جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ضرب المثل به دلیل کوتاهی عبارات، وضوح و روشنایی معنی بیشترین نقش را در تبیین مسائل و مأنوس ساختن ذهن انسان دارد؛ حضرت علی ع برای تربیت بشر و به کمال رساندن آنها نیز از این شیوه بهره جسته اند، حضرت در بیان مثل علاوه بر استفاده از امثال گذشتگان، از شعر و آیات قرآنی بهره برده ونیز خود مبدع ضرب المثل شده اند که با گذشت زمان و استفاده ی عوام از آنها وشیوع در فرهنگ عامه ؛ به صورت ضرب المثل استعمال شده اند .امثال علوی پیامهای تربیتی نهفته ای در خود دارند که انسان را با زبانی ساده و اثرگذار به فراگرفتن آداب وصفات پسندیده و نیز تربیت درست فرا می خوانند و عمل به آنها ضمانتی خواهد بود در تربیت صحیح افراد بشری که سرانجام آن سعادت و رستگاری خواهد بود، تأثیرات این امثال بر انسانها بر حسب بینش و دانششان متفاوت خواهد بود لذا یک مثل در شنونده بر حسب حالت و روحیات متفاوت وی در طول دوران حیاتش و بر حسب میزان آمادگی روحی و شرایط زمانی و مکانی که در آن به سر می برد متفاوت خواهد بود.

فرهنگ در تعابیر مختلف یک معنای اعتباری در متن اجتماع انسانی به شمار می رود که به نوعی برآمده از بایدها و نبایدهای مبتنی بر حقایقی است که در نهاد اجتماع بشری و بر محوریت نیاز های یک جامعه مدنی، در ابعاد فردی و اجتماعی، به تدریج حاکم بر اخلاق و رفتارهای انسانی شده و هویت این اجتماع به حساب می رود؛ مهندسی فرهنگی یک رویکرد سیستمی، به معنای طرّاحی، سازماندهی و معماری ساختاری برای جا نمایی اجزاء فرهنگ، اعم از فرهنگ ملی، فرهنگ عمومی، فرهنگ تخصصی و فرهنگ سازمانی است که درصدد تنظیم روابط این اجزاء و تبیین نقاط ضعف و قوت آن در این سیستم می باشد.در مقابل مکاتب بشری، قرآن کریم برای فرهنگ، اندیشه، اخلاق و باورهای انسانی قائل به اصالتی حقیقی است که در پرتو اعتبارات(بایدها و نبایدها) همواره متناسب با فطرت بشر، در چهارچوبی نمای کلی زندگی انسان و تمام اجزاء فرهنگ را برای فرد و اجتماع هر دو لحاظ نموده و در نهایت دقت و کمال مولّفه های فکری و بنیادین یک فرهنگ متعالی را تشریع و معرفی کرده است که می توان این نمای کلی را در سه محور حقیقی خدا، انسان و نظام هستی، پایه ریزی نمود و پایبندی به اعتبارات قرآنی روابط این سه با هم را از مهم ترین مولفه های مهندسی فرهنگی قرآن در تحقق مدینه فاضله و تمدن مبتنی بر یک نگرش توحیدی به شمار آورد که در ایدئولوژی خود، اجتماع را به سوی این مطلوب یعنی تحقق تمدن اسلامی سوق می دهد.لذا این پژوهش با رویکردی ایجابی درصدد تبیین تحلیلی هندسه اصول فرهنگی برآمده از متن قرآن در چهارچوبی سیستمی می باشد که اجزای این سیستم، معانی حقیقی ثابت و فطری انسانی است؛ که با دو رکن معرفت و قاعده لطف درصدد حاکمیت ارزش های انسانی بر حوزه های مختلف یک جامعه می باشد که از راه تکیه بر کرامت انسان و جایگاه او در جهان بینی قرآن، محقق می گردد.

یکی از بیماری های فکری و اخلاقی که در جوامع مختلف به چشم می خورد و از آفت های بندگی است، بهانه‏ گیری می‏باشد. این خصلت بهانه‏ گیری سابقه ی دیرینه ای در امت های انبیاء پیشین دارد. بر طبق آیات شریفه در قرآن کریم، بهانه‏ جوئی عوامل و علت های بسیاری دارد که از میان آن ها تعصب بی جا، تکبر، جهل و تقلید های ناصواب از اهمیت بیشتری برخوردارند و باعث هلاکت و نابود شدن اقوام گذشته شده اند. در میان پژوهش های انجام شده در زمینه بهانه‏جوئی به موضوع بهانه ‏جوئی به شکل عام، به صورت بهانه‏جوئی های کودکان و نیز همسران در مقابل یکدیگر و یا بهانه ‏جوئی های فرزندان نسبت به والدین پرداخته شده است اما به طور خاص، بهانه ‏جوئی در برابر خداوند و دستورات و فرامین الهی مورد پژوهش قرار نگرفته است. با توجه به آیات ذکر شده در این نوشتار، آثار زیانبار این رذیله اخلاقی روشن می گردد. این آثار مخرب باعث کشیده شدن انسان ها به سوی کفر و شرک و همچنین اقتدای به شیطان شده و در نهایت به محرومیت از درک حقیقت می انجامد که اگر انسان ها نخواهند به این عوارض دچار شوند باید از این رذیله دوری کرده و ریشه آن را در خود بخشکاند. در این پژوهش سعی شده تا علل، انگیزه، مصادیق و پیامدهای بهانه‏ جوئی را در آیات قرآن مورد بررسی قرار دهد و در پایان راهکارهای مقابله و درمان این بیماری اخلاقی بیان می گردد. در ابتدا در فصلی جداگانه به علل بهانه‏ جوئی پرداخته شده و علل آن را در چهار بعد شناختی، رفتاری، اخلاقی و زمینه های فرهنگی اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته و در فصل دوم به انگیزه ها و مصادیق بهانه‏ جوئی پرداخته شده، این که به علت فرار از مسئولیت، فرار از آسیب ها و فرار از آشکار شدن اغراض شوم به بهانه‏ جوئی پرداخته و به صورت های مختلفی چون، مماثلت پیامبر با مردم و یا کیفیت نزول قرآن مصداق پیدا کرده است و در فصل آخر به پیامد هایی چون مهر شدن قلب و عدم درک حقایق پرداخته شده و راهکارهایی در زمینه های علمی و عملی در بعد شناختی، رفتاری و اخلاقی ارائه شده است. روش تحقیق در این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای با اولویت تفاسیر می باشد.

منشأ اختلافات مذاهب امت اسلامی بنابر نظر اکثر بزرگان و صاحب نظران، ریشه در حوادث اواخر عمر شریف پیامبر خدا(ص) و بعد از ایشان دارد. مهم‌ترین و تاثیرگذارترین این حوادث، اجتماع چندی از اصحاب ایشان در سقیفه بنی ساعده به منظور تعیین جانشین و انتخاب حاکم برای مسلمانان بوده است. بسیاری از بزرگان و علماء از همان قرون اولیه تا به امروز درباره‌ی این اتفاق کتاب‌ها نوشته اند اما هر یک فقط از یک منظر خاص و اغلب از نگاه صرفاً تاریخی یا عقیدتی بحث کرده اند.در این پژوهش سعی شده است که با دیدی همه جانبه به بررسی رویداد سقیفه پرداخته شود؛ در تمام مباحث اگر تفسیر آیات یا ذکر روایات شده است، قریب به اتفاق همگی از منابع مشهور و مقبول اهل سنت بوده است تا جنبه کلامی بحث حفظ شود و از راه جدال احسن به موضوع پرداخته شود. ابتدا با نگاهی به سابقه‌ی انتخاب جانشین و حاکم برای امور امت‌های پیامبران گذشته، به مواضع مخالفان آنان و طرز تفکرشان پرداخته و سپس درحد بضاعت به چند نمونه از توصیه‌های حضرت محمد(ص) درخصوص جانشینی و برگزیدگی حضرت علی(ع) اشاره شده است. در ادامه، اصول و خط فکری بنیان‌گذاران مکتب سقیفه، همانند معیارهای انتخاب حاکم، بر اساس دلایل و شواهد تاریخی استخراج شده و سپس با تطبیق آن با آیات و روایات از جنبه دینی، نقلی و عقلی به موضوع نگاه شده است.

خواتیم آیات قرآن کریم عباراتی هستند که در پایان آیات آمده اند و ظاهرا مستقل به نظر می رسند اما با متن آیه مرتبط هستند و بررسی آنها ما را در فهم معارف آیات کمک شایان می کند. اینکه چرا خداوند در پایان آیاتی گوناگون، از خاتمه ای یکسان استفاده کرده است؟ و ارتباط این آیات با یکدیگر و همچنین با خواتیم آیات دیگر چیست؟ چرا و درانتهای چه آیاتی از واژگان معرفتی استفاده کرده است؟ و ارتباط آنها با هم چیست؟ چه مشترکات و متفاوت هایی میان آیات مختوم به واژگان معرفتی وجود دارد؟ این پژوهش در صدد آن است تا با استفاده از روش تحلیل کمّی و کیفی محتوای آیات مختوم به شش واژه معرفتی (ذکر، عقل، شعر، فکر، فقه و لُبّ) و نیز مقایسه آنان با یکدیگر با روش کتابخانه¬ای و با ابزار فیش برداری، به فهم مراد خداوند نسبت به استفاده از این واژگان در انتهای آیات متعدد، نزدیک شود و به مقصود خداوند از اصرار بر استفاده از واژگان معرفتی در انتهای برخی آیات دست پیدا کند. با روش کیفی محتوای آیات کنار هم قرار خواهد گرفت و نتیجه گیری هایی صورت می گیرد و با کمک روش کمّی از طریق رسم نمودار، تعداد آیات مشخص می گردد. طبق بررسی های انجام گرفته مشخص شد که ارتباطی میان هر واژه معرفتی با آیات مختوم به آن وجود دارد و همچنین ارتباطی میان هر دسته از آیات معرفتی با دسته دیگر وجود دارد. برخی محتواها مشترک بوده و برخی ممتاز هستند. در قرآن کریم، محتوای آیاتی که انسان نباید نسبت به آنها دچار غفلت شود، به ماده ذکر ختم شده است، محتوای آیاتی که انسان آن را به وسیله عقل خود درک می‌کند و فهم آن نیازی به جهد و تلاش ندارد با ماده عقل خاتمه یافته است. آیاتی که محتوای آنها با حواس انسان در ارتباط است با ماده شعر خاتمه پیدا کرده است. آیاتی که نیاز به دقت و تامل ویژه داشته است با ماده فکر به پایان رسیده است. محتوای آیاتی که نیاز به فهم عمیق دارد با ماده فقه خاتمه یافته است و آیاتی که تنها صاحبان خرد آن را درک می کنند، با ماده لُب خاتمه پیدا کرده است.

موضوع این رساله مقامات ویژه حضرت زهرا سلام الله علیها در کتب حدیثی فریقین است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی روایات شیعه و سنی مقامات ویژه حضرت زهرا سلام الله علیها را معرفی نماید. روش این پژوهش؛ با توجه به امکانات تحقیق، روش کتاب خانه ای به شیوه تحلیل و استنباط است. از آن چه که از این بررسی به دست آمده مؤید این است که: حضرت فاطمه عليهاالسلام، گلواژه ى هستى است كه خلقت عالَم، طفيل وجود اوست. حضرتفاطمه عليهاالسلام، حوراء إنسيه اى است كه خداوند پيش از خلقت حضرت آدم عليه السلام او را از نور خويش آفريد، و در زير ساق عرش خود جاى داد، و پيوسته به تسبيح و تقديس و تهليل و تحميد حضرت حق اشتغال داشت. حضرت فاطمه عليهاالسلام سيده اى است كه انعقاد نطفه او از ميوه بهشتى است كه جبرئيل از جانب پروردگار به رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم هديه نمود. حضرت فاطمه عليهاالسلام، يگانه خانمى است كه خداوند اسمى از اسماء خويش را به وى عنايت كرد، و «فاطمه»اش ناميد، و از آن جا كه دوستانش را يارى خواهد كرد در آسمان «منصوره» نام گرفت، و نيز از آن جا كه شيعيان خود را از آتش نجات خواهد داد در زمين «فاطمه» نام گرفت. حضرت فاطمه عليهاالسلام، عالمه اى است كه خداوند علم به «ما كان و ما هو كائن » را تا قيامت به او عطا فرمود. و مصحف او یکی از منابع علوم امامان است. حضرت فاطمه عليهاالسلام، يگانه همسرى است كه شوهری چون على عليه السلام داشت، و اگر او نبود، براى حضرت فاطمه علیهاالسلام در روى زمين همسرى وجود نداشت. حضرت فاطمه عليهاالسلام، شفيعه اى است كه از ذريه و شيعيان و محبان خود، شفاعت خواهد كرد. و در آخر این که حضرت زهراسلام الله علیها در میان زنان جهان دارای شخصیت ممتاز و منحصر به فرد بوده که در میان زنان جهان از اولین و آخرین، کسی به مقام و درجه او نرسیده و نخواهد رسید.

امنیت یکی از مقولات برجستة نظریه پردازی معاصر ذیل عنوان قدرت و امنیت نرم مطرح است .این رساله با پرسش اصلی آموزه های امیرالمؤمنین ع چه چشم انداز توصیفی و تحلیلی از امنیت دارد‭ ؟‬با روش تحلیل محتوا، به نظریه امنیت جامع نگر می‌پردازد تا نظریه های گوناگون دربارة ابعاد، مؤلفه ها و شاخصه های امنیت را، متناظر با فرآیند پیشرفت، تفکیک و بازتحلیل نماید .مبتنی بر این تناظر، نظر به دو بعد فردی و اجتماعی فرآیند تغییر و پیشرفت می توان دریافت که آموزه های علوی در دو سطح امنیت فردی و اجتماعی با محوریت انسان شناختی آن به مسئله توجه نموده است .این رساله نشان داده است که امنیت مبتنی بر آموزه های علوی دارای سه سطح امنیت هستی-شناخت، امنیت فردی امنیت روان‌شناخت انسان شناخت و امنیت جامعه‌ص شناخت می باشد .بر همین اساس مباحث این رساله در چهار فصل به سامان آمده است :فصل اول مفهوم شناسی‌؛ فصل دوم امنیت هستی شناخت‌؛ فصل سوم امنیت انسان شناخت ـ روان شناخت‌؛ فصل چهارم امنیت جامعه-شناختی.

هرگاه از جهل و جاهلیت سخن به میان می‌آید چنین به نظر می‌رسد که این عناوین مربوط به دوران گذشته بوده و امروزه در دوران عقلانیت بشر سخن گفتن در مورد آن مخالف تمدن بشری است اما با تأمل در مفهوم جاهلیت روشن می‌شود که این معضل بزرگ امروز هم گریبان‌گیر بشر است. یکی از مصادیق این جاهلیت به اصطلاح مدرن رفتار و برخوردی است که انسان‌ها با حیوانات دارند. در واقع نوعی همزیستی است که برخلاف آموزه‌ها و دستورات دینی می‌باشد. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بنا داریم رفتار با حیوانات در فرهنگ جاهلی را از منظر قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده و علل و عوامل گرایش به نگهداری حیوان خانگی را ریشه‌یابی نموده سپس راهکارهایی برای همزیستی مسالمت‌آمیز با حیوانات ارائه دهیم. آنچه مسلم است برخی عوامل همچون نادیده گرفتن آموزه‌های دینی، تقلید کورکورانه از مؤلفه‌های غربی، تنهایی و پر کردن خلاء عاطفی، تمایز، کم فرزندی و بی فرزندی، افسردگی، فخرفروشی و پز اجتماعی، خودکم بینی در مقابل فرهنگ غربی، تفریح و سرگرمی، امرار معاش و کسب درآمد، عامل جنسی، فرزندسالاری، تأثیر رسانه‌های جمعی و شبکه‌های ماهواره‌ای، بی‌توجهی و جهل مفرط نسبت به مفاسد آن، روزمرگی و زندگی یکنواخت، خلاء شخصیتی و سردی روابط از علل گرایش به نگهداری حیوان خانگی می‌باشد. و از راهکار‌های مهم مقابله با این نوع از جاهلیت مدرن، تحکیم و تقویت تعاملات میان اعضای خانواده، شناسایی استعداد‌های جوانان و تلاش برای بارورسازی آن‌ها، تفریحات سالم و غنی‌سازی اوقات فراغت، تقویت آموزه‌های دینی، ایجاد فضاهایی سالم‌تر و زیباتر برای نگهداری حیوانات جهت بازدید عموم، صلۀ رحم، مقابله با فرزندسالاری، ترغیب به ازدواج و فرزند‌آوری است.

در باب سخن گفتن از خداوند متعال با دو گونه الاهيات مواجه ايم: الاهيات ايجابي و الاهيات سلبي. الاهیات ایجابی، خداوند را آن گونه که وی خود را در کتب آسمانی و طبیعت معرفی کرده است با صفات ایجابی (مثبت) معرفی می کند؛ حال آنکه الاهیات سلبی فقط به شيوة سلبي دربارة‌ افعال و صفات خداوند سخن می گوید: اينكه خداوند چه چيزي نيست؛ نه اينكه چه چيزي است. الاهيات سلبي بر این پایه استوار است که خدواند متعالی و از آن چیزی که آفریده برتر است؛ از این رو به درک و فهم بشر در نمی آید تا در حیطه بیان و کلام او بگنجد. از اینرو از سه بعد وجودی، معرفتی و زبانی قابل بررسی است. این دیدگاه از پيروان بسياري برخوردار بوده و از يونان باستان تا امروز تداوم داشته است و در سال های اخیر، اقبال فراوانی در میان الاهی دانان غربی یافته است.این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی با تکیه بر تحلیل محتوا، زمینه های تاریخی و فلسفی الاهیات سلبی و بنیان های معرفتی این تفکر را مورد مطالعه قرار می دهد. سپس با تکیه بر دیدگاه فلسفی و معرفت شناسانه مرحوم علاّمه طباطبائی، بیان تفسیری ایشان، ذیل آیات توصیف خداوند را تشریح می کند. در بعد وجود شناختی مرحوم علامه اعتقاد دارد که كمـالاتی که در عالم هستی مشاهده می کنیم، بـه كامل ترين شكل و بدون هيچ نقصي در خداوند متعال وجود دارند. در بعد معرفتی و زبانی وی با تاسی به قرآن مجید معتقد است که باید از یک سو، عقل را قادر به شناخت صفات خدا بدانیم و از سوی دیگر برای جلوگیری از تشبیه خدا به مخلوقات، حدود، قیود و نقایصی را که این صفات درباره انسان دارد از خدا سلب ‌کنیم. از اینرو، مرحوم علامه طباطبائی با اتخاذ دیدگاه سلب در عین ایجاب که در برگیرنده راه اعتدال ميان ايجاب محض (غلتيدن در ورطة شرك و تشبيه) از یک سو و سلب محض (تعطيل عقل از شناخت خداوند و لاادري‌گري) از سوی دیگر است، به تفسیر این آیات پرداخته است.

مبحث امامت و امام شناسی یکی از مباحث مهم علوم اسلامی است و این بحث به سرانجام نخواهد رسید مگر از طریق خود امامان (علیهم السلام) و شناحتی که خود ایشان به شیعیان و پیروان مسیرشان خواهند داد. در این پژوهش سعی شده تا این معرفت وشناخت از نگاه امام علی النقی (علیه السلام) بررسی گردد که البته این بررسی با تکیه بر زیارت جامعه کبیره انجام گرفته است. این پایان نامه درصدد بررسی موضوعات و مباحثی است که پیرامون امام شناسی و ایجاد معرفت و شناخت عمیق تر از اهل بیت (علیهم السلام)، در زیارت جامعه کبیره مطرح شده است. در این پایان نامه سعی شده ابتدا مباحث مطرح شده در مورد امامت مطالعه شود و سپس با رجوع به زیارت جامعه کبیره این مباحث جست و جو شود و این مهم بررسی شود که در زیارت جامعه کبیره به چه مباحثی پیرامون مسئله امامت اشاره شده است. هدف از بررسی مباحث مطرح شده پیرامون امامت در زیارت جامعه کبیره شناخت و فهم درست و عمیق از امامان (علیهم السلام) و پی بردن به صحت و یا عدم صحت ادعای کسانی است که می گویند: کلمات و عبارت های مطرح شده در زیارت جامعه برگرفته از اندیشه های غالی گرایانه است؛ و هم چنین پی بردن به عاقبت و سرانجام پیوستگان و جدا شدگان از امامان (علیهم السلام) می باشد.