جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله شامل چهار فصل است. فصل اول شامل مقدمه و وجوه اشتراک و افتراق سنایی و مولانا در زبان و روش و تأثیر و وام گیری مولانا از سنایی است. فصل دوم هستی شناسی است که مباحث عمده و مهم در راز وارگی هستی، خدا و آفرینش، وحدت وجود، اسماء و صفات، اثبات وجود خدا، نظام علت و معلول و .... را شامل می شود. فصل سوم که در مورد انسان در هستی است که مسائل مختلف در انسان شناسی را از منظر نگاه و اندیشه این دو شاعر بزرگ نشان می دهد، جایگاه انسان ، انسان و مرگ، انسان کامل، انسان و اختیار، جبر وا ختیار، نکوهیده و ستوده و توکل و رضا از مهمترین مباحث این فصل محسوب می شود. در فصل پایانی هم مباحثی همچون ناشناختگی عشق، عشق مجازی و حقیقی، عقل و عشق، عاشق و معشوق، بدایت عاشقی، نشانه های عاشقی، فرجام عشق محوری ترین مباحث این فصل هستند.

این پایان نامه در شش فصل تنظیم شده است که هر فصل شامل بخشهایی است. فصل اول ضمن تعریف حماسه و عرفان از تلفیق این دو و چگونگی کاربرد آنها در شاهنامه سخن می گوید که شامل مضامین اصلی شاهنامه چون تقدیر و سرنوشت، سلطه تقدیر، اندیشه های زروانی حاکم بر شاهنامه، بیان اندیشه های زردشتی و انطباق برخی از آنها با مباحث بنیادین عرفان است. فصل دوم شامل عرفان در ایران باستان است که در اینجا از کتب باستانی ایران چون اوستا و متون پهلوی به ویژه اردا و یرافنامه و مینوی خرد استفاده شده است و رد آن آراء و نظریات محققان غربی و دانشمندان ایرانی و منشاء و چگونگی تصوف و عرفان ایران بیان شده است. در فصل سوم به اسطوره پرداخته شده است و تفسیر تمثیلی اساطیر مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم شامل جلوه های عرفانی شاهنامه در آثار بزرگان ادب فارسی است و در آن نمونه هائی از اشعار سنائی، عطار و مولوی آورده شده است که در آنها این بزرگان تعابیری عرفانی و نمادین از شاهنامه ارائه داده اند. فصل پنجم در بردراندة شخصیتهای عرفانی شاهنامه است که در آن ابتدا این شخصیتها از اوستا و کتب پهلوی معرفی شده اند و سپس شخصیت و حال و مقال هر یک در شاهنامه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است که این شخصیتها عبارتند از: کیومرث، هوشنک، تهمورث، فریدون، ایرخ، کیخسرو، سیاوش، زال و سیمرغ و رستم و اسفندیار. فصل آخر هم شامل تحلیل و تفسیر عرفانی داستانهای رستم و سهراب و داستان سیاوش است.

با بررسی زبان پنج شاعر بزرگ معاصر ایران در یک نگاه کلی باید گفت که شاعران نوگرا از دیدگاه سبک شناسی در دو سطح فکری و ادبی، تفاوت عمده ای با شاعران سنتی دارند. اما در سطح زبانی، با گذشت این همه زمان، در واقع مغلوب زبان پیشینیان شده اند، البته در میزان تاثیرپذیری از زبان کهن، میان پنج شاعر مذکور تفاوت هایی وجود دارد که مستلزم مقاله ای جداگانه است.به نظر نگارنده، اخوان ثالث در این زمینه از هم عصران خود گوی سبقت را ربوده و از هر شاعر خراسانی، خراسانی تر است، حتی آثاری که به شیوه نو آفریده، هم چنان بیانگر ارادت او به زبان خراسانی است. شاید بتوان گفت که تقریبا تمام ویژگی های زبانی سبک خراسانی در آثار اخوان- کم یا زیاد- یافت می شود. هم چنین او زبان خراسانی را ناتراشیده و زمخت به کار می برد و همین قضیه گاهی از استواری زبان شعری او می کاهد. اگر او در کاربرد زبان کهن این همه اصرار نمی ورزید، شعر او به مراتب بیشتر مورد توجه اهل ادب و منتقدان تیزبین قرار می گرفت. با این وجود باید اذعان کرد که او یک پل ارتباطی بین زبان خراسانی و زبان گفتاری معاصر برقرار نموده و با این تلفیق، شکل و ساختار منسجم و متناسب در شعر نو فارسی پدید آورده است. در مجموع، زبان اخوان با این همه فراز و نشیب، فصاحت و بلاغتی دارد که استادان بزرگی نظیر دکتر خانلری را شیفته خود کرده است.

اسراییل از القاب حضرت یعقوب (ع) می باشد که در قرآن کریم (آل عمران/ 93) فقط یک بار از آن حضرت با نام اسراییل یاد شده است.اسراییلیات اصطلاحی است که علمای اسلامی به عقاید و داستان های خرافی که از ناحیه علمای اهل کتاب از قرن اول هجری میان مسلمانان رواج یافت، اطلاق کرده اند.این افسانه های دروغین، ضمن رخنه در تفاسیر قرآن و سپس در کتب تاریخی، شعرا و نویسندگان دینی و عارف مسلک را که برخی از آنان حافظ قرآن کریم نیز بوده اند، و مطالعه تفاسیر در دستور کار آن ها بوده، تحت الشعاع قرار داده و بدون بررسی و نقد و پژوهش، این داستان ها را وارد اشعار خود کرده اند. اگر چه زیان های بسیاری از جانب اسراییلیات برپیکر ادب فارسی وارد آمده است، ولی هنرمندی و چیره دستی شاعران و نویسندگان حوزه عرفان، نظیر عطار و مولانا موجب شد تا داستان های اسراییلی سبب پیدایش برخی از نمادها و مفاهیم جدید در ادب عرفانی گردد، که در این مقاله به اهم آن پرداخته خواهد شد.

آنچه در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، حماسه های رستم و خاندان اوست.یافته های تحقیق نشان می دهد که داستان رستم، اصلی سکایی دارد و این فرض با نبود نام رستم و زال در اوستا و طرح بسیار کمرنگ حضور این پهلوانان در ادبیات پهلوی، هر چه بیشتر تقویت می شود.این قوم با رسیدن به شرق ایران و تغییر نام «زرنگ» به «سیستان»، با خود، آمیخته ای از فرهنگ «دولت شهرهای» آسیای مرکزی را به ارمغان آورده اند، فرهنگی که ملهم از بن مایه های ایرانی، یونانی و هندی بود و ضمنا با فرهنگ کوشانی و شکوفایی هنری آن بیگانه نبود.فردوسی با توجه به روایات شفاهی و گاه مکتوب شرق ایران و خراسان بزرگ - که گوسان ها (خنیاگران) آن را اشاعه داده بودند و اغلب در عصر او به کتابت درآمده بود و تبدیل آنها به شعر عروضی، اثری درخشان پدید آورد.فردوسی با کنار گذاشتن پهلوانان کهن، و محور ساختن رستم در تمام داستان های شاهنامه (از زمان منوچهر پیشدادی تا گشتاسب کیانی تقریبا 700 سال) سعی در حفظ وحدت اثر حماسی ایران - شاهنامه - داشته است.سلسله نسب های به دست آمده از منظومه های حماسی دیگر (بهمن نامه، فرامرزنامه، برزونامه، جهانگیرنامه، ...) که تقریبا الگوهایی مشابه دارند، این فرض را تقویت می کند که همگی بر اساس یک متن و الگوی واحد، شکل گرفته اند.بیشتر نام های به دست آمده از افراد این خاندان پهلوانی، مربوط به منظومه بهمن نامه است. همچنین تعداد نام های به دست آمده از فرزندان مونث این خاندان، در مقایسه با فرزندان ذکور آنها بسیار کمتر است.