جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله‌ی امامت یکی از آموزه‌های بنیادین اعتقادی امامیه است. یکی از اوصاف امام در اعتقاد شیعه، داشتن علم ویژه است. در طول قرن‌ها، گستره‌ی این علم و منابع آن از سوی عالمان با مشرب‌های متفاوت تبیین و بررسی شده است. این اثر در 22 مقاله، علم امام را در کلام اسلامی، فلسفه و عرفان اسلامی، معارف وحیانی و در نگاه اهل سنت و مستشرقان بررسی کرده است.

این نوشته تلاش می کند ضمن مطالعه قرآنی و روایی اسمای الهی (از حیث حدوث و کارکرد)، با تشکیل شبکه های معنایی در آیات قرآن و روایات، به تببین مفاهیم کلیدی مانند حدوث و اسم بپردازد؛ علاوه بر این، ضمن بیان کارکردهای اسماء در قرآن و روایات، به بیان پیوندهای حاکم میان مجموعه ای از مسائل مرتبط با این بحث و نظریه های رایج در آن اشاره خواهیم نمود. سرانجام با مطالعه میزان انعکاس این بحث در آثار اندیشمندان مسلمان، به بیان مبانی حاکم بر اندیشه ایشان، نسبت اقوال یاد شده با این مفهوم و تلقی ایشان از واژه حدوث خواهیم پرداخت، به امید آن که فضای روشنی از این نظریه ارائه دهیم. بحث از اسماء و صفات الهی مشتمل بر مسائل گوناگونی است که ارتباط زنجیره ای با حوزه های متعددی از عقاید اسلامی پیدا می کند و سخن از حدوث اسماء، زاویه وجود شناسی این بحث را روشن می سازد. مطالب کتاب در چهار فصل زیر سامان یافته است: فصل اول: کلیات فصل دوم: حدوث اسمای الهی در قرآن و روایات فصل سوم: حدوث اسمای الهی از منظر اندیشمندان مسلمان فصل چهارم: دیدگاه اندیشمندان مسلمان در ترازوی تحلیل و نقد

‫اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق7 پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم7 شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می¬رود. همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری ـ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می¬سازد. جریان عباسی حاکم با شعار دعوت به رضایت خاندان پیامبر9 توانسته بود تمایلات مردم را به خود جلب کند، و با همین ابزار از قوای جامعه دوستدار اهل بیت: برای سرنگونی امویان نهایت استفاده را برد. ایشان پس از گذراندن دوره تثبیت، در صدد حذف مهم¬ترین مخالفان خود یعنی ائمه: با دو ابزار فرقه¬سازی و ایجاد محدودیت برخاستند. همچنین جریانات فکری معتزلی، مرجئی ـ که دوره تئوریزه کردن عقایدشان را می-گذراندند ـ از طرفی، به همراه رهیافت جریان ترجمه و جریان¬های رادیکال منتسب به خاندان پیامبر9 از جهت دیگر، با طرح نظریه¬های خود که برآمده از همنوایی با جریان¬های فکری رائج بود، باعث گرایش مردم به خود و چالش¬آفرینی شدند. این پیش زمینه¬های فکری و سیاسی باعث شد جامعه شیعه پس از شهادت امام صادق7 ـ البته برای یک دوره بسیار کوتاه ـ به جریان عبد¬الله افطح گرایش پیدا کنند. مطالعه روایات معصومین نشان می¬دهد طراحی ویژه اهل بیت: به گونه¬ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش اصول شناخت امام در اختیار مردم است. نص، عصمت، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. برخلاف باور عمومی مبنی بر خود معرفی امام، قواعد برخاسته از قرآن و تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه چالش هستند. توجه به گستره وجودی امام معصوم و کارکردهای اجتماعی نهاد امامت به عنوان واسطه معرفت و هدایت، کنترل کننده لغزش¬ها، تنظیم کننده روابط و حافظ شیعه و حوزه عقیده مواجهه با چالش¬ها در حوزه نظر را هموار می¬سازد. اهل بیت: ضمن تفکیک بین جریانات عمومی شیعه از برخی خواص و گروه¬های منحرف حرکت روشن¬گرانه و با درایت خود در پشت سر گذاشتن چالش¬ها را بر چهار اصل تأکید بر جایگاه نهاد امامت، ملاحظه مخاطبان، کتمان سر و اختلاف زدایی و وحدت آفرینی استوار ساختند. کلید واژه¬ها: چالش، امامت، روایت، جانشین، امام صادق7. جعفریان، رسول، (مرجئه رو در رو با بنی امیه)

دولت عباسی که پیدایش خویش را مرهون بهره برداری زیرکانه از احساسات ضد اموی جامعه اسلامی و به ویژه دوستداران اهل بیت(ع) می دید، طراحی خاصی برای تثبیت حکومت و گسترش سیطره بر همه جغرافیای جهان اسلام در پیش گرفت. آنان در دوره اول حیات حکومتشان با استفاده از ابزارهای متعددی، همه گرایش های سیاسی و فکری پرطرفدار آن روز را به سمت خویش متمایل ساختند و از به کاربستن همه ابزارهای ممکن برای مشروعیت بخشی و تحکیم جایگاهشان دریغ نورزیدند. مجموعه اقدامات سیاسی، عقیدتی و فرهنگی ایشان در دوره شکل گیری و تثبیت، شبهاتی را پیرامون مساله امامت و حوزه های پیرامونی آن پدید آورد. این مقاله به بازخوانی ابزارهای عباسی در چالش آفرینی مسیر امامت شیعه برای نیل به اهدافشان پرداخته است.

لطفا برای مشاهده متن چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

آغاز امامت امام کاظم علیه السلام همزمان با فراگیری چالش جانشینی در اذهان شیعیان امام صادق علیه السلام بود. مطالعه روایات معصومین نشان می دهد طراحی ویژه اهل بیت علیهم السلام به گونه ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش، اصول شناخت امام در اختیار مردم باشد. نص، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. باور عمومی جامعه بر خود معرفیِ امام، استوار است، در حالی که تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه به شمار می روند. این مقاله جُستاری در آسیب شناسی این چالش است.

محدثان قم در ابتدای قرن سوم نقش برجسته ای در انتقال میراث حدیثی کوفه به این شهر داشته اند. علاوه بر نقل، تبویب و شرح احادیث، بازخوانی معیارهای راویان قمی در پذیرش و نقل احادیث از اهمیت خاصی برخوردار است. محمد بن خالد برقی از بزرگان قم در این دوره است که الگوی تعامل با میراث گذشتگان را تصحیح کرده و تکامل بخشیده است. وی در کنار اعتماد بر ثقات، با نگاه جدید به میراث ضعیفان و قبول روایت ایشان در صورت همراهی قرائن، بنیان نوینی در این روند ایجاد کرده است. در این مقاله ضمن مطالعه میراث روایی وی به شواهد این ادعا پرداخته شده است.