جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از معارف مشترک بین شیعه و اهل‌سنت اعتقاد به امام مهدی؟عج؟ است، با این تفاوت که غالب علمای اهل‌سنت قائلند در آخرالزمان متولد خواهد شد، اما شیعه قائل است متولد شده و فعلاً غایب است و در آخرالزمان ظهور خواهد کرد، بنابراین سخن در این است که فارغ از روایت‌های خاص طرفین، از آیه‌های قرآن هم که مورد قبول طرفین است، می‌توان دلیلی بر وجود امام معصوم اقامه کرد؟ در صورت مثبت بودن جواب، در زمان حاضر هم امام معصومی وجود دارد؟ هدف این تحقیق این است که براساس آیه شریفه Gیا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ...F(نساء: ۵۹) که در آن به صورت مطلق امر به اطاعت اولی‌الامر شده است و علمای شیعه به اتفاق ائمه معصومین؟عهم؟ را مصداق آن می‌دانند و مفسران اهل‌سنت در مصداق آن اختلاف‌نظر دارند، ثابت کند یکم این‌که: اولی‌الامر معصوم هستند؛ دوم این‌که: در هر زمانی فردی به عنوان ولی‌امر معصوم در خارج وجود دارد که اطاعت از او واجب است؛ سوم این‌که: اگر او را نمی‌یابیم، ناگزیر براساس اعتقاد شیعه باید غایب باشد و این غیبت مانع از اطاعت او نخواهد بود. در این نوشته جمع‌آوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای بوده و تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی اطراف سه مسئله انجام گردیده است: الف) اثبات عصمت اولی‌الامر؛ ب) اثبات وجود خارجی فردی از اولی‌الامر در هر زمان؛ ج) امکان اطاعت از ولی امر زمان حاضر حتی اگر او را نیابیم. بنابراین لزوم وجود ولی امر و امام معصوم در زمان حاضر و وجوب اطاعت از او از آیه شریفه اطاعت قابل استفاده است.

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های مهدویت نشانه‌های ظهور است که به دو دسته حتمی و غیرحتمی تقسیم می‌شوند و بحث قابل توجه در آن این است که آیا نشانه‌های حتمی براساس وعده‌های قطعی و همچنین اوصاف زمانی و مکانی آنها لزوماً رخ خواهند داد؟ یا ممکن است واقع نشده و به اصطلاح در آنها بداء روی دهد؟ وجود برخی روایت‌های مخالف مثل روایت قاسم الجعفری چگونه قابل تحلیل است؟ هدف از این تحقیق این است که علیرغم نظر برخی از اندیشمندان و صاحب‌نظران که براساس روایت جعفری بداء را در نشانه‌های حتمی هم جایز دانستند، ثابت کند براساس آیات و روایت‌های معتبر، بداء در این نشانه‌ها امکان ندارد و روایت‌های مخالف یا مشکل سندی و یا دلالی دارند و یا معارض با آیات و روایت‌های معتبر بوده و باید کنار گذاشته شوند، البته در خصوص زمان و مکان وقوع این نشانه‌ها به گونه‌ای که علامت بودن‌شان دچار مشکل نشود، بداء ممکن است. جمع‌آوری داده‌ها در این نوشته به صورت کتابخانه‌ای بوده و تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی حول دو مسئله انجام گردیده است: الف) بررسی بداء در نشانه‌های حتمی ظهور؛ ب) بررسی بداء در زمان یا مکان این نشانه‌ها، نتیجه این‌که بداء در نشانه‌های حتمی ممکن نبوده و در اوصاف زمانی یا مکانی تحت شرایطی امکان‌پذیر است.

در این نوشته درصدد تحقیق این مسئله هستیم که آیا در آثار آیت‌الله محمدتقی مصباح از طرح کلی دین بحث شده است یا خیر؟ و این‌که در آثارشان به این عنوان تصریح کردند یا از کنار هم قرار دادن جملات‌شان چنین استفاده‌ای می‌شود؟ و آیا بیان‌شان در این موضوع یکی است و یا متعدد می‌باشد؟ و در فرض اختلاف هر کدام از آنها چه تفاوت و اشتراکی با بقیه موارد دارند؟ شاید بتوان گفت که اگرچه ایشان به عنوان «طرح کلی دین» در آثارشان تصریح نکردند، اما از مجموع عبارات‌شان استفاده می‌شود که درصدد بحث از طرح کلی دین بوده‌اند و آن را عبارت از نظامی هماهنگ و به هم پیوسته و براساس محور واحد می‌دانند. ایشان در چهار اثر از آثار خود با رویکردهای متفاوت به این مسئله پرداخته‌اند، بنابراین از مجموع مباحث ایشان می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که: بین اجزاء این طرح کلی باید هماهنگی و ارتباط و به هم پیوستگی بوده و محور در میان همه اجزاء باید امر واحدی باشد و رابطه اجزاء هم باید طولی بوده و ارتباط منطقی و ترتبی بین آنها وجود داشته باشد. طرح باید الله‌محور باشد نه انسان‌محور که بوی اومانیستی دارد. محتوای قرآن از نظر ایشان همان محتوای دین بوده و فرقی ندارند. محور دعوت انبیاء؟ع؟ به عنوان یک طرح کلی ایمان است و لذا لازم است کشف این محور مستند به دین باشد. در نوشته حاضر جمع‌آوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای بوده و تحقیق به گونه توصیفی تحلیلی انجام شده است، بنابراین در مواردی صرفاً آراء ایشان نقل و تبیین شده و در پاره‌ای موارد نقد و بررسی مطالب هم انجام شده است.

روایتی درباره وصیت شب رحلت پیامبر در کتاب الغیبة طوسی وارد شده است و احمدبن اسماعیل بصری با تمسّک به آن، ادعای «وصایت» کرده و با این ادعا که اصل در راوی مسلمان بر عدالت است مگر خلافش ثابت شود، مدعی صحت سند حدیث وصیت شده است. بر همین اساس در نوشته حاضر که در آن جمع‌آوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای بوده و تحقیق به گونه توصیفی تحلیلی انجام شده است، درباره سه مسئله بحث شده که عبارتند از: 1. بررسی قول به اصالة العدالة در رجال؛ 2. بررسی نسبت قول به اصالة العدالة در شاهد به برخی از بزرگان شیعه؛ 3. بررسی نسبت قول به اصالة العدالة در راوی به برخی از بزرگان شیعه. براساس یافته‌ها دراین تحقیق، اصالة العدالة در سه مسئله یاد شده نه تنها از برخی آیه‌ها و روایت‌ها و اجماع و سیره نبوی قابل استفاده نیست، بلکه طبق ادله یاد شده و برخی ادله عقلائی، اصل اولی در هر مسلمانی عدم اطلاع از فسق و عدالت اوست تا این‌که یکی از این دو با دلیل ثابت شود. در نتیجه اصالة العدالة در هیچ کدام از سه مسئله مورد بحث قابل اثبات نبوده و توقف قول تحقیق است تا هر یک از فسق یا عدالت ثابت گردد.

روایتی درباره وصیت شب رحلت پیامبر در کتاب الغیبة طوسی وارد شده و در آن علاوه بر دوازده امام، از دوازده مهدی هم سخن به میان آمده و احمدبن اسماعیل بصری با توجه به دوازده مهدی یاد شده، خود را به عنوان اولین مهدی معرفی کرده و برای اثبات ادعای خود به این حدیث استناد کرده و با توجه به شهادت طوسی در نقل تعدادی حدیث از خاصه که حدیث مورد بحث هم یکی از آنهاست، آن را صحیح‌السند دانسته است، در حالی که شهادت طوسی به این معنا نیست که راویان این دسته از روایات و از جمله روایت وصیت شیعه امامی هستند، چون سه شیعه غیر امامی و حداقل شش راوی عامی‌المذهب در سند این روایت‌ها وجود دارد، از طرفی مذهب تعدادی از راویان حدیث وصیت هم معلوم نیست، بنابراین با وجود شش راوی عامه و سه شیعه غیر امامی و یک امامی فاسدالمذهب، نمی‌توان به اعتبار شهادت طوسی قائل به خاصه و شیعه امامی بودن راویان حدیث وصیت شد.