جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چندمعنایی در نظریه شبکه‌های شعاعی بر پایه مقوله‌بندی پیش‌نمونه‌ بنیاد بررسی می‌شود. به این منظور پس از تعیین معانی متمایز یک واژه، عضو برجستة آن‌ها (سرنمون) شناسایی، و سایر معانی در نموداری شعاعی حول آن نمایش داده می‌شوند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی تحلیل چندمعنایی برای مقوله‌های واژگانیِ غیر از حروف اضافه و نیز کاربست قرآنی آن را، با مطالعه یک نمونه بازنمایی می‌کند. به این منظور، معیارهای تعیین سرنمون در این مقوله‌های واژگانی (با عنوان معنای مرجع) معرّفی شده است که شامل پنج معیارِ «نخستین معنای تأییدشده»، «غلبه در شبکة معنایی»، «قابلیّت پیش‌بینی سایر معانی»، «دارا بودن پیشینة شناختی قابل قبول» و «ارتباط با تجربه زیسته انسانی» می‌باشد. در کاربست قرآنی این نظریه، ریشه‌محور بودن ساخت واژگان عربی ایجاب می‌کند به مراحل بررسی، «تعیین واژه سرنمونی ریشه» و لحاظ معیار «کوتاهی و عدم تناظر دقیق وزن و معنا» در شناسایی سرنمون، اضافه شود. با به‌کارگیری این روش در بررسی ریشة ظهر در قرآن، برای آن، واژة سرنمونی «ظَهر» با معنای مرجع «پشت انسان» به‌دست می‌آید؛ که دیگر معانی واژگان این ریشه، مانند بخش ناپیدا، یاری، پشت حیوان، رو بودن، آشکار بودن، بالا رفتن، غلبه و آگاهی به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم از آن گرفته شده است.

چندمعنایی از دیرباز در میان مترجمان و مفسران جایگاه ویژه‌ای داشته است. در میان زبان‌شناسان نیز بررسی روابط معنایی از جمله چندمعنایی حائز اهمیت است. درک قرآن مستلزم درک اجزاء مختلف آن است. اگر روابط معنایی مفاهیم قرآنی نادیده گرفته شود فهم قرآن ناقص خواهد بود چراکه چنین فهمی خطی و جزء نگراست. اما فهم روابط معنایی قرآن در شبکه‌های شعاعی و مرتبط با پدیده‌ها و مفاهیم قرآنی به خواننده قرآن یک فهم کلان‌نگر و فرآیندی می‌دهد. هدف پژوهش حاضر، بررسی شبکه شعاعی واژه­ «قرأ» در تمام سوره‌های قرآن بر پایه معنی­شناسی شناختی است. در این مقاله، بر پایه رویکرد شناختی به بررسی شبکه شعاعی واژه «قرأ» پرداخته شد و میزان بسامد کاربرد معانی شعاعی و معنی سرنمون واژه مذکور در دو ترجمه فولادوند و الهی قمشه­ای مورد بررسی قرار گرفت. برای به دست آوردن معانی سرنمون ابتدا معانی مختلف در سه فرهنگ ابجدى الفبایى عربى فارسى ترجمه کامل المنجد الابجدى، قاموس قرآن و ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوى و ادبى قرآن استخراج گردید. ‏سپس از میان مجموع معانی بیان شده معنی سرنمون با استفاده از معیارهای تایلر و ایوانز (2003) شامل تصدیق معنی، تفوق در شبکه معنایی، استفاده در ساخت‌های ترکیبی و پیش‌بینی دستوری مشخص گردیده و در مرحله بعد نحوه انشعاب معانی شعاعی از معانی سرنمون حاصل گردید. تجزیه و تحلیل­ها نشان داد که ابزارهایی مانند بسط استعاری و طرحواره تصویری در بسط معنی سرنمون واژه «قرأ»، نقش اصلی را ایفا می‌کنند و در این میان، بسط استعاری بیشترین نقش را در گسترش معنی سرنمون ایفا می­کند. علاوه­براین، مشخص گردید که در ترجمه‌های مذکور تنوع معادل­یابی برای واژه «قرأ» براساس معنی سرنمون و معانی شعاعی بسیار محدود است.