جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله پژوهش پیش‌رو تبیین جایگاه زن در اندیشه و عمل جریان‌های سلفی معاصر است، که با تبیین علُی و روش گردآوری مطالب کتابخانه‌ای پیش می‌رود. مسئله این پژوهش با توجه به سه نکته جواب می‌گیرد: نکته اول، بررسی جریان سلفی درباری است که با فقه صناعتی و مصلحت‌اندیشی یعنی تقدم مصلحت سیاسی بر احکام دینی، دیدگاه‌های فقهی خود را با استراتژی‌های قدرت تنظیم می‌کند. نکته دوم، بررسی جریان سلفیه جهادی است که با فتاوای شاذ ضمن نقد سلفیه رسمی به لحاظ فقهی نگاهی مرکزگریز به مقوله زن دارد و بالاخره جریان سوم سلفیه اصلاحی است که به لحاظ فقهی احکام آن ناظر برمذاق شریعت است و تکیه بر فقه مقاصدی می‌کند. نگرش اصلاح‌گران نیز التزام به حقیقت شریعت و پرهیز از نگاه‌های افراطی و غیرانسانی به زنان است. یافته‌های پژوهش بر دسته‌بندی نگاه به زن به اعتبار نوع نگاه فقهی، تاکید دارد. به این ترتیب که علیرغم اشتراک در مبانی معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی، نگاه‌های متفاوتی در فقه مقاصدی و فقه صناعتی نسبت به زن، متاثر از وضعیت فرهنگی اجتماعی و تقدیر جغرافیایی تاریخی شکل گرفته است.

مقاله حاضر پیرامون این سوال مطرح شده است مقومات ایده «مشیت الهی» و تاثیر آن بر پذیرش و مشروعیت حکومت مغولان در ایران سده هفتم چیست. این سوال دو وجه دارد. اول اینکه چرا از میان پاسخ های ممکن به بحران اشغال ایران توسط مغولان این ایده «مشیت الهی» بود که برکشیده شد که در پاسخ به این سوال مباحث نظام تعالیم و قابلیت اعتبار این ایده و مقوله امنیت به میان آمد و وجه دوم به بحث پذیرش ومشروعیت حکومت مغولان در اندیشه عاملان اجتماعی که سعی در موجه جلوه دادن حکومت مغولان داشتند توجه دارد. به زعم مقاله حاضر ایده «مشیت الهی» و قوام آن از نگاه عاملانی که قائل به این ایده بودند قبل از اینکه از ضرورتی دینی ناشی شود ریشه های جامعه شناختی داشت. این مطالعه از ظرفیت های روش گفتمان چون «امکان» ، «استراتژی» و «قابلیت اعتبار» برای ایضاح هر چه بیشتر موضوع بهره مند شده است.

مقاله حاضر پیرامون این پرسش مقوم می‌شود که جهاد چه جایگاهی در نگاه متصوفة عصر ایلخانان یا قرون هفت و هشت دارد. پاسخ به این سؤال مستلزم ارائه پیشینه‌ای از اندیشه و کنش صوفیان متقدم، یعنی از آغاز شکل‌گیری جریان تصوف در گستره جهان اسلام است. از چشم‌اندازی اسلامی، جهاد رکن ششم دین و از تکالیفی است که بر اهمیت راهبردی آن پیوسته تأکید شده است. در رساله‌های جهادیه این موضوع به‌خوبی تشریح شده است. در این پژوهش به اقتضای بحث، موضوع جهاد ذیل دو جریان جهاد در مرزها و ثغور ازیک‌طرف و جهاد با حکومت جائر از سوی دیگر بررسی می‌شود. به‌زعم مقاله حاضر، متصوفه در طول تاریخ پیدایی و گسترش خود، با ارجاع به روایات و البته با تأثیرپذیری از فقه، بیشتر راغب به شرکت در جهاد در مرزها و ثغور بوده‌اند تا اینکه علیه حکومت جائر قیام کنند.

اساس مقاله پیش رو درباره این سؤال است که ویژگی‌های زبان عرفان در قرن هفتم و هشتم شمسی یعنی در زمان حکومت ایلخانان چیست؟ لذا با تأسی به تئوری‌های زبان‌شناختی ویتگنشتاین و تئوری قدرت/ دانش فوکو می‌کوشد ویژگی‌های زبان عرفان در این عصر را توضیح دهد. از نگاه مقاله پیش رو زبان عرفان از تجربیات درونی انسان ناشی می‌شود و مربوط به حواس ظاهر نیست؛ ولی آثار عرفا به زبان متداول بشری بیان شده است. کوشش مقاله حاضر این است که با بررسی مهم‌ترین شاخصه‌های اصلی زبان عرفان چون عقل‌گریزی، عادت‌ستیزی و تعدی به تابوها و رازآمیزبودگی، رابطه هر یک از این ویژگی‌های زبانی را با قدرت‌های سیاسی مستقر توضیح دهد.

مقاله حاضر در صدد ایضاح مفهومی عدالت جنسیتی است که کاربست آن در متون، اسناد بالادستی و ادبیات گفتاری در ایران معاصر ابهاماتی را به وجود آورده است؛ به‏طوری‎که اخیراً درج عنوان عدالت جنسیتی در ماده سی و یک لایحه برنامه ششم توسعه پرسش‌هایی را در مورد مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی مطرح نمود که حاکی از تنوع دیدگاه‏ها و برداشت‎ها از این مفهوم است. این تشتت در فهم و برداشت‏ها موجب تعدد رفتارها در به‎کاربستن آن در ساحت عمل می‏گردد؛ ازاین‎رو نوشته حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که معنا، مفهوم و ماهیت عدالت جنسیتی چیست؟ آیا تقریر این عبارت در قانون، ‌عبور از نصوص اسلامی تلقی می‌شود؟ از این حیث کوشش می‏گردد نخست معانی و مفاهیمی که واژه عدالت نظر به گفتمان‌هایی که ذیل آنها ظهور یافته، بررسی شده، سپس رابطه بین مفهوم عدالت و جنسیت ذیل هر یک از این گفتمان‌ها (گفتمان سنتی در غرب و اسلام، گفتمان مدرن در غرب و اسلام) بررسی و پیامدهای آن تحلیل گردد. در مقاله حاضر نگاه اسلامی برجسته شده است؛ همچنین به نتایج اجتماعی کاربست تئوری «عدالت به مثابه تساوی» در گفتمان مدرن پرداخته می‎شود.

معلول شرايط تاريخی، اجتماعی دانستن عرفان، نفی رابطه عرفان و قدرت سياسی، مخرب دانسـتن این رابطه در صورت وجود، سه وجه سلبی ديدگاه های منتقدان در قبـال رابطـه عرفـان و قـدرت سياسـی اسـت. بـه نظـر مـی رسـد ايـن ديـدگاه هـا پـيش از اينكـه معلـول پژوهشـی آزاد و رهـا از پيش فرض های ذهنی باشـند، درگيـر تنگناهـای متـدولوژیک و معرفتـی انديشـه غربـی بـوده انـد. پیش ساخته هايی ذهنی كه با تطبيق بی قواره مسئله بومی-اسلامـی با تجربيات انديشه ای ـ اجتماعی غربی مسير تحلیل را به اشتباه می برد. از این رو، نگارنده در این مقالـه ضـمن نقـد ايـن ديـدگاه هـا قائل به نسبت وجودی بین عرفان در وجوه انديشه ای و اجتماعی با قـدرت سياسـی اسـت. نسـبت وجودی بدین معناست كه وقوف بر حقيقت تكلیف سیاسی برذمه عارف می گذارد.

نسبیت گرایی، جوهر ستیزی و نفی هرگونه ذات مطلق که نقطه نهایی ارجاع است سه شاخصه اصلی نظریه گفتمان محسوب می شوند که لاجرم نگاهی غیرثابت و متحول به هویت انسانی دارد. با این حال نظر به مصرحات دینی نمی توان نقش زمان و مکان را آن گونه که در نظریه گفتمان مؤکد است در قوام هویت انسانی نادیده گرفت. لذا مقاله حاضر از یک سو مدافع جوهرگرایی در هویت انسانی و ارجاع آن به ذاتیات مطلق است و از سوی دیگر به نقش زمان و مکان درقوام هویت می پردازد . از نگاه مقاله حاضر این قدرتهای سیاسی مستقر هستند که نقش موسس و حافظان گفتمان ها را ایفا می کنند. مسأله اصلی این است که چگونه هویت معنوی انسان در عرصه گفتمان ها با اوصاف نسبیت گرایی، جوهر ستیزی و بنیان ستیزی متبلور شده و ماندگار می گردد. لذا مقاله حاضر ضمن ارائه تعریف مفاهیم، نظریه مختار خود که همان جمع بین گفتمان وجوهرگرائی است را ارائه می دهد و در نهایت به توصیف هویت معنوی انسان می پردازد.