جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کنش‌های اخلاقی به دلیل اولویت هدف رسالت و ارتباط تنگاتنگش با پیشرفت اجتماعی، دارای اهمیت هستند. لذا شناسایی و تحلیل اجتماعیِ این دسته از کنش‌ها از میان آیات وحی، هدف این پژوهش است و به تأثیر کنش‌های اخلاقی در تولید سرمایۀ اجتماعی در فرایند پیشرفت، مبتنی بر تعالیم دینی پرداخته و به این پرسش‌ها بر اساس آموزه‌های قرآن پاسخ می‌دهد. کنش‌های اخلاقی چه تأثیری در شکل‌گیری پیشرفت اجتماعی دارند؟ کنش‌های اخلاقی چگونه مولّد سرمایۀ اجتماعی بوده و بر پیشرفت تأثیرگذارند؟ این دسته از کنش‌ها دارای چه مختصات، مصادیق و ابعادی هستند؟ آثار و پیامدهای این دسته از کنش‌ها چیست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی، آن دسته از کنش‌هایی که در گسترش تعاملات اجتماعی مطلوب و پیشرفت‌آفرین بوده، مورد بررسی و تتبع و تحلیل اجتماعی قرار گرفته‌اند. از راستگویی، امانتداری، وفای به عهد، ایثار، تواضع، استغفار، گذشت نسبت به دیگران، مهرورزی، عدم خشونت، عفت و پاکدامنی، صبر و صداقت و کنش‌های خیرخواهانه توأم با نظارت‌های اجتماعی بحث شده که منجر به صمیمیت، باهم‌بودگی، انسجام و گسترش تعاملات اجتماعی و روابط گرم و عاطفی به دور از کینه شده و در نتیجه سبب تولید سرمایه اجتماعی و ارتقاء آن گردیده و منجر به تراکم کنش‌های معطوف به هدف و تعالی که لازمۀ پیشرفت است، خواهد شد.

هویت‌شناسی ذوالقرنین و فهم مؤلفه‌های شکل‌دهنده ماجرای او از دیر‌باز مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده است. یکی از عناصر محوری در شناخت استوارتر ذوالقرنین، موضوع پیامبری اوست. ثمرۀ این بحث در انطباق شخصیت‌های تاریخی با وی آشکار خواهد شد. این پژوهش با بهره از روش توصیفی- تحلیلی و استناد به منابع نوشتاری، در پی بررسی شاخصه نبوّت در ماجرای قرآنی ذوالقرنین است. برای این منظور 11 مؤلفه مندرج در آیات موضوع و روایات مرتبط استخراج شده‌اند که شایستگی نقش‌آفرینی در قامت قرینه‌هایی برای اثبات نبوّت ذوالقرنین را دارند. این قرینه‌ها عبارت‌اند از: مخاطب قرار گرفتن ذوالقرنین توسط پروردگار، برانگیخته شدن، دعوت توحیدی، بهره از تمکّن الهی، بهره‌وری از سبب، واگذار شدن قضاوت به وی، کنش‌های توحید‌محور، اِخبار از قیامت و تشبیه وی به حضرت علی (ع). تطبیق این قرینه‌ها با نمونه‌های مشابه قرآنی و بهره از روایات معتبر، سبب استحکام بیشتر نظام قراین پیش‌گفته در جهت فرضیه است.

پژوهش حاضر در راستای مطالعات بین‌رشته‌ای و توسعه نگاه کاربردی به مباحث قرآن انجام گرفته است. یکی از موضوعات کاربردی و میان‌رشته‌ای، هیجان‌های مثبت است. پژوهشگران روان‌شناسی مثبت‌گرا معتقدند که وقتی افراد، هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند، در معرض هیجان‌های منفی مانند ترس، اضطراب و افسردگی قرار ندارند؛ در نتیجه، توازن کلی میان هیجان‌های مثبت و منفی افراد، پیش‌بینی‌کننده احساس به‌زیستن آنان است. در فرایند این پژوهش، سعی نگارندگان بر آن بوده است که با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای و سامانه‌های رایانه‌ای، پس از جمع‌آوری، دسته‌بندی مباحث، تحلیل و توصیف دقیق آن‌ها، ابتدا «چیستی نعمت»، «چیستی هیجان» و «رابطه نعمت‌شناسی با هیجان‌های مثبت» از متون معتبر استنباط گردد؛ سپس نحوه تأثیر نعمت‌شناسی بر هیجان‌های مثبت از دیدگاه قرآن کریم بررسی شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که قرآن کریم به دیدن و شناخت داشته‌ها تأکید می‌نماید؛ اما از اصطلاح نعمت استفاده می‌کند. اصطلاح نعمت چیزی فراتر از داشته‌هاست. بین «دیدن داشته‌ها» و «دیدن نعمت» تفاوت‌هایی وجود دارد. در «دیدن داشته‌ها» هیجان‌های مثبت انسان فقط به خاطر «دیدن داشته‌ها»ست؛ اما در «دیدن نعمت» هیجان‌های مثبت به خاطر «وجود داشته‌ها»، «جایگاه نعمت‌دهنده»، «انگیزه نعمت‌دهنده» و «اثر شکر» است. همچنین نعمت‌شناسی نوعی جهان‌بینی و شناخت است که بینش‌ها و نگرش‌های انسان را اصلاح می‌کند و باعث ایجاد، تقویت و افزایش هیجان‌های مثبت می‌گردد. این نوع نگرش، احساس بالیدن و ارزشمند بودن را در او ایجاد می‌کند و از او انسانی شادمان، امیدوار، شاکر و راضی از زندگی خواهد ساخت. در نتیجه، رفتار فردی و اجتماعی او نیز بر اساس همان نگرش تغییر خواهد کرد.

بر اساس آموزه‌های اسلامی، زندگی سالم از اندیشه و اعتقادات مثبت و متعالی نشئت می‌گیرد. این اندیشه و نگرش مثبت، زیرساخت رفتارهایی مبتنی بر عواطف است که رنج بیماری‌های روحی ـ روانی را کاهش می‌دهد و همسران را متقاعد به مقاومت در برابر بحران‌های زندگی می‌نماید و موجب همتایی و کفویت فکری و اعتقادی بر مبنای هستی‌شناسی و انسان‌شناسی دین‌محور می‌شود. سبک زندگی اهل بیتM و بخش قابل توجهی از توصیه‌های کاربردی ایشان به زوجین برای دستیابی به روابط سالم و موفق، بر محور نگرش‌سازی به زندگی در سایه ایمان و عقلانیت می‌باشد. به رغم تفاوت‌های جسمی، روانی و جنسیتی بین زوجین، نگرش مثبت در زندگی زناشویی، بستر سازگاری بیشتر و خدمت عاشقانه و صادقانه همسران به یکدیگر و ارتقاء کیفیت‌های زندگی می‌باشد. روابط منطقی و تفکر خلاق برای حل مشکلات درون خانوادگی و رشد نسل پویا و توانا، ره‌آورد نگرش مثبت در روابط همسران است. تدوین دیدگاه‌های اسلامی در این زمینه و آموزش آن به همسران در کاهش چالش‌های روابط همسران تأثیر جدی دارد. این مقاله تلاشی در جهت تبیین این نوع دیدگاه است. روش تحقیق در این نوشتار بر اساس مطالعات اسنادی و روش توصیفی می‌باشد.

این نوشتار پس از مفهوم شناسی تربیت و تبیین جایگاه آن در حقوق کودک به معرفی قرآن و کنوانسیون حقوق کودک به عنوان دو نظام واره تربیتی پرداخته است. پس از بررسی تطبیقی که به دو لحاظ کیفی و کمی صورت پذیرفت، این امر نمایان شد که کنوانسیون حقوق کودک از کاستی ها و نارسایی های فراوانی در زمینه تربیتی برخودار است. در نهایت این نتیجه بدست آمد که تربیت کودک در قرآن از جایگاهی ممتاز و جامع تر نسبت به کنوانسیون برخوردار است.

نزدیک به یک سوم آیات قرآن به حوادث و داستان های پیشینیان (اقوام و ملل قبل از اسلام) و نیز ماجراهای عهد نزول می باشد. گرچه ترسیم جهان آخرت نیز در قالب داستان ارائه شده است. تأکید قرآن بر استفاده از قالب داستانی و مفاهیم بلندی که در این شکل به پیروان خویش ارائه می کند از یک سو و اهمیت روز افزون توجه به ادبیات هنری در دوران ما از سوی دیگر، زمینه شایسته ای را برای تدبر در غرض خداوند از به کارگیری این قالب و کارآمدی های آن، فراهم می کند.

نقش مادر در تربیت فرزند با استناد به علم و قرآن و حدیث در دوران کودکی هدف از انتخاب این موضوع به عنوان موضوع تحقیق پایانی نیازی بود که در بین مادران احساس می شد . با توجه به این نیاز بهتر دیده شد تا با انتخاب این موضوع اطلاعاتی در این باب کسب شود تا شاید مورد مطالعه مادران قرار گرفته و در بهینه سازی رفتارهای مادران در مواجهه با فرزندانشان کمک هر چند اندکی باشد. در مقوله تربیت هیچ گاه نمی توان تنها به نقش یکی از والدین تکیه کرد و مسلما آن تربیتی، تربیت موفق است که هم پدر و هم مادر با مشارکت با هم اهداف عالی تربیت دینی را در مورد فرزندانشان دنبال کنند. لکن علاوه بر نقش های مشارکتی پدر و مادر گاهی بعضی وظایف منحصراْ متوجه یکی از والدین است. دراین رساله سعی شده است تا به نقش مادر در تربیت پرداخته شود، به همین منظور طی پنج بخش به نقشهای حساس و کلیدی مادر توجه شده است. در بخش اول وظایف و مسئولیتهای مادر در دوران بارداری به طور مختصر در سه فصل بررسی گردیده است که در فصل اول به جایگاه فرزندداری در اسلام و روانشناسی اشاره شد ه و در دو فصل بعدی به ترتیب به سلامت جسمی مادر و جنین در دوران بارداری و سلامت معنوی آن دو در دوران پرداخته شده است، در سه بخش بعدی به بررسی دوران کودکی که در روانشناسی آن را به سه دوره تقسیم نمو ده اند: بخش دوم کودکی اول را با ذکررفتارهای غالب کودکان در این دوره سنی آغاز کرده و سپس طی چهار فصل به بررسی نقش مادردر این دوره سنی پرداخته ایم که عبارتند از:رعایت سنتهای اسلامی در بدوتولد، اهمیت تغذیه با شیر مادر، نیاز کودک به امنیت و محبت مادر، نقش مادر در زبان آوری کودک. نموده و سپس طی چهار فصل چهار مقوله مهم از ابعاد رشدی کودک را بررسی می کنیم: نقش مادر در رشد شناختی کودک ، نقش مادر در تربیت جنسی کودک، بازیها و اسباب بازیها و نقش آن در تقویت شخصیت کودک . در بخش چهارم طی سه فصل به این مباحث پرداخته می شود: بلوغ، آگاهیها و هدایت جنسی، نقش مادر در رشد اجتماعی کودک، دین باوری و روشهای انتقال مفاهیم دینی به کودک . در بخش پایانی نیز در سه فصل سه موضوع مهم مورد بررسی واقع می گردد: نقش تشویق و تنبیه درتربیت، کودکان و مادران شاغل، نقش پدر در تربیت و اهمیت تامین شرایط توسط او برای مادر. در راستای تهیه مطالب از کتابهای مختلف روانشناسی شامل روانشناسی رشد و نیز کودک و نوجوان از که در آن سیره تربیتی پیامبر ( ص) و ائمه اطهار ( ع) نقل شده بود. از نتایج تحقیق می توان به این موارد اشاره کرد: 1-برای یک تربیت موفق وجود پدر و مادر هر دو ضروری است. 2-مادر به دلیل اینکه اوقات بیشتری را با کودک ( چه در دوران جنینی و چه در سالهای اولیه لذا در بسیاری از موارد روشهای تربیتی او مؤثرتر واقع می شود. 3-از آنجا که حضرت زهرا(س) الگوی همه زنان و مادران مسلمان می باشند استناد به سیره آن حضرت و به کار گیری روشهای تربیتی ایشان می تواند راهگشای مادران باشد. همچنین دقت در روایات سایر معصومین ( ع) راهکارهای تربیتی بسیاری برای مادران به ارمغان خواهد آورد.