جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح نهج‌البلاغة لابن ابى‌الحديد، به زبان عربى، نوشته ابوحامد، عبدالحميد بن هبة الله بن ابى‌الحديد معتزلى، متوفاى 656ق، مفصل‌ترين شرحى است كه بر نهج‌البلاغه نوشته شده و مورد قبول مسلمين هم واقع گشته است. ابن ابى‌الحديد، شرح خود را در سال 644ق، شروع كرده و در سال 649ق، به اتمام رسانده. وى، كتاب خود را براى مؤيدالدين بن علقمى، وزير عباسيان نگاشت كه بسيار مورد عنايت و توجه اين وزير شيعى واقع شد و هداياى فراوانى به او داد. با توجه به تاريخ وفات ابن ابى‌الحديد كه سال 656ق، است، وى، شرح خود را 7 سال قبل از وفات؛ يعنى در اواخر عمر، به پايان رسانده است.

‫مذهب شيعه به‌عنوان مکتبي که از متن اسلام ظهور کرده بود، به‌خاطر برخورداري از يک ديدگاه خاص در مورد خلافت و جانشيني پيامبر اسلام( از ديگر مسلمانان متمايز گرديد، و بدين ترتيب، مسلمانان به دو گروه و مذهب شيعه و اهل سنت تقسيم شد. مسأله امامت در ميان شيعيان همواره مهم‌ترين مسأله کلامي بوده و در طول تاريخ موجب پديد آمدن چندين فرقه در ميان خود اين مذهب گرديد که يکي از مهم‌ترين آن‌ها، فرقه اسماعيليه مي‌باشد. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا موضوع شيعه بودن فرقه اسماعيليه، و اشتراکات و اختلاف نظرهاي اين دو گروه را خصوصاً در مسأله امامت مورد بررسي قرار دهد. اسماعيليه و اماميه از آن‌جا که دو فرقه از يک خانواده و مذهب کلان هستند، در طول تاريخ داراي عقايد مشترکي بوده و هستند؛ از جمله اين‌که خلافت و جانشيني بر حق پيامبر اسلام( از آن امام علي( بوده، و پس از آن حضرت نيز منحصر در اهل بيت( است. همچنين اماميه و اسماعيليه در اعتقاد به شش امام اول شيعيان، داراي اشتراک نظر هستند. آن‌ها در بسياري از مسايل مرتبط با مقوله امامت مانند اين‌که در هر زمان امامي وجود دارد، نيز مشترک هستند. ولي اسماعيليه در اعتقاد به امام بعد از امام صادق( از شيعيان اثني‌عشري جدا گرديده و امام ديگري را برگزيدند. اماميه اعتقاد به امامت را از اصول دين شمرده، و وجود امام را واجب دانسته، و شرايط خاصي همچون نصب از طرف خداوند و برخورداري از عصمت را براي امام لازم مي‌دانند. بنا بر اين، اسماعيليه در اصل فرقه‌اي از شيعه محسوب مي‌شود که در گذر زمان تحولاتي در عقايد آن‌ها رخ داده، و البته خود نيز داراي فرقه‌هاي مختلفي گرديده‌اند. فرقه‌هاي مبارکيه، قرمطيه، دروزيه، نزاريه، مستعليه داووديه، و حافظيه از مهم‌ترين فرق اسماعيليه است که گاهي در نوع عقايد خود، اختلافات بسياري دارند، تا جايي که فرقه دروزيه براي خدا شريک قايل شده است.