جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تکامل غایت مطلوبی است که بشر همواره در پی کسب آن بوده است . تحلیل عوامل موثردر تکامل نفس ازدیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی، مقصود اصلی این پژوهش است و این هدف با مطالعه تطبیقی و تحلیل عقلانی آراءدو حکیم پیرامون مسأله نفس ، تکامل و رابطه آن دو،حاصل گردیده است. ملاصدرا حقیقت جوهری نفس را نوری از سنخ ملکوت و تعاریف حکما برای نفس راتعریف لفظی می داند . از نظر وی تکامل خلوص از عدم است . هر مقوله ای که حرکت درآن راه یابد ، قابل تکامل است؛ نفس درحیات دنیوی در عین تجرد از ماده، به واسطه نوعی اتحاد با قوای جسمانی واجد حیثیت بالقوه و دارای لوازم حرکت تکاملی می‌گردد اما در عالم مجردات در عین امتناع حرکت مادی ، نفس موضوع صور الهی قرار گرفته، به تکامل خویش ادامه می دهد.علامه نفس را حقیقتی می داند که از آن به «من» تعبیر می شود . وی در بیانی تکامل را خروج از قوه به فعل وتمام حرکات راتکاملی ودر بیانی دیگر تکامل را افزایش فعلیت ها و تنها حرکات طولی را تکاملی دانسته است. در دنیا ، نفس مجرد و در اعمال وابسته به ماده است و این وابستگی ، جهت بالقوه حرکت تکاملی را فراهم می‌آورد. تکامل نفس در برزخ تتمه تکامل دنیوی ودرآخرت ، ممکن ذاتی و ممتنع وقوعی است. ملاصدرا بر اساس شدت وجود نفس ، مراتب نفس نباتی، نفس حیوانی، انسان نفسانی و انسان مَلکی یا شیطانی و بر اساس قوت مدرکات ، مراتب طبیعی ، نفسانی وعقلانی را احصاء نموده است. نفس عقلانی ، واجد عقل عملی و نظری است و مراتب مختلفی دارد. در آراء علامه ، نفس از جهتی به ارواح نباتی ، حیوانی و انسانی ، از جهتی به نفوس سعید وشقی و از جهتی به مراتب مادی، مجرد خیالی و مجرد عقلی ترتیب یافته است . در این پایان نامه هفت عامل (علم ، عمل ، ملکات اخلاقی، هدایت انبیاء، عنایات الهی، محبت و ملائکه ) در نظرات ملاصدرا و شش عامل (علم، عمل، ملکات اخلاقی، هدایت امام، محیط و برخی عوامل مادی همچون تغذیه و والدین ) در نظرات علامه به عنوان علل موثردر تکامل نفس مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین موانعی همچون نقص ذاتی ،گناه ، اشتغال به غیر، تقلید، توقف در مقدمات و ...، در آراء ملاصدرا و موانعی از قبیل حب دنیا ،گناه و خود بینی در آراء علامهتحلیل شده است.