جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه‌ی «وجود منبسط» یکی از ارکان مهم عرفان نظری و حکمت متعالیه به شمار می‌آید. «وجود منبسط» در آثار مختلف بزرگان عرفان نظیر ابن عربی، قونوی و فنّاری با نام‌هایی مانند «نَفَس رحمانی»، «خلق مخلوقٌ به»، «حقیقه‌الحقائق»، «فیض عام» و ... به کار رفته است. ملاصدرا نیز به تبع عالمان عرفان نظری، اما با بیانی حِکمی از این نشئه‌ی وجودی در آثار خود بحث کرده است و باعث ایجاد تفسیرهای نوینی از مباحثی نظیر «علت و معلول» و «صادر نخستین» و باعث ورود مبحث «وحدت شخصی وجود» به فسلفه‌ی اسلامی شده است. در این نوشتار سیر تطوّر فلسفی وجود منبسط و این که ملاصدرا از چه طریقی این نشئه-ی وجودی را اثبات می‌نماید، اشاره می‌شود. این سیر، از اثبات معنوی وجود آغاز گشته و تا اثبات وحدت شخصی وجود پیش می‌رود. وحدت در کثرت و کثرت در وحدت نیز از جمله مباحثی است که در حکمت متعالیه از همین مجرا سرچشمه می‌گیرد. برخی از چهره‌های حِکمی نظیر مرحوم ملامحمد نراقی و مرحوم ملا آقا علی مدرس زنوزی، انتقاداتی را به وحدت شخصی و تقسیمات وجود از منظر ملاصدرا داشته‌اند که در این نوشتار به آنها پرداخته شده و پاسخ‌هایی که از جانب برخی بزرگان فلسفه و عرفان برای این انتقادات بیان نمودند، بررسی شده است.