جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود احادیثی در صحیح بخاری و صحیح مسلم و اعتماد بر آنها مبنی بر جادو شدن پیامبر اسلام(ص) موجب شده است که عده‌ای از مفسران و محدثانِ اهل‌سنت، سبب و شأن نزول دو سورۀ فلق و ناس را مرتبط با سحر شدن آن حضرت، توسط شخصی به نام لبیدبن‌اعصمِ یهودی بدانند؛ از این رو سحر شدنِ پیامبر(ص) را مخالف عصمت آن حضرت و منافی با شأن نبوت ندانسته‌اند. این مقاله پژوهشی است در پاسخ به این سوأل که آیا مسحور شدن پیامبر اسلام(ص) بر اساس بعضی احادیث، توسط لبیدبن‌اعصم در مدینه می‌تواند سبب نزول معوِّذَتَین باشد؟ با توجه به اختلاف مفسران در مکی و مدنی بودن این دو سوره و نیز وجود روایات معارض در شأن نزول آنها و ضعف سندی و محتوایی روایات سحرالنبی، و همچنین سبک و سیاقِ سوره‌های فلق و ناس که رنگ و بوی مکی بودن دارند، نمی‌توان شأن نزول این دو سوره را جریان سحر و جادو شدن پیامبر اسلام(ص) دانست.

مسحور شدن پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) ــ طبق بعضی از روایات ــ به جادوی لبید بن‌اعصم یهودی از موضوعات اختلافی میان علمای مسلمان است. از آنجا که اعتقاد به نزاهت پیامبر از هرگونه نقص، از جمله سحر، شاکله ایمان هر مسلمان است، باید دید که علمای مذاهب اسلامی از منظر کلامی چه پاسخی به مسحور شدن پیامبر داده‌اند. موافقان سحر پیامبر (ص) با استناد به برخی روایات، تأثیر سحر بر جسم حضرت را منافی شأن نبوت ندانسته‌اند؛ اما از نظر مخالفان، این احادیث مخالف قرآن و خبر واحدی هستند که در عقاید نمی‌توان به آنها تمسک جست. در این مقاله ضمن آشنایی با دیدگاه علمای شیعه و سنی در مسئله مسحور شدن نبی، سخن موافقان نقد شده است. می‌توان گفت بنا بر دلایلی چون مخالف با قرآن بودن، عصمت پیامبر و مکی بودن معوذتین، اثبات مسحور شدن پیامبر، نه ثبوت آن، مشکل است.

الگو بودن پیامبر| برای بشریت و همچنین حجیت گفتار و کردار و تقریر آن حضرت با سحر شدن او طبق بعضی از روایات توسط لبید بن اعصم یهودی، ناسازگار است. جریان سحرالنبی از طریق برخی از روایات، به مباحث تفسیری وارد شده است. اندیشمندان مسلمان براساس دیدگاه‌های مختلف فکری مذهبی و با توجه به منابع و مبانی دین‌شناسی، نظرهای گوناگونی درباره مسحوریت یا عدم تأثیر سحر بر حضرت ارائه کرده‌اند. مفسران نیز هرکدام براساس مبانی معرفتی خود، با این موضوع برخورد نموده‌اند. در میان مفسران اهل‌سنت دو دیدگاه درباره سحرالنبی وجود دارد؛ دیدگاهی که همانند اکثرِ مفسران شیعه، سحرالنبی را مخالف قرآن و عصمت دانسته و روایات یاد شده را مطرود می‌داند و دیدگاهی که تأثیر سحر بر پیامبر| را می‌پذیرد. در نقد دیدگاه دوم باید گفت: اثبات سحر شدن پیامبر| بنابر دلایلی چون موافقت آن با سخن کفار و مخالفت قرآن با آن از یک‌سو و ضعف سندی روایات از سوی دیگر و همچنین منافات سحرالنبی با عصمت پیامبر| و نزول مکی بودن معوذتین، نادرست است. بدین جهت تفصیل قائلین به تفصیل سحر بین جسم و روح پیامبر| و تأثیر سحر بر بدن آن حضرت نیز قابل قبول نیست.