت افراد به صورت کلان منطقه الفراغی نیست که دین برای آن برنامه­ای نداشته باشد، بلکه لازم است، رشد دهنده و در جهت کمال فرد تعریف شود. علاوه بر ویژگی غفلت‌زدایی، باید بستری برای سوق دادن فرد در جهت لذات برتر و بالاتر تلقی شود. در صورت پیوند فرد با نظام­های معنایی ناسازگار با فطرت، فرد دچار شیء وارگی و از خودبیگانگی می­شود و تنها اتحاد و پیوند با نظام معنایی که مطابق با فطرت وی است لذت و آرامش عمیق و پایدار ایجاد می­کند.