جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده فیلون اسکندرانی، فیلسوف، متکلم و عارف بزرگ یهودی در قرن اول میلادی است. او اولین کسی است که در نظام فکری‌فلسفی‌اش در پی تلفیق و وفق‌دادن فلسفه با دین برآمد و در سایۀ این رویکرد جدید، مسائل بدیعی را مطرح کرد و اندیشمندان بعد از او تا قرن‌ها از آرای او متأثر بودند. در این مقاله دیدگاه ملاصدرا با دیدگاه فیلون دربارۀ جایگاه انسان در نظام آفرینش و به عبارت دیگر، نسبت میان خدا و انسان، مقایسه و ردپای اندیشه‌های فیلون در آرای ملاصدرا جسته شده است. با وجود تعلق آنان به دو سنت دینی متفاوت و فاصلۀ تاریخی بسیار بین آنها در آرا و عناصر تشکیل‌دهندة نظام فکری و فلسفی‌‌شان اشتراکاتی ملاحظه می‌شود؛ زیرا اندیشه‌های فلسفی هر دوی آنان تلفیقی از عقل، وحی و عرفان است. آنان با اندکی تفاوت معتقدند انسان به‌صورت خدا آفریده شده است، مهم‌ترین جزء وجودیش همانا عقل است و جانشین خدا در عالم وجود است. فیلون لوگوس را واسطه بین خدا و عالم می‌داند و ملاصدرا نیز از آن به حقیقت انسان کامل تعبیر می‌کند. همچنین هر دو، انسان را مستعد صعود به درجات بالای عرفانی، به تعبیر فیلون اتحاد عرفانی با خدا و به تعبیر صدرا تشبه به خدا می‌دانند.

دین­پژوهی تطبیقی از علوم نوینی است که بیش از یک سده از عمر آن نمی­گذرد. پس از ظهور دین‌پژوهی تطبیقی به عنوان یک رشته علمی، عرصه‌های وسیعی برای بروز و ظهور این رویکرد جدید در پژوهش مطرح شد. یکی از این عرصه­ها الاهیات تطبیقی با تمامی زیرموضوعاتش است. در این مقاله نخست به اصل وجود نمادگرایی در کتاب مقدس و قرآن اشاره کوتاهی می‌کنیم و در ادامه به بررسی تطبیقی معنای نمادین عدد هفت در مکاشفه یوحنا در عهد جدید و «هفت‌آسمان» مذکور در قرآن خواهیم پرداخت. حاصل آنکه چون محققان مسلمان کمتر به مطالعات با رویکرد برون‌دینی و حتی برون‌رشته­ای پرداخته­اند، مجال چندانی برای برداشت نمادین از این عدد رخ نداده، اما در نوشته­های محققان غربی با توجه به اقبال به این رویکرد، که با زمینه­های تاریخی ویژه­ای همراه بوده است، دریافت نمادین از این عدد به­ وفور به چشم می­خورد. اما در مجموع با یک بررسی تطبیقی می­توان به این نتیجه رسید که هر دو کتاب، دست‌کم از نظر بسیاری از مفسران و محققان، عدد «هفت» را در یکی از دو معنا یعنی «کمال» یا «کثرت» به کار برده‌اند. در این نوشته در پی بررسی نمادگرایی در قرآن و کتاب مقدس و به صورت خاص بررسی تطبیقی معنای نمادین عدد هفت در «هفت آسمان» قرآن و مکاشفه یوحنا خواهیم بود.