جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرهنگ» یکی از مهم‌ترین واژه‌های دوران معاصر است، به‌گونه‌ای که امروزه همۀ حوزه‌های علوم انسانی و حتی دیگر علوم، بخشی از مطالعات خود را به بررسی ارتباط فرهنگ و آن حوزه اختصاص داده‌اند. فلسفه نیز به‌عنوان ژرف‌ترین حوزۀ تفکر بشر از این موضوع مستثنا نبوده و از اولین حوزه‌هایی به شمار می‌رود که به اهمیت موضوع فرهنگ پی برده و آن را مورد پرسش قرار داده است. دکتر علی‌اصغر مصلح، عضو هیئت علمی گروه فلسفۀ دانشگاه علامه طباطبایی، بعد از حدود 10 سال پژوهش و مطالعه در این موضوع، به دنبال ارائۀ یافته‌ها و آموخته‌ها و طرح پرسش‌ها و دغدغه‌های خود در این کتاب است. کتاب فلسفۀ فرهنگ به‌مثابه دائره‌المعارفی است که مؤلف تلاش کرده‏ تا تمام موضوع‌هایی را که ذیل این مفهوم می‌گنجد، در مدخل‌های متعدد مطرح کند. دکتر مصلح در این کتاب کوشیده است تا این حوزه را با استناد به آرای متفکران غربی و ایرانی معرفی و سپس موضوعات، مسائل و عناصر آن را بیان کند و در نهایت به بررسی و واکاوی زمانۀ خود بپردازد. هدف نگارندۀ این مقاله در وهلۀ اول معرفی این کتاب به‌عنوان منبعی مهم و جامع برای علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه و بعد، آوردن ملاحظاتی در مورد کتاب است

در دوره معاصر، وضعیتی در جهان غلبه یافته که یکی از مهم‌ترین اقتضائات تداوم زندگی بشر، تفاهم در سطح فلسفی است، چراکه در هیچ برهه‌ای از تاریخ بشر، نیاز برای تفاهم میان ملت‌ها به اندازه عصر حاضر این‌گونه شدید احساس نشده است. راه‌حل خروج از این وضعیت، به‌تنهایی، نه در شرق یافت می‌شود و نه در غرب، بلکه در گفت‌وگو و مفاهمهٔ میان این دو است. برای رسیدن به این مفاهمه باید دست به تطبیق و مقایسه زد. اما پیش از هر مقایسه‌ای باید از خود پرسید آیا هر تطبیقی ممکن و صحیح است؟ شرایط معناداربودن فلسفهٔ تطبیقی چیست؟ یکی از شروط مهم این است که در فلسفهٔ تطبیقی، مقایسه‌کننده باید بداند که هر طرف تطبیق بر چه بستری ایستاده‌اند، و دیگر این‌که در تطبیق فلسفه غربی و شرقی همواره باید توجه داشت که فلسفهٔ شرقی آمیختگی عمیقی با عرفان، شهود و معنویت دارد. در این مقاله به‌تفصیل از شرایط معناداری فلسفهٔ تطبیقی بحث خواهد شد.

واکاوی مفهوم ماند به عنوان قانون اول حرکت در فیزیک کلاسیک که تبیین حرکت بر اساس آن استوار شده و همچنین دو بستر فیزیک ارسطویی و فیزیک کلاسیک به عنوان دو جریان فکری مهم که صدها سال نظریات غالب بوده اند، اهمیت ویژه ای به عنوان این مقاله می دهد. در این مقاله امکان طرح و بررسی مفهوم ماند در فیزیک ارسطویی مورد پرسش و تحلیل قرار گرفته است. نگارنده پس از تعریف مفهوم ماند در فیزیک کلاسیک و استخراج کلیدواژه های نزدیک به مفهوم ماند در فیزیک ارسطویی؛ مولفه های این مفهوم در هر دو بستر را تفکیک و به صورت تطبیقی در کنار یکدیگر تحلیل و بررسی کرده است. ذکر این نکته لازم است که همواره امکان نسبت دادن و تطبیق مولفه های دو بستر به یکدیگر مورد توجه بوده است. یافته های این تحقیق حاکی از آنست که ارسطو در ذیل مفاهیمی مانند حرکت طبیعی، حرکت قسری و... به طور ضمنی به مفهوم ماند توجه داشته است.

از دهه‌های پایانی قرن هجدهم تا به امروز، مواجهۀ میان تمدن تضعیف‌شدۀ اسلامی و تمدن قدرتمند و توسعه‌طلب غرب پیامدهای گسترده‌ای داشته‌است. این دو «اکوسیستم» پهناور به طرق بسیار متفاوتی از خود واکنش نشان داده‌اند و در پاسخ به تأثیر این مواجهه تغییرات متعددی را متحمل شده‌اند. یکی از نتایج آن برای جوامع مسلمان تحقق گسترش دردناک گسستی معرفتی بود که از دوران طلایی اسلام بین دو بلوک آغاز شده بود. در آن دوره این غرب بود که به‌عنوان بخش عقب‌مانده تلقی می‌شد، در حالی‌که در دوران مدرن این جامعۀ اسلامی است که در راهی تکان‌دهنده، نمونۀ تصوری از موجودی «در تعطیلات تاریخ» شده است.