جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش اراده و اختیار در پدیدآیی و تحول شخصیت از منظر اسلام و روان‌شناسی انجام شده است. برای تحقق این هدف، نظر اندیشمندان مسلمان و روان‌شناسان، موردمطالعه قرار گرفت و با گردآوری اطلاعات درباره نظرات و رویکردهای مختلف از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شد. یافته‌های تحقیق بیانگر این است که «جبر زیستی ـ روانی» ارائه‌شده در مکتب روان‌تحلیل‌گری و نیز «جبر محیطی» ارائه‌شده در مکتب رفتارگرایی و همچنین «نگاه افراط‌گرایانه به اراده انسان» و انتساب «اراده آزاد» به انسان توسط مکتب انسان‌گرایی، هیچ‌کدام تبیین صحیحی از ماهیت انسان نیستند. عوامل فیزیکی، زیستی، روانی و اجتماعی، هرگز تعیین‌کننده افعال اختیاری بشر نبوده، بلکه فقط زمینه‌ساز گزینش و اختیار او هستند. شخصیت انسان در صورتی متعالی خواهد بود که اراده انسان همسو با اراده متعالی؛ یعنی اراده خداوند متعال قرارگرفته و بر اساس شریعت الهی اقدام نموده و با استفاده از استعدادهای خدادادی مانند قوه تعقل، خوب را از بد تشخیص داده و مقهور عوامل دیگر تأثیرگذار در شخصیت که به آن‌ها نگاه اعدادی و در حد اقتضا داریم، قرار نگیرد.

راهپیمایی اربعین، به عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم تشیع، در سال‌های اخیر مورد توجه جامعه‌المصطفی بوده است. این پژوهش بر آن است که با روش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی، چگونگی رابطه تربیتی جامعه‌المصطفی با اربعین و دستاوردهای آن را بررسی کند. جامعه پژوهش شامل تمامی زائران کاروان جامعه‌المصطفی مشهد (اساتید، طلاب، مدیران، کارشناسان و خانواده‌ها) شرکت‌کننده در سفر اربعین حسینی در پنج سال اخیر است. نمونه پژوهش شامل پنج استاد، 27 طلبه، پنج مدیر، پنج کارشناس و سه نفر از اعضای خانواده‌های زائران مذکور است که بر اساس منطق نمونه‌گیری در پژوهش پدیدارشناسی به صورت هدفمند و قاعده اشباع نظری، انتخاب شدند. در این تحقیق، برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته و برای تحلیل داده‌ها از رویکرد توصیفی- تحلیلی با استفاده از کدگذاری در دو سطح باز و محوری استفاده شد. بر اساس یافته‌ها 60 مقوله جزئی از اطلاعات ارائه شده توسط مشارکت‌کنندگان استخراج شد که این زیر مقوله‌ها در چهار ساحت مهم تربیتی (تربیت اعتقادی، تربیت عبادی معنوی، تربیت عاطفی و اخلاقی، تربیت اجتماعی و سیاسی) طبقه‌بندی شدند. در مجموع نتایج نشان داد که پیاده‌روی اربعین حسینی حداقل در چهار ساحت تربیتی برای جامعه‌المصطفی، تأثیرگزار بوده است.

هدف پژوهش، طراحی، ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه اولیه سنجش مؤلفه‌های روا‌ن‌شناختی مبلّغ موفق از منظر قرآن و روایات بود. بدین‌منظور، از دو شیوه توصیفی و پیمایشی استفاده شد. محقق به‌منظور جمع‌آوری آموزه‌های دین اسلام، با استفاده از روش توصیفی به تبیین ویژگی‌های روا‌ن‌شناختی مبلّغ موفق با توجه به سه مؤلفه شناختی، عاطفی و رفتاری پرداخت و برای ارزیابی و اعتبار پرسش‌نامه، روش پیمایشی را در نمونه‌ای 54 نفری از مبلّغین مراکز تبلیغی شهر مقدس قم به‌کار گرفت. نمونه مورد پژوهش، از میان جامعه مذکور بر اساس نمونه در دسترس، گردآوری شد. در بررسی روایی محتوایی پرسش‌نامه، ضریب کندال 80 گویه باقیمانده، 21/0 با سطح معناداری کمتر از 001/0 بود که نشان دهنده میزان توافق کارشناسان خبره در مورد موافقت ‌‌گویه‌ها با مستندات اسلامی و نحوه دلالت آن‌هاست. برای بررسی روایی سازه، همبستگی بین گویه‌ها با نمره کل، همبستگی بین مؤلفه‌ها با نمره کل و همبستگی بین مؤلفه‌ها با یکدیگر محاسبه شد و نتایج حاکی از این بود که روایی سازه در حد بالا می‌باشد و مجموع آن‌ها، مؤلفه‌های روا‌ن‌شناختی مبلّغ موفق را اندازه‌گیری می‌کنند. بنابراین محقق در این پژوهش، با استفاده از آیات و روایات اسلامی به تبیین ویژگی‌های روا‌ن‌شناختی مبلّغ موفق پرداخت و با استخراج مؤلفه‌های مرتبط، پرسش‌نامه‌ای 80 سؤالی تدوین نمود که به اندازه‌گیری و سنجش موفقیت مبلّغ می‌پردازد. بر اساس یافته‌های پژوهش، با استفاده از منابع اسلامی، امکان ساخت ابزاری جهت سنجش مؤلفه‌های روا‌ن‌شناختی مبلّغ موفق، وجود داشته و این ابزار از اعتبار و روایی مطلوبی برخوردار است و شرایط علمی یک مقیاس معتبر روا‌ن‌شناختی را داراست.