جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح توضيحي است با عناوين «قال-اقول» بر رساله پدرش «نهج المسترشدين في أصول الدين» با رد و ايراد در بعضي از گفته هاي اشاعره و معتزله. اين شرح ششم ربيع الآخر 715 در سلطانيه بپايان رسيده است. (سيد احمد اشكوري) [مرعشي 22/46]

صاحب رياض العلماء (بنوشته ذريعه) از اين رساله با نام (اعتقادية فخريه) ياد كند و گويد مولي نظام الدين محمد قرشي ساوجي شاگرد شيخ بهائي (م- در حدود 1040) شرحي مبسوط و خوب بر آن نوشته و بنام رفيع الدين مرعشي كرده است. در اصول دين از فخرالمحققين ابوطالب محمد حلي پسر علامه حلي (682-771ق). و شايد «تحصيل النجاة» باشد که در ذريعه 3/398 ياد شده است. رساله مختصري است در هشت برگ شامل اصول خمسه اعتقاديه اماميه به شيوه كلامي. (فاضل) مختصري است در اصول پنجگانه مذهب كه ضمن 15 اصل صورت گرفته، در تذكره هاي موجود نامي از اين تأليف بنظر نرسيد فاضل تنكابني در شماره مؤلفات مؤلف دو كتاب بنام كتاب المسترشدين و هداية الطالبين ياد نموده گمان ميرود آن دو تأليف يكي است و همين رساله باشد و اين عبارت ديباچه اين كتاب مشاراليه را باشتباه انداخته: «اني امليت هذه الرساله لارشاد المسترشدين و هداية الطالبين» (مهدي ولايي) رساله اي است مختصر در اصول دين: معرفت خدا، عدل، وعد و وعيد، نبوت و امامت. طبق (ذريعه ج521: 1) عنوان ديگر آن الرساله الاعتقاد الفخريه و اينكه مولانا نظام الدين محمد قرشي ساوجي آن را شرح خوب و مفصلي كرده است. (اميره ضميري) رساله مختصري است در آنچه بر مکلفين دانستن آن لازم است در اصول پنجگانه دين در پنج اصل متن مختصري است در اصول پنجگانه اي كه هر مكلف بايد آن رابداند، و براي هر اصل مسائلي كوتاه ذكر نموده است. رساله اي است در بيان مختصر واجبات اصول دين كه دانستن آن بر هر مكلف واجب باشد. الاصل الاول- في معرفة الله الاصل الثاني- في العدل الاصل الثالث- في الوعد و الوعيد الاصل الرابع- في النبوة الاصل الخامس- في الامامة (حبيب الله عظيمي) از دانشمند شيعي فخرالمحققين ابوطالب محمد (نيمه شب دوشنبه 20 ج 1 سال 680-شب ادينه 15ج 1 سال 771) فرزند علامه حلي (648-726) كه در حله و آذربايگان ميزيست گويند او در ده سالگي باجتهاد رسيد و دانشهاي عقلي و نقلي را از پدر بياموخت. وي از پدر خواست كه برايش «قواعد» بنويسد او هم اينكتابرا ميان پنجاه و شصت سالگي (ميان 698 و 708) در 16 يا 26 سالگي پسرنوشت. او بگفته حافظ ابرو با پدر بدربار خدابنده اولجايتو (703-716) ميرفت. گويند كه ايندانشمند را گرگ در ربود و آرامگاه ندارد. او در اين رساله اصول عقايد را در پنج اصل (خدا - عدل - وعد و وعيد پيامبري -امامت) با دليل روشن ساخت و در پايان گفت كه من در اينجا تنها اصول را آوردم نه فروع را زيرا پدرم آنچه اجماعي شيعه است و بنقل درست از پيشوايان رسيده و هيچ شكي در آنها نيست آورده بدانها بنگريد و از آنها پيروي كنيد. (محمد تقي دانش پژوه) رساله مختصري است در بيان واجبات اعتقادي. عناوين اين رساله «اصل» و «يجب ان يعتقد» است. مؤلف در پايان عديله عند الموت را متذکر شده و فرموده که انسان بايد اصول خمسه دين را با ادله قطعيه به ياد آورد و ذکر «اللهم يا ارحم الراحمين ...» را با صفاي خاطر بگويد. در رياض العلماء از اين رساله با عنوان «الاعتقادية الفخرية» ياد شده و به شرحي که «نظام الدين محمد قرشي ساوجي» بر آن نوشته اشاره شده است. آغاز كتاب: بسمله الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيد المرسلين محمد الصادق الامين و آله المعصومين اما بعد فيقول محمد بن حسن بن يوسف بن المطهر اني امليت هذه الرسالة لارشاد المهتدين و هدايت الطالبين و قد بينت فيها ما يجب علي المكلفين من الاعتقاد في اصول الدين ... و يجب ان يعتقدان يكون الواجب قديماً لانه لا يجوز عليه العدم ... انجام كتاب: و افتقرت علي هذا الاصول و لم اذكر العبادات الشرعية لان والدي جمال الدين حسن بن يوسف بن المطهر قدس الله سرهم ذكر ما اجمع اهل البيت عليهم السلام و هم الائمة المعصومين ... فايها المؤمنون تمسكوا و اعتمدوا عليه و رحمة الله و بركاته ... [التراث العربي 1/189؛ دانشگاه تهران 11/2466 و 16/434 و 16/673 و 3/532-534؛ الذريعه 1/521 شماره 2539؛ آية الله فاضل خوانساري ص 81؛ مرعشي 2/56 و 6/232 و 2/279 و 23/229 و 24/280؛ كتابخانه ملك 9/55؛ كتابخانه ملي 14/162 و 13/270 و 19/205؛ رياض العلما 5/77؛ ف مجلس 10/848 و 1/267/29؛ ف آستان قدس ص 40؛ ادبيات تهران 3/70؛ مجلس شورا 10/848؛ دانشكده حقوق تهران 242؛ جعفريه زهان ص 67؛ فيلم دانشگاه 2/173 و 3/532؛ نشريه 7/230؛ نسخه پژوهي 3/74؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص40؛ امام صادق چالوس ص 179؛ عكسي مرعشي 3/444؛ معجم التراث الكلامي 1/232؛ 1/180/33؛ دنا 1/690-691؛ معجم التراث الكلامي 1/232؛ ]

رساله مختصري است در اصول اعتقادي اماميه بصورت سوال و جواب كه با عنوان «فان قيل كذا، الجواب كذا» است مباحث رساله در پنج فصل ذيل مي باشد: فصل اول: در معرفت خداوند متعال و صفات ثبوتيه و سلبيه. فصل دوم: درعدل حكيم. فصل سوم: در نصب انبياء و رسل و معجزه و عصمت. فصل چهارم: در نصب امام و ائمه شيعه. فصل پنجم: اعاده بعد از مرگ. «حبيب الله عظيمي» رساله موجز و استواري است که در آن اصول خمسه اعتقادي شيعي بيان شده، شامل پنج فصل 1- در معرفت الهي 2- عدل 3- نبوت 4- امامت 5- معاد. در هر فصلي مطالب باين صورت آمده است «فان قيل - فالجواب». اين رساله با نامهاي گوناگون معرفي شده كه از آن جمله «النكت الاعتقادية» است و همين نام باعث شده عده اي آن را به شيخ مفيد نسبت دهند زيرا رساله اي ديگر با نام «النكت في مقدمات الاصول» از شيخ مفيد هست كه در موضوع و شكل بندي كار شباهت تامي به اين رساله دارد اين رساله در قالب 107 سؤال و جواب با عنوان «فان قيل- فالجواب» آمده و ديگري شامل 97 سؤال و پاسخ است كه با عنوان « فان قال- قل» تنظيم شده است. نسبت دومي به شيخ مفيد مسلم است ولي در نسبت اين رساله به شيخ مفيد هيچ قرينه اي يافت نشده است جز آنكه تفاوت بسيار زياد نثر و نوع استدلال اين دو رساله نافي اين نسبت است. برخي آن را به علامه حلي نسبت داده و برخي از آن فخرالمحقين فرزند او دانسته اند كه بيشتر به استناد نوشته اي است كه بر برخي از نسخه ها ديده شده است. آنچه روشن است اين كه اين رساله از مفيد نيست ولي نسبت آن به ديگري نيازمند قرائن بيشتري است. دانش پژوه آنرا بفارسي در آورد و با متن در تهران به سال 1324 و با نسبت به مفيد بچاپ رسانده است. رساله ديگري با عنوان «عقائد الفخرية» به فخرالمحققين نسبت داده شده كه با اين رساله متفاوت است. اين كتاب به اين صورت و با اين نام، با نسبت آن به شيخ مفيد، اولين بار در بغداد توسط مرحوم هبة الدين شهرستاني، توام با تصحيح ايشان درسال (1343ق) چاپ گرديده است ولي با دو نگاه اجمالي مي توان نسبت اين كتاب را به شيخ مفيد منتفي دانست: 1- گزارش و نقد متن: در اولين نگاه به خطبه اين كتاب عباراتي از خطبه كتاب جليل القدر، تجريد الاعتقاد محقق طوسي، رضوان الله عليه - در ذهن، تداعي مي شود، عبارت خطبه چنين است: « فهذه عقيدة قادني الدليل اليها و قوي اعتمادي عليها » عبارت مشابه در خطبه تجريد چنين است: « ... . و نكت مسائل الاجتهاد، مما قادني الدليل اليه و قوي اعتمادي عليه » اين تشابه در آغاز كتاب اين گمان را پديد مي آورد كه مؤلف اين كتاب از خواجه بزرگ، نصير الدين طوسي - اعلي الله درجته - رنگ گرفته بدون اينكه پنداريم، خواجه از پيشينيان خود تلفيق نموده باشد، زيرا خواجه با ان جايگاه بلند علمي و اخلاقي خود، مبرا از اين شائبه است، در حالي كه براي شاگردان وي ولو بالواسطه عيبي نيست كه كلام او را زيور خود قرار دهند. موضوع ديگري كه هم مطلب فوق را تاييد مي كند و هم به طور مستقل سن اين تاليف را تخميناْ معين مي كند، سياق عبارات و اصطلاحات و منوال آن است كه به طور قطع دير زماني پس از عصر شيخ مفيد - قدس الله روحه- به رشته تحرير در آمده است. 2- دو گانگي نسخه ها در متن و در نام: كتابي كه در فهرست مؤلفات شيخ مفيد - رحمة الله - در علم كلام ذكر شده و علامه، آقا بزرگ تهراني نام ان را از « نجاشي » نقل مي كند. النكت في مقدمات الاصول است. اين كتاب به شماره « 2/12348 » در اين كتابخانه، به خط مرحوم آيت الله شيخ محمد باقر بهاري همداني (1333 ق) موجود است كه از روي خط « احمد بن حسين عودي حلي » كه در تاريخ (740 ق) كتابت شده و در آن به نام مؤلف تصريح شده و با توجه به مقام علمي تحقيقي و دقت نظر مرحوم بهاري، براي ما حجيت دارد، و غير از اين نسخ ديگري هم در نقاط مختلف موجود است و از نظر سياق متن با ساير تاليف شيخ، هماهنگي دارد. از سوي ديگر، نسخه هايي كه بنام النكت الاعتقادية در اين كتابخانه و يا در جاي ديگر موجود هستند و يا به عبارت ديگر در حوزه اطلاع ما قرار دارند هيچ كدام در متن و يا خارج متن خود نام ندارند مگر نسخه اي در كتابخانه آستان قدس تحت شماره 206 كه به فخر المحققين محمد بن حسن بن علامه حلي 771 ق نسبت داده شده است. اگر چه نسبت كتابي به يك مؤلف، در ظهر نسخه در ميان نسخ بسيار كه نامي از مؤلف در آنها برده نشده به تنهايي نمي تواند دليل كافي باشد؛ ولي به عنوان قرينه، به قرائن ديگر افزوده شده و عقيده اي را كه آن را از شيخ مفيد نفي نموده و به فخرالمحققين نسبت مي دهد، تقويت مي كند. مجموعه قرائن كه اين رساله را از شيخ مفيد - رضوان الله عليه - نفي نمود و به فخرالمحققين و يا به يكي از معاصرين ايشان نسبت مي دهد، به اين قرار است: 1- هماهنگي سياق عبارات اين رساله و ساختار علمي آن، با عصر خواجه نصير طوسي و بعد از ‌آن. 2- قرار داشتن اين رساله (غالبا) در ميان رسائل كلامي خواجه نصير، علامه حلي، فخرالمحققين، شهيد اول و معاصرين آنان، بيش از 15 مجموعه 3- منسوب بودن اين رساله به فخر المحققين در نسخه «206» آستان قدس 4- پيدا شدن رساله النكت في مقدمات الاصول شيخ مفيد و روشن شدن و مغايرت اين دو رساله از لحاظ كيفي. و اما عوامل اشتباه اين دو نسخه با هم: 1- اشتراك موضوع. 2- اشتراك هنجاري؛ يعني هر دو بر اساس سؤال و جواب طرح گرديده و هر دو بطور اختصار و تقريبا هم حجم هستند. 3- مشابهت نام كتاب كه يكي بر اساس نام گذاري مؤلف يا اشتهار آن در زمان مؤلف چنانچه نجاشي نقل كرده است النكت في مقدمات الاصول؛ و ديگري احتمالا بر اساس موضوع النكت الاعتقادية كه شايد بر ظهر نسخه اي بوده كه اساس چاپ (1343ق‌) توسط مرحوم آيت الله سيد هبة الدين شهرستاني قرار گرفته است. از فخر المحققين چند رساله در اصول عقائد بجاي مانده است كه الكافيظ الوافية، تحصيل النجاة، ارشاد المسترشدين و هداية الطالبين از جمله آنها است. (سيد محمود مرعشي) راجع به اينكه اين اثر از آثار «شيخ مفيد» نمي باشد و به علت تشابه اسمي و موضوعي با رساله حاضر، به او نسبت داده شده، بررسي زير، ضروري به نظر مي رسد: بايستي دانست كه شيخ مفيد تنها يك رساله با عنوان النكت في مقدمات الاصول نگاشته، و نه دو رساله، و نسخه خطي كهن آن نيز موجود است و در نسخه خطي آن تصريح شده كه از آثار شيخ مفيد است، بنابر اين دليلي ندارد كه النكت الاعتقادية را در رديف آثار شيخ مفيد بشماريم و از سوئي در هيچيك از نسخه هاي النكت الاعتقادية موجود در اين كتابخانه نيامده كه اين اثر تأليف شيخ مفيد است بلكه بالعكس در كتابخانه آستان قدس رضوي تصريح شده كه تأليف فخر المحققين فرزند برومند علامه حلي است، و از سوي ديگر النكت في مقدمات الأصول ازلحاظ سبك و سياق همچون ديگر آثار شيخ مفيد است و برخي مطالب مندرج در آن در ديگر آثار مفيد آمده، ولي «النكت الاعتقادية » فاقد اين دو خصوصيت است. و نكته ديگر آنكه از كتاب النكت الاعتقاديه نسخه اي كهن از سده 9ه رؤيت نشده است و اين نيز دليلي ديگر بر اينكه النكت الاعتقادية از شيخ مفيد نيست و اين نظر را مرحوم آغا بزرگ تهراني نيز در الذريعة تأييد مي كند و به پيروي از نجاشي عنوان النكت في مقدمات الاصول را برگزيده، ولي آن را بر النكت الاعتقادية منطبق دانسته است مع الوصف ياد آور شده كه در كتابخانه استان قدس نسخه اي از آن موجود است كه بر پشت آن نوشته شده است: «عقائد فخرالمحققين ابي العلامة الحلي » به هر حال النكت الاعتقادية بارها به نام شيخ مفيد چاپ شده است: براي توضيح بيشتر به نسخه شماره «2/1106» در جلد (28) فهرست كتابخانه آيت الله مرعشي مراجعه شود (سيد محمود مرعشي) رساله کلامي مهمي است دربيان عقايد شيعه با عناوين <فان قيل- فالجواب> شامل پنج فصل: 1- توحيد 2- عدل 3- نبوت 4- امامت 5- معاد اين رساله بارها به چاپ رسيده و توسط چندين نفر به فارسي ترجمه شده است اين رساله دربعضي نسخه ها به فخرالمحققين نسبت داده شده است در الذريعه 417/3 آن را « تحفة الاخوان المؤمنين » نيز ناميده است. يادآوري مي شود در فهرست كتابخانه مجلس شوراي اسلامي اين كتاب به نام اصول دين محتملا از شيخ طوسي آمده كه قطعا اشتباه است. در اين اثر بعضي از عقايد شيعه اماميه به صورت سؤال و جواب و با عناوين «فان قيل - فالجواب» در چهار فصل بشرح ذيل مورد بحث قرار گرفته است: فصل اول در معرفت خداوند تعالي و صفات ثبوتي وسلبي او، دوم در عدل، سوم در حكمت خداوند تعالي و چهارم در امامت. با جستجو در منابع موجود نشاني از مؤلف اين اثر بدست نيامد وي آن را در اصول دين و علم كلام براي مردم ساده بصورت پرسش و پاسخ در پنج فصل نگاشته است: فصل اول: معرفة الله فصل دوم: عدل (عدالت) فصل سوم: نبوت فصل چهارم: امامت فصل پنجم: معاد اين كتاب در ذريعه بعنوان المسائل و الجوابات ج 20ش3489 و بعنوان النكت در ج 24ش 1583 معرفي شده است و با دومين عنوان به تصحيح سيد هبة الدين شهرستاني بسال 1340 هـ و 1343 هـ در بغداد چاپ شده است. ولي در آغازنسخه اين كتابخانه آنرا الرسالة الجوابية ناميده اند (علينقي منزوي) رساله مختصري است در اصول اعتقادي اماميه بصورت سوال و جواب كه با عنوان «فان قيل كذا، الجواب كذا» آمده؛ در پنج «فصل»: فصل اول: در معرفت خداوند متعال و صفات ثبوتيه و سلبيه؛ فصل دوم: درعدل حكيم؛ فصل سوم: در نصب انبياء و رسل و معجزه و عصمت؛ فصل چهارم: در نصب امام و ائمه شيعه؛ فصل پنجم: اعاده بعد از مرگ. اين رساله با نامهاي گوناگون معرفي شده كه از آن جمله «النكت الاعتقادية» و همين نام باعث شده عده اي آن را به شيخ مفيد نسبت دهند زيرا رساله اي ديگر با نام «النكت في مقدمات الاصول» از شيخ مفيد هست كه در موضوع و شكل بندي كار شباهت تامي به اين رساله دارد اين رساله در قالب 107 سؤال و جواب با عنوان «فان قيل- فالجواب» آمده و ديگري شامل 97 سؤال و پاسخ است كه با عنوان « فان قال- قل» تنظيم شده است. نسبت دومي به شيخ مفيد مسلم است ولي در نسبت اين رساله به شيخ مفيد هيچ قرينه اي يافت نشده است جز آنكه تفاوت بسيار زياد نثر و نوع استدلال اين دو رساله نافي اين نسبت است. برخي آن را به علامه حلي نسبت داده و برخي از آن فخرالمحقين فرزند او دانسته اند كه بيشتر به استناد نوشته اي است كه بر برخي از نسخه ها ديده شده است. آنچه روشن است اين كه اين رساله از مفيد نيست ولي نسبت آن به ديگري نيازمند قرائن بيشتري است. اين كتاب به اين صورت و با اين نام، با نسبت آن به شيخ مفيد، اولين بار در بغداد توسط مرحوم هبة الدين شهرستاني، توام با تصحيح ايشان درسال (1343ق) چاپ گرديده است؛ دانش پژوه آنرا بفارسي در آورد و با متن در تهران به سال 1324 و با نسبت به مفيد بچاپ رسانده است. رساله ديگري با عنوان «عقائد الفخرية» به فخرالمحققين نسبت داده شده كه با اين رساله متفاوت است. شيخ مفيد در اين رساله از اعتقادات بروش پرسش و پاسخ در پنج فصل گفتگو نمود. و آن بنام «النكت الاعتقاديه» در بغداد بسال 1343 باره دوم بچاپ رسيد و با ديباچه اي در سرگذشت مفيد و ترجمه پارسي آن بخامه فهرست نگار در چاپخانه اقبال در تهران بسال 1324 خ درز + 41ص نيز چاپ شده و منابع شرح حال مفيد هم در آنجا ياد گرديد. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: الحمد لله رب العالمين ... اما بعد فهذه عقيدة قادني الدليل اليها و قوي اعتمادي عليها جعلتها بعد التوضيح و التبيين تحفة لاخواني المؤمنين تقربا الي الله الكريم و طلبا لثوابه الجسيم راجيا ان ينتفع بها الطالبون انه خير موفق و معين و رتبتها علي فصول الفصل الاول في معرفة الله تعالي و صفاته الثبوتية و السلبية ايها العاقل انزل نفسك منزلة المسؤل فان قيل لك انت حادث او قديم؟ فالجواب حادث غير قديم و كل موجود سوي الله تعالي حادث ممكن غير قديم ... . انجام كتاب: و كل ما اخبر به المعصوم فهو حق؛ و الا لم يكن المعصوم معصوماْ؛ فكل ما اخبر به النبي فهو حق. و هذا آخر ما اردنا ايراده في هذه المقدمة و لنختمها بآية من كتاب الله العزيز و هي «سبحانك رب العزة عما يصفون و سلام علي المرسلين و الحمد لله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله اجمعين. [الذريعه 24/302؛ آية الله فاضل خوانساري 1/228؛ مرعشي و 32/777و31/239؛ فهرست نسخه هاي خطي همين كتابخانه: ج 28 و ش 11087؛ فهرست آثار خطي شيخ مفيد در كتابخانه بزرگ آيت الله العظمي مرعشي نجفي رضا مختاري، 1413ه، ص (145-149)؛ فهرست كتابخانه مركزي آستان قدس: 1/174 چاپ دوم؛ النكت في مقدمات الاصول: داراالمفيد للطباعة و النشر، بيروت 1414 ه، تحقيق؛ سيد محمد رضا حسيني جلالي، ص 8، (رساله دوم از مجموعه 10) ؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/54؛ ذريعه 24/302؛ موسسه آية الله بروجردي 2/272؛ فيلم دانشگاه 2/127؛ مرعشي 3/212؛ نشريه 11/663؛ شورا 1/125/33 و 20/67؛ مرعشي 28/132و 28/409 و 37/709؛ الذريعة 24/302و17/250و1/521؛ رياض العلماء 2/193 و 5/77؛ ريحانة الادب 4/306؛ مقدمة كتاب تجريد الكلام؛ فهرست آستان قدس 1/174؛ عكس مرعشي 3/334 -5/77- 5/259 و فهرست آثار شيخ مفيد در كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي 28/132 و 409 و 31/239-242؛ الشيخ المفيد و عطاؤه الفكري الخالد 142-149؛ معجم التراث الكلامي 5/418و 5/78]

اين رساله به فخرالدين محمد بن حسن حلي (م-771) منسوب است و در نسخه شماره 12/8596 دانشگاه اين نسبت صريحا ياد شده است. در نسخه شماره 41/3455 مجلس تنها عنوان « عقائد فخريه » آمده (و در فهرست به غلط عقائد بهائيه چاپ شده است. فهرست 10/1340) در ذريعه و در ديگر منابع از اين رساله و انتساب آن به فخر المحققين ياد نشده است. مولف در اين رساله اعتقادات و اندكي از فروع عملي ويژه شيعه را به گونه اي جامع اما با اختصار و اشارت مي آورد و رساله اي بسيار دقيق است. در اين باب رساله اي نيز به شيخ بهائي نسبت داده شده به نام « عقائد الشيعه في الاصول و الفروع» (ذريعه 15/284 و رياض العلماء 5/96) كه با رساله منسوب به فخر المحققين (نسخه حاضر) تفاوتي اندك دارد به اين صورت كه علاوه بر افزودگي و مغايرت اندك در آغاز خطبه و ديباچه بر تعداد مسائل فقهي ويژه خاصه شيعه در آن افزوده شده و آشكارا همان متن فخري است با اضافاتي. از رساله شيخ بهائي نيز نسخه هاي متعدد در دست است و چند ترجمه و شرح نيز دارد از آن جمله: ملا ادهم خلخالي (قرن 11) و مترجم ديگري نيز كه شناخته نشد، اين رساله را به فارسي برگردانده (فهرست آستان قدس 4/26-27) و مولي عبدالله بن نجم الدين قندهاري از علماء قرن 13 شرحي بر آن نگاشته به نام الفوائد البهيه كه نسخه اي از آن به خط مولف در دانشگاه تهران موجود است (شماره 3/597). در ديباچه رساله جاي سخن اشارت است به حديث نبوي ستفترق امتي ثلثا و سبعون فرقه و گويا به استناد به ذكر اين حديث در ديباچه در فهرست رساله هاي مجموعه (بر يك برگ اضافي آغاز نسخه) نام اين رساله « شرح ستفترق امتي ... . » ياد شده است. رساله اي است اعتقاديه كه نگارنده آن اعتقادات شيعي خود را اعلام مي دارد آغاز كتاب: بسمله، اما بعد حمدالله علي الاله و الصلوة علي افضل انبيائه و اشرف اوليائه فقد شاع و ذاع قول النبي ص ستفرق امتي ثلثا و سبعين فرقة فرقة ناجيه و الباقون في الهاويه و قوله صلي الله عليه و آله و سلم اني تارك فيكم الثقلين ما ان تمسكتم به لن تضلوا ... . . و قد تمسكنا معاشر الشيعه الاماميه بكتاب الله و عترة رسول الله (ص) و اخذنا معالم ديننا عنهم (س) كما اخذ غيرنا معالم دينه من غيرهم ... . و اعتقادنا ان جميع ما سوي الله سبحانه حادث عن العدم جوهرا كان او عرضا ... ... و انه لا قديم الا هو. انجام كتاب: و نري البسمله جزء من الفاتحه و من كل سورة سوي سورة البرائة و لا نكفر احدا من اهل القبله الان انكر شيئا من ضروريات الدين او نصب العداوة لاحد المعصومين او غلا في احدهم سلام الله عليهم اجمعين تمت العقائد. [آيت الله جليلي 127؛ مجلس شورا 22/177؛ دانشگاه تهران 17/170؛ كتابخانه ملك 9/135؛ مرعشي 37/250] شرح و حواشي: عقايد عباسيه = ترجمه عقايد فخريه = ترجمة الرسالة الفخرية في معرفة النية صدرالدين تبريزي، محمد بن محب علي (-11)