جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده پایان نامه:مناجات های خمس عشره که تجلی فیضان عمیق ترین احساسات عرفانی برخاسته از نهاد پاک حضرت سجاد(ع)است،به منزله ی تفسیری از کلام حق تعالی است؛از این رو میان مفاهیم مناجاتها و آنچه در قرآن کریم آمده است،پیوندی ناگسستنی وجود دارد.از سوی دیگر قرآن کریم و آنچه در مناجاتها و دعاهای روایت شده از امامان معصوم امده است،بمنزله ی مصدری است برای شکل گیری شبکه ا ی عظیم و درهم تنیده از منازل و احوال و مقاماتسلوک عرفانی است؛اما از آنجا که سرچشمه ی این احوال و مقامات،جان و فطرت روشن انسانی است که آرزوی پیوستن به حق و مبدا وجود را دارد،تفکیک و جدایی آنها از یکدیگر کاری دشوار و بلکه ناممکن است.و این تقسیم بندی تنها جنبه ی تعلیمی و کلاسیک دارد؛چرا که این احوال و مقامات در نهاد انسان سالک می آمیزد و بعبارتی ملازم یکدیگر است.هدف ما در این پژوهش نشان دادن ریشه ها و مصادر قرآنی مناجاتها و بررسی مضامین عرفانی آن در قالبی منطقی است؛بررسی مضامین عرفانی مناجاتها این حقیقت را نیز روشن می کند که ورود به طریقت و سلوک در ان،حضور سه رکن و ویژگی ضروری عرفان،یعنی محبت،معرفت و توحید را اقتضا می کند .در سراسر مناجاتها و همراه با تمام احوال و مقامات،وجود این سه رکن زمینه ای واضح و آشکار است.اهمیت و جهان شمول بودن این سه اصل از آنجا روشن می شود که نه تنها در عرفان اسلامی بلکه در عرفان مسیحی و غربی،آنجا که تجربه ی عرفانی اساس عرفان را تشکیل می دهد اعتقاد به حقیقت واحد و امکان شناخت آن از راه شهود و به مدد عشق و محبت جزء جدایی ناپذیر تجربه ی عرفانی است.این شمولیت موید این امر است که منشا تمام احوال عرفانینزد آدمی یک حقیقت واحد یعنی حق تعالی است؛آنگاه که جان او مجرد از ماسوی الله به او روی می آورد.نشانه های این پیوند روحانی میان خالق و مخلوق،بیش از هرجا در کلام ائمه ی اطهار(ع)؛که در مقام عصمت همواره در عالی ترین احوال عارفانه به مناجات با محبوب حقیقی پرداخته اند،زیباترین نمود می یابد؛چنانکه مناجات های خمس عشره تجلی بارز آن است.

تحقیق حاضر جنبه های افتراق و اشتراک رساله الغفران ابوالعلا معری ، شاعر قرن پنجم و ثوره اهل الجحیم جمیل صدقی زهاوی شاعر معاصر عراقی را مورد بررسی قرار داده است. این دو اثر دنیای پس از مرگ را دست مایه خویش قرار داده و سفری خیالی را ترتیب می دهند. در این سفر ضمن دیدار با شخصیت های ادبی و علمی به بیان دیدگاه های خویش درباره دین ، سیاست و جامعه می پردازد.دو اثر یاد شده که یکی به زبان نثر و دیگری به زبان شعر است در بسیاری از مسائل فکری همچون مسائل مربوط به دین ، سیاسیت و جامعه آرائی نزدیک به هم دارند.ظلم و سنتهای دینی نادرست را مورد انتقاد قرار می دهند . به طور کلی عقل گرایی در سراسر هر دو اثر آشکار است. ابزار مهارت ادبی از جمله مهمترین اهداف رساله الغفران است حال آنکه زهاوی تنها به انتقال اندیشه خود توجه دارد.

زندگینامه نویسی یکی ازشاخه های ادب می باشدکه ازقرن دوم هجری توجه ادبارابه خودمعطوف داشته است .درقرن معاصر«عباس محمودعقاد»یکی ازادبایی است که به این موضوع توجه نمود وکتبی تحت عنوان عبقریات نگاشت .این کتب شرح حال بزرگان سیاسی ،دینی وغیره می باشد.دراین رساله ،نگارنده تحلیل ونقدعده ای ازاین کتب یعنی:عبقریه محمد(ص)،عبقریه علی (ع)،ابوالشهدا(ع)،عبقریه الصدیق وعبقریه عمرراموضوع کارخویش قرارداده است.این نوشتاردردوفصل تنظیم یافته است فصل اول کلیات می باشدوشامل بررسی اوضاع سیاسشی،اجتماعی وفرهنگی ودینی مصردرعصرنویسنده می باشد.فصل دوم نیزبه بررسی وتحلیل کتب فوق اختصاص یافته است.

پژوهش در زمین? تناسب اسماء و صفات الهی با بافت و سیاق آیات، از مبانی نگرش به قرآن کریم و فهم الفاظ و محتوای آن و رکنی مهم برای درک معارف و اهداف این معجز? الهی به شمار می‌رود. هدف از تحقیق پیش رو، علاوه بر ارائ? مطالبی دربار? تناسب، بافت و سیاق و نیز تبیین خاستگاه واقعی قرآن کریم و توضیح مباحث مربوط به اسماء و صفات الهی، برجسته‌سازی اسلوب بیان این اسماء و صفات و تناسب آنها با بافت و سیاق آیات؛ بویژه در سور? «احزاب» است.حضور اسماء و صفات الهی؛ بویژه نام جلال? «الله» و «ربّ» در قرآن کریم، با توجّه به مخاطبان مکّی و مدنی، پیام‌های متفاوتی دارند؛ چنانکه در آیات و سوره‌های مکّی، متمرکز بر نابودی مفاهیم شرک و پایه‌های بت‌پرستی، اثبات اعتقاد توحیدی و آشکارساختن صفات کمال و جلال پروردگار هستند، ولی در آیات و سوره‌های مدنی، اسماء و صفاتی تکرار شده که متناسب با احکام شرعی، تعیین روابط حکومت اسلامی، تنظیم روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی و امثال آن است.اسماء و صفات خداوند با موضوعات سوره‌ای که در آن به کار رفته‌اند، ارتباطی تام دارند و نقش مهمّی در وحدت موضوعی سوره‌ها ایفا می‌کنند. هر یک از آنها، در موضع مناسب و کاملا سازگار با الفاظ، مفاهیم و فصاحت و بلاغت آیات قرار گرفته‌اند؛ به گونه‌ای که اگر محلّشان تغییر کند، ویژگی خود را از دست می‌دهند. فراتر از آن، حتّی اگر نام یا صفت مترادف، جایگزین شود، باز هم نمی‌تواند نقش و معنای واژ? اصلی را ایفا نماید. با بررسی موضوعات سور? «احزاب»؛ مانند مسائل مربوط به احکام و قوانین الهی، آداب اسلامی و بیان غزو? «احزاب» و احوال مومنان و مشرکان و منافقان، به همراه اسماء و صفاتی که در آیات آن آمده است، این نتیجه به دست می‌آید که اسماء و صفاتِ الله، علیم، حکیم، ربّ، خبیر، وکیل، غفور، رحیم، بصیر، ولی، نصیر، قوی، عزیز، قدیر، لطیف، حسیب، حلیم، رقیب و شهید، که در اغلب موارد، در فرجام آیات و به شکل مزدوج آمده‌اند، ارتباط و پیوندی ناگسستنی با مفاهیم آیات دارند و بیانگر تعلیل، تأکید یا تفسیر موضوعات مذکور هستند و جلوه‌هایی از زیبایی‌های اعجاز بیانی قرآن، وابسته و مرتبط به تناسب و هماهنگی این اسماء و صفات با بافت و سیاق آیات سور? مذکور است. فراوانی نام جلال? «الله» -89 بار- در سور? «احزاب»، نشان? جهت‌گیری آن در زمین? توحید «الوهیّت» و تشریع احکام اسلامی است، چون مخاطب اصلی این سور? مدنی، پیامبر? و مومنان بوده‌اند و به همین سبب، مشاهده می‌شود که نام یا صفت «علیم» تکرار شده تا نشان دهد تمامی احکام موجود، از ذاتی دانا به همه چیز، صادر شده است. یا نام مبارک «حکیم» تکرار شده تا روشن گردد که خداوند متعال هر کاری را از روی حکمت انجام می-دهد. به همین ترتیب، سایر اسامی بیان شده که بندگان بدانند خداوند متعال، آگاه، بینا، توانا و مراقب است و در نتیجه، گفتار و رفتار و نیّت خویش را اصلاح کنند و اگر خطایی از آنان سر زند، ناامید نشوند، بلکه توبه نمایند، زیرا خداوند، «غفور» و «رحیم» است.

رساله‌ی حاضر کند و کاوی است در ماهیت نظریات هرمنوتیکی برخاسته از اندیشمندان غربی، که پس از تأسیس این شاخه از دانش‌ همزمان با نهضت اصلاح دینی در غرب، از دیدگاه نظریات مطرح شده در گرایشات مختلف این دیدگاه، به متن و به ویژه متون دینی و کتاب مقدس و شیوه‌های فهم و تفسیر آن نگریسته‌اند؛ شیوه‌هایی که ضمن تضاد بسیار با روش معهود فهم و تفسیر، بین نظریات مولف‌محوری، متن‌محوری و مفسرمحوری در نوسان است، و به نتایجی کاملاً متضاد با شیوه‌ی متعارف فهم منتهی می‌گردد. در این میان نواندیشانی از جهان اسلام که به اعتراف خود در پی ایجاد تغییر و اصلاح در مبانی اسلامی و همسو کردن آن با اندیشه‌های غربی حاکم بر جامعه‌ی جهانی یا همان نظریات مکتب لیبرالیسم غربی بودند، درصدد تطبیق نظریات مطرح شده در هرمنوتیک بر شیوه‌ی فهم و تفسیر متون دینی و بویژه قرآن کریم برآمدند، که بکارگیری این روش به دلیل تضاد عمیقی که با مبانی اسلامی دارد، موجب تفسیر به رأی شدیدی می-گردد که در روایات و حتی خود قرآن به شدت از آن نهی شده است. با کاربرد نظریات مذکور در خصوص متون دینی اسلامی، اسلام از محتوای خود تهی شده و بسان ظرفی خالی، پذیرای نظریات متضاد با مبانی خود می‌گردد که ماهیت اسلام حقیقی را به کلی تغییر می‌دهد. این رساله با هدف تبیین ماهیت نظریه‌ی هرمنوتیکی و نارسایی‌های آن در خصوص فهم متن، ضمن تبیین نظر اسلام در خصوص فهم و تفسیر متون دینی و بررسی ماهیت، خاستگاه و نظریات نظریه‌پردازان غربی این مکتب نوظهور، به نقد آراء و مبانی این دانش در گرایشات مختلف آن پرداخته، و با نگاه ویژه به دیدگاه هرمنوتیک در خصوص متن، امکان تطبیق آن بر قرآن را بررسی نموده، و آنگاه با بیان مجالات تأثیرپذیری نواندیشان جهان اسلام، همچون نصر حامد ابوزید، مجتهد شبستری، سروش، محمد ارکون و... که متأثر از این روش جدید به تأسیس نظریات جدیدی در خصوص فهم و تفسیر متون دینی به ویژه قرآن روی آورده‌اند، درصدد اثبات ناکارآمدی نظریات این رشته‌ی جدید برای فهم و تفسیر قرآن است.