جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با وجود پژوهش‌های سودمندی که درباره دانشمندان و اندیشمندان شیعی قرن سیزدهم هجری انجام گردیده است، پرسش­های بسیاری درباره زندگی و اندیشه آنان وجود دارند که نیازمند بررسی‌های بیشتر و واکاوی‌های ژرف‌تر هستند. یکی از شخصیت‌های این دوره تاریخی که زندگی‌نامه او خالی از ابهام نیست، سید ابوطالب قاینی (1293 ق) است. او یکی از علمای برجسته خراسان و یکی از نخستین اندیشه­ورزان شیعی بود که رساله­ای مستقل در زمینه­ ولایت نوشت. مقاله حاضر در پی آن است که از راه بازنگری و بازخوانی منابع تاریخی در دست‌رس، ابهامات موجود در شرح­حال سید ابوطالب قاینی را به ویژه در زمینه سال‌شمار زندگی و چگونگی و چرایی وفات او بررسی کند. یکی از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش این است که دیدگاه­های قائل به قتل قاینی، مستند نیستند و بر اساس شواهد معتبر به ­نظر می‌رسد او در مسیر حج در کراچی به مرگ طبیعی در گذشته است.

کتاب الجمل با هدف اثبات حقانیت امام علی(ع) در جنگ جمل نگاشته شد. نظرات کلامی فرقِ معاصر شیخ مفید نسبت به این واقعه، در ترغیب او برای تألیف این تک‌ نگاری وگزینش او از روایات تاریخیِ نبرد جمل مؤثر بود. پرسش این است که شیخ مفید متأثر از کدام شرایط فکریِ زمانه و با تأکید بر چه شاخصه‌هایی روایات جنگ جمل را گرد آورد و هدف خود را از تألیف کتاب تحقق بخشید؟ نتیجۀ این پژوهش، متکی بر تحلیل متنِ کتاب الجمل است و حاکی از اینکه شیخ مفید در تقابل با دو باورِ در حال گسترش در جامعۀ آن روز، در خصوص حقانیت عملکرد صحابۀ حاضر در رأس دو سپاه و نیز نظریۀ «سران بر حق/ یاران بر باطل» اثر خود را بر سه محور نگاشت: عدول آشکار اصحاب جمل از دستورات دین اسلام؛ پافشاری آنها بر جنگ، رد اجتهاد و توبۀ آنها؛ فضائل امام علی(ع).