جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شماره نخست فصلنامه نقد کتاب«حکمت» در بخش‌های «مقاله آغازین»، «نقد شفاهی»، «نقد کتاب»، «معرفی کتاب»، «نقد پژوهشی» و «تازه‌های نشر» پیش روی خوانندگان قرار گرفته است. نیکنام حسینی پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب در «سر سخن» نخستین شماره فصلنامه نقد کتاب «حکمت»نوشته است:«نهال «فصلنامه نقد کتاب» سال ۱۳۷۶ به همت مؤسسۀ خانه کتاب و جمعی از فرهیختگان و فرهنگدوستان نشانده شد و با تلاش عالمان، منتقدان و ادیبان بالید و دیری است که ثمرات آنگاه به شمایل ماهنامه و گاه به شمایل فصلنامه، در دسترس شیفتگان کتاب قرار گرفته است. خانه کتاب مفتخر است که با یاری اهل ادب و فضیلت، بیش از بیست سال این درخت مبارک را از گزند و آسیب زمانه دور داشته و مجموع های ارزشمند از تحقیقات ماندگار در حوزۀ کتاب را در حافظۀ تاریخ ایران و جهان ضبط نموده و میراثی گرانبها برای نسل آینده بر جای گذاشته است. «فصلنامه نقد کتاب» در طول عمر خود به دنبال دگرگونی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مدیریتی شاهد فراز و فرود فراوان بوده و بارها در روش، محتوا، زمان انتشار و یا عنوان آن تغییراتی ایجاد شده اما بنای مسئولان فرهنگی به‌ویژه مدیران خانه‌ کتاب، هرگز بر عدم انتشار این نشریه نبوده چرا که از اهداف بنیان‌گذاری آن اطلاع رسانی و نقد و معرفی کتاب و کمک به ارتباط خلاق میان پدیدآورندگان، ناشران و سایر فعّالان عرصۀ نشر و فرهنگ کشور است که خود از سنگ بناهای فعالیت خانۀ کتاب است. نشریات خانه کتاب نیز به دلایل گوناگون همچون دیگر نشریات گاه در معرض تغییر تحول بوده است. وقفه‌های کوتاهِ چند ماهه در انتشار فصلنامه، تغییراتی که در نام نشریه رخ داده، همگامی آن با موضوعات دیگر، تغییر سردبیران گرانقدر، تحول در خط مشی نشریه و چاپ آن به شکل ماهنامه یا فصلنامه، به ضرورت و در موقعیت‌های خاص پیش آمده اما انتشار آن هیچ‌گاه متوقف نشده است.» در بخش «سخن سردبیر» به قلم مالک شجاعی جشوقانی این شماره از فصلنامه نقد کتاب «حکمت» آمده است: «نگاهی به آمارها نشان از رشد کمی قابل اعتنا در انتشار عناوین کتب تألیفی و ترجمه‌ای دارد. آنچه به‌عنوان یک تامّل جدی قابل طرح است، طرح این پرسش است که آیا به موازات رشد کمی کتب فلسفی، این آثار رشد کیفی هم داشته اند یا خیر؟ و آیا به لحاظ فکری و اندیشه‌ای چه حوزه‌ها و مکاتبی از فلسفه و چه رویکردهایی حضور پر رنگ‌تر در ایران معاصر داشته‌اند و چرا؟ درونمایه محتوایی کتب فلسفی در ایران معاصر را شاید بتوان ذیل رویکردهای پنجگانه «معرفت‌شناسانه/گزاره ای»، «رویکرد تاریخی/ اروپامحور»، «رویکرد تئولوژیک/کلامی»، «رویکرد ایدئولوژیک/سیاسی» و «رویکرد سنت گرایانه» طبقه‌بندی و تحلیل کرد. شماره جدید فصلنامه به دلایل و عللی و ازجمله به دلیل مسائل مالی با تاخیری یک ساله و با تغییراتی ساختاری منتشر می‌شود. مهم‌ترین تغییر هم ادغام فصلنامه نقد کتاب اخلاق و علوم تربیتی در فصلنامه نقد کتاب فلسفه و کلام و عرفان می باشد. در این شماره تلاش کردیم تا با دعوت از اخلاق‌پژوهان و اساتید فلسفه اخلاق بخشی از مطالب مجله را به این حوزه اختصاص دهیم که با استقبال چندانی مواجه نشد. ما از همراهی اساتید نومید نیستیم و بار دیگر دعوت خود برای دریافت مقالات در این حوزه را تکرار می‌کنیم و مشتاق دریافت نقد و نظر مخاطبان دانشور فصلنامه هستیم.» نشست نقد و بررسی کتاب«دیالکتیک هگل اثر گادامر» با حضور پگاه مصلح، محمد مهدی اردبیلی، آیدین کیخایی و مالک شجاعی در بخش «نقد شفاهی» این شماره از فصلنامه آمده است. مقاله‌های «راه من به سوی فلسفه میان فرهنگی»، «تقدیری از نقد ریمون پانیکار به فلسفه دین تطبیقی»، «امکان فلسفه در وضعیت میانه»، «ققنوس فلسفه؛ تحلیلی بر کتاب سودای تفکیک»، « پیوند گنگ نظریه سرمایه «بوردیو» با گزارش تحلیلی"شیعیان متقدم"»، «خوانش هایدگر از اصل بنیاد لایب نیتس به مثابه بنیاد مدرنیته»، «ضیافت افلاطون به نزد لئواشتراوس» و «کلام و جامعه» در بخش «نقد کتاب» منتشر شده اند. در بخش «معرفی کتاب» سید حسین حسینی و مینا قاجارگر به معرفی کتاب‌های «نقد سکولار و نقد آزاد» و «برای کودکانمان باغبان باشیم یا نجار؟ نگاهی فلسفی روان شناختی به مسئله فرزند پروری» می‌پردازند. «چگونه نقد کتاب بنویسیم» انتخاب و ترجمه سعید مسلمی در بخش «نقد پژوهی» این شماره از فصلنامه نقد کتاب«حکمت» آمده است.

در این نوشتار واژه‌های «نبی» و «نبوت» و تعریف آن از دید متکلمان، حکما و لغویان بیان و بررسی، و با دیدگاه مسیحیت، هندو و بودا مقایسه و از بهترین آن دفاع شده است. بهترین معنا برای واژه نبی، همان معادل فارسی آن، یعنی «پیام‏بَر» یا «پیغام‏بَر» است. براین‏اساس، بهترین تعریف از نبی عبارت است از: «بشری که از سوی خدا برانگیخته شده است تا واسطه بین میان او و خلق باشد تا خبر یا پیام‌های الهی بر او وحی شود که به مردم برای هدایتشان ابلاغ کند». براین‌اساس، نبوت یعنی «واسطه بین خدا و خلق بودن برای رساندن پیام الهی به مردم».

نبی یا پیامبر انسانی است که خداوند او را برانگیخته تاپیامش را بدون واسطه بشر دیگر از طریق وحی دریافت کرده،به بشر برساند تا آنها را به سعادت راهنمایی کند. در اینجا ادله ای که در اثبات وجود اصل نبوت یا انکار آن اقامه شده است تحلیل و ارزیابی شده اند. در نهایت تقریرهای نویی نیز ارائه شده است. اصل نبوت یکی از اصول دین اسلام و دیگر ادیان الهی است. لذا اثبات نبوت در دین داری و ایمان افراد نقشی محوری دارد. با این حال تبیین درست و رسایی از ادله ضرورت نبوت و اثبات آن در دست نیست. این ادله مانند دلیل لطف و دلیل قانون نارسا بوده، دارای نقص یا اشکالاتی است که نمی توان به آنها اعتماد کرد. تا جایی که فحص کرده ام اثر مناسبی در این باب وجود ندارد. یعنی آثار موجود از جهت، جامعیت، دقت و عمق بحث،‌ احصای ادله، تحلیل و موشکافی ادله، بیان مبانی و بیان قیاسمند، مناسب نمی باشند. هدف از این پژوهش جمع آوری ادله اثبات و انکار در یک مجموعه و سپس استخراج قیاس ادله، تحلیل، بررسی و نقد و ارزیابی آن است که مستلزم نوآوری بوده است. همچنین ادله عقلی نوی بر اساس استنباط از آیات و روایات نیز ارائه شده است. نسبت انکار نبوت به براهمه نیز نقد شده است. در این نوشتار نگاهی به آراء ادیان و نیزفرق گونا گون مذهبی و کلامی نیز شده است که عبارتند از معتزله، اشاعره، ماتریدی، زیدیه، اسماعیلیه، نوبختیان، نومعتزلیان‏، سلفیه، یهود، مسیحیت، هندو، جَین،بودا وسیک. روش کار عمدتاً به صورت کتابخانه ای می باشد. نام برخی از ادله تازگی دارد و برای اولین بار در این نوشتار به کار رفته است. دلیل هدایت و دلیل وقوع از محکمترین ادله می باشند. ادله نویی در اثبات نبوت عامه که برگرفته از آیات و روایات است، می توان تقریر کرد.

دلیل قانون یا دلیل حکما یکی از ادله قدیمی در اثبات نبوت عامه است. خلاصه آن این است که انسان برای رسیدن به کمال نیازمند زندگی اجتماعی زندگی است، لذا نیاز به قانون دارد تا اجتماع فرو نپاشد. این قانون باید وحیانی باشد وگرنه عدالت به دست نمی‌آید؛ درگیری و اختلاف بی پایان رخ می‌دهد و نسل بشر نابود می شود، زیرا دانش بشری همواره نقص نسبی دارد و بشر به مصالح خود اشراف ندارد، لذا قانون بشری مورد احترام مردم نبوده و ضمانت اجرایی ندارد. برخی چون خواجه نصیرالدین طوسی این دلیل را رد کرده اند. چنین نیست که بشری بودن قانون موجب نابودی نسل شده باشد؛ مشکل اختلاف در جامعه، ضمانت اجرایی و بی عدالتی، حتی با وجود قانون وحیانی نیز رفع نشده است. همچنین راه کارهایی برای ضمانت اجرایی قانون بشری و رعایت آن نیز در طول تاریخ در جوامع مختلف وجود داشته است. دلیل حکما اصلاحیه ای دارد به این صورت که اگر وحی نباشد، انسان مصالح دنیوی و اخروی خود را نمی‌فهمد، لذا اثبات عقلی زندگی پس از مرگ پیش فرض آن است. دلیل قانون با بیان اخیر، همان دلیل هدایت است که از متقن‌ترین ادله در اثبات نبوت عامه است.

کتاب دائره المعارف فلسفه راتلج، (Encyclopedia of philosophy) شامل مقالات متعددى در خصوص فلسفه، کلام و عرفان مى باشد. حدود 61 مقاله در خصوص فلسفه اسلامى دراین دائرهء المعارف وجود دارد که یازده عنوان آن در این پایان نامه ترجمه گردیده است. در مقاله نخست با عنوان مفهوم فلسفه در اسلام نوشته الیور لیمان، به بررسى تعاریف مختلف و ماهیت فلسفه اسلامى و چگونگى شروع آن پرداخته است و درنهایت این تعریف را برگزیده است که شاید بهترین راه مشخص کردن ماهیت فلسفه اسلامی این باشد که بگوئیم آن نوعى از فلسفه است که از فرهنگ اسلامى نشأت گرفته است، منشأ فلسفه اسلامى در صدر اسلام بوده است که از آن زمان سوالاتى اعتقادى مطرح مى گردید. در این مقاله در خصوص سازگارى یا عدم سازگارى فلسفه یا دین اسلام بحث شده است. فلسفه اسلامى در شروع عمیقآ نو افلاطونى بوده است و بعدها به اشکال گوناگون همچون فلسفه مشاء، اشراق و حکمت متعالیه رایج گردید. فلسفه سنتی ایران به قوی ترین شکل خود ادامه یافت و عمدتا بر فلسفه اشراق سهروردی و ملاصدرا تاکید شده است. در فلسفه جدید ایرانی ، فلسفه غرب نیز به عنوان راهی برای جستجوی حقایق نظری مطالعه می شود.

این مقاله ضمن مروری تحلیلی بر فصول پنج‌گانۀ کتاب خدای سلفیه، به مباحثی چون مفهوم‌شناسی، پیشینۀ اندیشه‌های سلفی در جهان اسلام، تحلیل و نقادی روش‌شناختی، معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و معناشناختی آرای سلفیه در باب توحید، و تأمل در آرای سلفیه در باب صفات خدا می‌پردازد. بخش پایانی نیز نقد مفهومی، روش‌شناختی و محتوایی کتاب است