جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امواج یکی از مفاهیم کلیدی در فیزیک و زمینه‌ای مناسب برای پژوهشی تطبیقی بین فیزیک و فلسفه می‌باشد. پژوهش حاضر با رویکردی فلسفی امواج الکترومغناطیسی را از نظر مفهومی و هستی‌شناختی در اندیشه فلاسفه نوصدرایی مورد بررسی قرار داده و به این سؤال مهم پاسخ می‌دهد که موج از لحاظ فیزیکی و فلسفی دارای چه نوع حقیقتی است؟ نتایج و دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که امواج الکترومغناطیسی با مفاهیم دیگر همچون میدان، ماده و انرژی ارتباط تنگاتنگی دارند. میدان از سنخ انرژی است و انرژی از نظر فلسفی جوهری مادی است که پژوهش‌های موجود قادر به تبیین حقیقت آن نیستند. امواج الکترومغناطیسی حالت انتقال و حرکت انرژی هستند و فرکانس آن‌ها نشانگر میزان انرژی منتقل شده است. با رویکرد ابزارانگارانه امواج اجزاء طبیعت نیستند؛ بلکه ابزاری برای فهم طبیعت‌اند. با رویکرد واقع‌گرایانه سه احتمال فلسفی در مورد امواج می‌توان بیان کرد: 1) تجرد 2) عرض مادی و 3) اینکه از نظر هستی‌شناختی در خارج به صورت رابط موجود هستند و از نظر مفهومی از نوع مفاهیم فلسفی (معقول ثانی فلسفی) می‌باشند.

طرفداران هرمنوتيک فلسفي، تفاوت احکام در فقه و اجتهاد فقهي را مؤيدي بر انديشه مذکور برشمردند. تأمل در فرايند اجتهاد فقهي و مباني، آموزه‌‌ها و پيامدهاي هرمنوتيک فلسفي، شباهت‌ها و تمايزهايي را نشان مي‌دهد. ازاين‌رو پرسشی در ذهن پديدار خواهد گشت که رابطه بين اجتهاد فقهي و هرمنوتيک چگونه ارزيابي مي‌شود: همساني يا تغاير؟ پژوهش پيش‌رو با روشي تحليلي و توصيفي به نتايج زير رهنمون شد: همسان‌انگاري اجتهاد فقهي و هرمنوتيک فلسفي سخني خلاف واقع است؛ چه، از جهت هستي‌شناختي هرمنوتيک فلسفي مفسر‌محور و گريزان از جست‌وجوي مراد مؤلف است؛ درحالي‌که اجتهاد فقهي مؤلف‌محور است و در پي کشف مراد مؤلف مي‌باشد و اختلاف رويکرد بيانگر تقابل است. از نظر معرفت‌شناختي هرمنوتيک فلسفي همه ‌فهم‌ها و تفاسير را بدون ترجيح يکي بر ديگري در عرض هم قرار مي‌دهد، درصورتي‌که در اجتهاد فقهي چنين ادعايي پذيرفته نيست و صرفاً يکي از فهم‌ها مطابق با واقع است. از نظر روش‌شناسي نيز اجتهاد فقهي برخلاف هرمنوتيک فلسفي که پيش‌داوري را شرط تحقق فهم مي‌انگارد، به ‌تفصيل باورمند است و با دسته‌بندي پيش‌داوري به بايسته، نبايسته و شايسته، تحقق فهم و تفسير را متوقف بر پيش‌داوري‌ها يا به بيان بهتر پيش‌فهم‌هاي بايسته و شايسته مي‌داند.

معقولات که از نوع مفاهیم کلی هستند بر سه دسته تقسیم می شوند : معقول اول ، معقول ثانی منطقی و معقول ثانی فلسفی .پژوهش پیش رو با روشی تحلیلی و توصیفی در آراء علامه طباطبایی به این نتیجه رهنمون شد که ایشان معقول ثانی فلسفی را به مفاهیمی که عروض آنها ذهنی و اتصافشان خارجی تعریف کرده اند و نقش علم حضوری را در دست یابی به آن بر جسته می شمارند .علامه طباطبایی مفاهیمی ؛ چون وجود ، عدم وجوب وامکان و... را از این قبیل می دانند .ایشان برخی از مفاهیم را به صراحت از معقولات ثانیه بر شمر ده اند ؛ولی بر خی مفاهیم را هر چندتصریح به معقول ثانی بودن آن نکرده اند یا حتی تصریح به معقول اول بودن کرده اند ؛اما با توجه به مبانی ایشان می توان از این دسته به حساب آورد. از دیدگاه علامه طباطبایی معقول ثانی فلسفی ویژگی های متعددی دارد .مهمترین ویزگی این دسته از مفاهیم انتزاع از یافته های علم حضوری می باشد

اراده انسانی پدیده‌ای است که از جهات مختلف اندیشمندان حوزه عقلی را به اندیشه‌ورزی واداشته است. چیستی اراده، فرایند تحقق آن، رابطه آن با مقدمات، چگونگی تبیین اختیاری بودن آن، تأثیر اراده الهی در تحقق آن ازجمله حوزه‌های اندیشه‌ورزی در مورد پدیدۀ مذکور است. پژوهش حاضر با نگاهی به آراء صدرالمتألهین با رویکردی عقلانی و با روشی تحلیلی ـ توصیفی به پاسخ‌گویی به چیستی و چگونگی تحقق اراده انسانی در اندیشه صدرالمتألهین پرداخته و به این نتایج رهنمون شد که اراده یکی از افعال نفس بوده که بدون نیازمندی به اراده دیگر، به صورت اختیاری از سوی نفس صادر می‌شود و فاعلیت او نسبت به اراده از گونه فاعل بالتجلی است. ازآنجاکه در اندیشۀ صدرا افعال و صفات معلول همسان با وجود آنها، شأنی از شئون الهی است؛ لذا افعال جوانحی نفس و ازجمله اراده در حقیقت فعل الهی خواهد بود؛ هرچند که این، نافی انتساب اراده به نفس نیست.

وجود رابط، وجودي است که در برابر وجود محمولي قرار دارد و از آن به «است» تعبير مي‌شود. حکيم مؤسس، رابطه ميان اين دوگونه وجود را به‌صورت تخالف نوعي تبيين مي‌کند. از نگاه ‏مدرس زنوزي، چنين وجودي در قضاياي ذهني، نقش رابط ميان موضوع و محمول را دارد و در خارج نيز وجود جداگانه‌اي ندارد و تنها نشانگر نحوه وجود است. مدرس زنوزي ميان نسبت ‏حکميه و وجود رابط، وجه تمايزي برقرار ساخته است. وي براين‌باور است که وجود رابط، تنها ‏در مطابَق قضاياي ايجابي ترکيبي، به‌عنوان نقش متحد کننده، حضور عيني دارد؛ درحالي‌که نسبت ‏حکميه در همه قضايا اعم از سلبي، ايجابي، بسيط و مرکب به‌صورت امري ذهني حضور داشته و حکايتگر عنصر متحد کننده موضوع و محمول در خارج است و از همين روست که تحقق ذهني ‏آن بسان تحقق خارجي آن، وابسته به وجود طرفين بوده و وجودي جداگانه‌اي ندارد.‏

در ادلة عقلی و نقلی، امانت‌انگاری نفس مورد تأکید قرار گرفته و احکام و لوازم آن، ازجمله وجوب رد امانت و ضمان در تربیت نفس که مهم‌ترین سرمایه انسان است، تأثیر بسزایی دارد. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی ـ تحلیلی و کنکاش در آموزه‌های دینی، در کنار بهره‌گیری از لوازم امانت‌انگاری نفس، به این نتیجه رسیده که حفظ نفس، به‌عنوان یک امانت الهی، واجب شرعی است و نگهداری این ودیعة الهی از رهگذر شناسایی آفات و آسیب‌ها و مقابله با آن و فراهم‌سازی بسترها و شرایط لازم برای شادابی و طراوت نفس، میسر است، و نداشتن طراوت نفسانی ـ که در سایه حرکت به سوی خداوند و تقرب به او میسر است ـ با تباهی همراه است. از آفات تهدیدکننده نفس مي‌توان به دوستان و محیط نامناسب، خوشحالی از فزونی مال و داشتن آرزوهای دراز، غفلت، عدم اعتدال در گفتار، افراط در پاسخ‌گویی به خواسته‌های نفسانی، ناآگاهی نسبت به نقشه‌های شیطان نام برد، و از تقوا و مداومت بر یاد خدا، یاد آخرت، انجام تفریحات سالم، و عدم افراط در پرداختن به مسائل معنوی، به عنوان بسترها و شرایط لازم برای شادابی نفس می‌توان نام برد.

تحولات شکل‌گرفته در عرصة سایبری به اعتراف جامعه‌شناسان، به‌مثابه یک پاردایم متفاوت نسبت به دوره‌های گذشته است. پارادیم سایبری تحولات شگرفی را در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی به ‌وجود آورده است. با توجه به نقش هدایتگری دین در همة عرصه‌ها و در نتیجه لزوم نقش‌آفرینی آن، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به تبیین جایگاه دین در پارادایم سایبری پرداخته است. دین با تعریف سبک زندگی خاصی مبتنی بر معارف اعتقادی و ارزشی خود، می‌تواند فناوری‌های مختلف، ازجمله فناوری سایبری را از جهت نوع و میزان اهتمام به آن، جهت‌دهی کند و از این جهت نقش راهبردی خواهد داشت و از سویی دیگر، از رهگذر تبیین دیدگاه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خود، برای برون‌رفت از چالش‌های فرهنگی، اجنماعی، سیاسی و اقتصادی به ارائه راه‌کارهای اصلاحی بپردازد.

---