جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در جلد نخست این مجموعه، نگاه‌های سنتی و نقد آنها و در جلد دوم رویکردهای الاهیاتی مدرن را از نظر خواهیم گذراند. در جلد نخست، ابتدا دو روایت تحلیلی و تازه از برهان شر از جمله روایت شلنبرگ را چیده‌ام تا با اصل برهان شر از راه تقریرهای تازه آن آشنا شویم. سپس پای سخن «فیلسوفان کلاسیک» همچون هایدگر، هیوم، کانت، فروید و یونگ و «الاهیات ادیان» شامل «تئودیسه یهودی»، «تئودیسه مسیحی»، «تئودیسه اسلامی» و «تئودیسه هندی» می‌نشینیم. بعد از آن علل و عوامل «ناکامی تئودیسه‌های سنتی» را از نظر متفکران مدرن پی‌گیری می‌کنیم. میخوانیم که از نظر منتقدان مدرن سه نوع «نقد گفتمانی»، «نقد اخلاقی» و «نقد اگزیستانسی» به الاهیدانان سنتی وارد است. در جلد دوم که به بازنمایی پاسخ‌های جدید می‌پردازد، حاصل کوشش خلاقانه و تحول‌خواه «الاهیات مدرن» در پاسخ به مسئله شر را از نظر می‌گذرانیم: از «الاهیات خدای گشوده» تا «الاهیات پویشی»، «الاهیات اعتراض»، «الاهیات شکاکانه»، «الاهیات مبتنی بر معرفت‌شناسی اصلاح شده»، «الاهیات صلیب»، «الاهیات شبانی»، «الاهیات اگزیستانسی»، «الاهیات عمل‌گرایانه» و «الاهیات فمینیستی».

انتشارات کتاب طه به‌تازگی کتاب «درباره‌ شر» را روانه بازار کتاب کرده است. این مجموعه دوجلدی منتخبی از متون و مقالات کلاسیک و معاصر درباره شر است که زیر نظر نعیمه پورمحمدی انتخاب و ترجمه شده است. جلد نخست این مجموعه به الهیات سنتی اختصاص دارد که در آن تئودیسه‌های سنتی در ادیان و عوامل ناکامی آنها از نظر متفکران مدرن پیگیری می‌شود. جلد دوم به بازنمایی پاسخ‌های جدید الهیات به شر اختصاص دارد. در اینجا، کوشش خلاقانه و تحول‌خواه الهیات مدرن برای پاسخ دادن به مساله شر بررسی شده است. نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه ۱۶ مهر به نقد و بررسی کتاب «درباره شر» اختصاص داشت و با حضور مهراب صادق‌نیا، محسن جوادی، نعیمه پورمحمدی و محمد حقانی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. در ابتدای این نشست، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب، اظهار داشت: یکی از مسائل مهم در حوزه دین‌پژوهی و فلسفه دین بررسی، تحلیل و تبیین مساله شر است. پرسش از لزوم وجود شر برای جهان مادی، عدمی بودن شر، لزوم وجود شر برای اختیار و آزادی انسان، نقش انسان در شر، ارتباط شر با جزئی‌نگری و کلی‌نگر نبودن قضاوت‌های انسانی در این حوزه مطرح است. او ادامه داد: برخی از منتقدان وجود شر در جهان را منافی خداباوری می‌دانند و برآن‌اند که وجود خداوند قادر مطلق، خیرخواه مطلق، عالم مطلق، با مساله سر در جهان توجیه‌شدنی نیست. مساله شر در فلسفه غرب، فلسفه‌های دیگری ازجمله هندی، بودایی و در حوزه فلسفه و کلام اسلامی مهم بوده است. در فلسفه غرب، شخصیت‌هایی مانند اپیکور، هیوم، کانت، لایب‌نیتس، نیچه، آگوستین و سوئین‌برن درباره مساله شر بحث‌های مهمی مطرح کرده‌اند. همچنین، در حوزه فلسفه و کلام اسلامی نیز از ابن‌سینا و فارابی و ملاصدرا و خواجه‌نصیر گرفته تا علامه طباطبایی دلایل و مباحثی را درباره شر در جهان مطرح کرده‌اند. او افزود: متفکران و فیلسوفان شرور را به انحای گوناگون تقسیم کرده‌اند. مثلاً در مورد چرایی وجود شرور طبیعی مانند زلزله، سیل یا شرور در رابطه انسانی مانند کشتار، بیماری، ظلم یا نادانی، معلولیت و جنگ سخن گفته‌اند. در این میان، کسانی مانند فارابی، ابن‌سینا، خواجه‌نصیر و آگوستین و توماس آکویناس و لایب‌نیتس شر را امری عدمی می‌دانند؛ یعنی بر این باورند که نمی‌توان شر را به خداوند انتساب داد. محمدخانی در پایان گفت: کتاب «درباره شر» شامل مقالاتی مهم درباره شر در فلسفه و الهیات است. این ۶۱ مقاله از رویکردهای مختلف انتخاب شده‌اند. نعیمه پورمحمدی یک مقدمه تحلیلی ۱۲۰ صفحه‌ای به این کتاب افزوده است که خود کتابی جدا است و می‌تواند به‌خوبی رویکردهای موجود در این حوزه را برای مخاطب تبیین کند. بااین‌حال، به نظر جای چند مقاله تألیفی در مورد شر در دیدگاه‌های حوزه فلسفه‌ یا تفکر اسلامی در این مجموعه خوب خالی است.

پولس را به علت نقش تأثیرگذارش در شکل‌گیری مسیحیت، مؤسس دوم مسیحیت نامیده‌اند. شاید مهم‌ترین حادثه در زندگی پولس، اتفاقی باشد که او را از دشمن مسیحیت به‌یک‌باره به مبلغ پرشور آن تبدیل کرد. پولس علت این تغییر را مکاشفه‌ای معرفی می‌کند که برای او در مسیر رفتن به دمشق رخ داده است. لوقا در کتاب اعمال رسولان، در سه قطعه متفاوت به بیان ماجرای این مکاشفه پرداخته است؛ اما این سه روایت، اختلافات مهمی با یکدیگر دارند. مقاله حاضر می‌کوشد تحلیلی از این اختلافات به دست دهد تا بتواند منشأ وجود این تفاوت‌ها را نیز روشن کند. نویسنده به جای تمرکز بر پیش‌فرض‌های الاهیاتی، با استناد به منابع تاریخی به تحلیل ادبی متن سه روایت می‌پردازد. به نظر نویسنده تحلیل سبک ادبی لوقا بهترین راه برای تبیین این مسئله است. او پس از طرح پیشینه‌ای از بحث به بررسی این سه روایت و اختلافات موجود در آن می‌پردازد. در پایان، ویرایش‌ها و تغییراتی را که لوقا در داستان رایج درباره پولس ایجاد کرده، کلید فهم اختلافات این سه روایت معرفی می‌کند.

نظریه های الهام(یا بنابر آنچه در سنت اسلامی« وحی» شناخته شده است) به تبیین ارتباطِ میان خدا و واسطه انسانی در انتقال وحی می پردازند. زمانی که نظریه ای به مسئله الهامی بودن یک متن مقدس (مثل قرآن یا کتاب مقدس) می پردازد، دو مسئله عمده را کانون توجه خود قرار می دهد: الف) سازوکار الهام (چگونگی انتقال مطالب خداوند به واسطه انسانی) وب) محدوده الهام( این که چه میزان از مطالب موجود در یک متن مقدس، الهامی است). مسیحیان نیز بر این اعتقادند که کتاب مقدس آنها الهامی است. دیدگاه های آنها در تبیین الهام و وحی به دو دسته تقسیم می شوند: نظریه هایی که واژه های کتاب مقدس را نیز الهامی می دانند و نظریه هایی که الهام را در جایی ورای الفاظ جست وجو می کنند. در این مقاله تنها به بررسی دسته اول می پردازیم. با توجه به جدی ترشدن بحث درباره الهام و وحی در فضای اندیشگی ایران، بررسی نظریه های موجود در دیگر فضاهای دینی خالی از فایده نخواهد بود

متون دینی در ادیان ابراهیمی، سرشارند از عباراتی که درباره آینده سخن می گویند؛ آینده ای که آبستن حوادثی بزرگ و دهشتناک خواهد بود. طبق مشهورترین تفسیر، این عبارات پیش گویی نشانه های ظهور و علائم وقوع آخرالزمان هستند؛ اما نگاهی به تفسیرهای مسیحی نشان می دهد مسیحیان در این زمینه اتفاق نظر ندارند و گروه های مختلف مسیحی راه های بسیار متفاوتی را در فهم و تفسیر عبارات آخرالزمانی پیموده اند. دیدگاه های مسیحیان در تفسیر عبارات آخرالزمانی را می توان ذیل چهار دسته و مکتب دسته بندی کرد: تمثیلی، تاریخ نگر، گذشته نگر، و آینده نگر. این مقاله به معرفی و بررسی این مکاتب می پردازد. در معرفی هر مکتب تلاش شده است تا مسائل اصلی مانند جهت گیری کلی، تاریخچه، اصول و روش های تفسیری، و نیز برخی نقاط قوت و ضعف آن مکتب بیان شود. در کنار معرفی، دو مسئله نیز مورد توجه قرار گرفته است: زمینه سیاسی و اجتماعی هر مکتب و همچنین نگاه الاهیاتی این مکاتب به روند تاریخ. چرا که شرایط سیاسی و اختلافات مذهبی تاثیر بسیاری بر شکل گیری و رواج این دیدگاه های تفسیری داشته است. همچنین درباره حکومت این جهانی حضرت مسیح نیز طرفداران هر مکتب تفسیری دیدگاهی را برگزیده اند که با کلیت نگاه آن مکتب سازگار است و می توان رابطه معناداری را بین اصول تفسیری آن مکتب با فهمی که از هزاره حکومت مسیح ارائه می دهد نشان داد.

با پیشرفت علوم تجربی، روایت کتاب مقدس از چگونگی آفرینش مناقشاتی را بین معتقدان به کتاب مقدس و دانشمندان علوم طبیعی برانگیخت. به نظر می‌رسد توصیف کتاب مقدس از خلقت جهان در شش روز با تاریخ چندمیلیاردسالة کیهان در تعارض است. مسیحیان برای حل این تعارض، تفاسیر مختلفی از این روایت ارائه کرده‌اند. نویسندة مقاله پس از نقل چندین مورد از تفاسیر رایج در این زمینه، به ارائة تفسیر خود می‌پردازد. او سعی دارد با قرار دادن این داستان در بافتِ فرهنگی دنیای باستان، به مقصود اصلی خداوند از این عبارات پی ببرد. او معتقد است چنین تفسیری در عین اینکه از حجیت کتاب مقدس دفاع می‌کند با یافته‌های علمی نیز سازگار است. البته باید توجه داشت که نویسنده درصدد گزارش تمام تفاسیر موجود نیست، بلکه از دیدگاهی خاص حمایت می‌کند و مقاله را نیز مطابق با همین دیدگاه نگاشته است؛ از این رو، به برخی از نظرات رقیبی که در جهان مسیحیت وجود دارند اشاره نکرده است.