جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سخن از جاهلیت سخن از راه و روشی است که محدود به زمان و مکان مشخص نمی­باشد و در واقع یک سرشت اجتماعی است که می­تواند در هر مکان و هر زمان بروز کند. ارائه شاخصه­های جاهلیت از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که با تطبیق آن شاخصه­ها بر هر جامعه­ای می­توان از وجود جاهلیت در آن جامعه آگاه شد. .بدین منظور در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از استراتژی پژوهشی داده بنیاد، مبتنی برآموزه­های کتاب شریف نهج­البلاغه الگویی از جامعه جاهلی ارائه گردد، که بر اساس استنباط داده­ها و کد­های استخراج شده از آن اگر جامعه از پذیرش هدایت الهی امتناع کند و در عقاید او اضطراب ایجاد شود و در شناخت معبود دچار گمراهی گردد و از حجت الهی و امام برحق پیروی نکند و به نوعی سطحی­نگر باشد موجبات سقوط آن در جاهلیت فراهم گشته است هرچند آن جامعه در سطح بالا و مترقی از علم و صنعت و تمدن باشد.

ولایت جایگاه برجسته‌ای در کلام امام علیj دارد و ابعاد مختلف این مسأله، در کلام ایشان، تبیین شده است. ﻣﻘﺎﻟﻪ‌ی پیش‌رو با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ولایت در نامه‌های امام علیj به مردم پرداخته است. بررسی جایگاه ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت از خلال کلام ایشان می‌تواند راه‌گشای فهم عمیق در این موضوع باشد. داده‌های این پژوهش نامه‌های امام علیj به مردم است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و.. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. این مقوله‌ها همان روش‌های تربیتی اسلام در تحقق عدالت اجتماعی هستند. وجه اشتراک اکثر این مقوله‌ها تبیین ولایت است که این موضوع نشان از جایگاه و اهمیت مسئله ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت دارد. حضرت در تبیین ولایت، روش‌های تحکمی و برتری جویانه چون روش امر و نهی، تهدید و سرزنش را مناسب ندانسته‌اند و بیشتر از روش‌هایی که به ایجاد یا تقویت شناخت در مخاطب منجر شود مانند روش آگاهی‌بخشی و استدلال بهره گرفته‌اند.

بعد از قرآن کریم، نهج‌البلاغه، بااهمیت‌ترین کتاب مذهبی شیعیان است که در نزد شیعه و بسیاری از فرق اهل تسنن و همچنین دانشمندان غربی از مناظر گوناگون، اهمیت بسیاری دارد. ترجمه‌های منظوم از کل و یا جزئی از محتوای کتاب شریف نهج‌البلاغه تألیف گردیده است. علاوه بر آن در معارف اسلامی و علوم دینی، همچنین کتاب امام علی علیه السلام ، خود ازنظر فصاحت و بلاغت، در اوج بوده و علاوه بر جنبه­های مذهبی ، تاریخی و اجتماعی خود گنجینه­ای از بلاغت ادبی می­باشد. بنابراین ترجمه­های منظوم نهج­البلاغه، اگر از منظر فصاحت و بلاغت ادبی، امانت‌داری، ایجاز و مطابقت با شروح و تفاسیر معتبر نهج‌البلاغه، در مرتبه بالایی باشند، مسلماً به دلیل آن‌که زبان نظم، دل‌پذیرتر و جذاب­تر است، می­توانند مطالب و آموزه­های این کتاب شریف را در ذهن فارسی‌زبانان ماندگارتر و قابل‌فهم‌تر نمایند و برعکس اگر امانت‌داری لازم در بیان مفاهیم در آن‌ها لحاظ نشده و یا ازنظر فصاحت و بلاغت دچار ضعف ادبی باشند، نمی­توانند در حکم ترجمه­ای رسا و بلیغ از این کتاب شریف مورداستفاده قرار گیرند. هدف از این مقاله، بررسی و نقد خطبه دوم نهج‌البلاغه در ترجمه منظوم محمدعلی انصاری قمی ازمنظر مانتداری،میزان تطابق آن با اصل معانی و زیبایی های ادبی این کتاب شریف می باشد .

مهم ترین شیوه امام علی علیه السلام برای اثبات حق حاکمیت سیاسی خویش،استشهاد به فضائل خود می باشد.اگر چه ادله قرآنی و روایی فراوانی برای اثبات حقانیت امام علیه السلام در امر حکومت وجود داشت؛اما امام علیه السلام در کنار این دلایل،شیوه بیان فضایل را در پیش گرفت.با نگاهی گذرا به حوادث بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، به خوبی روشن است که چون مدعیان حکومت برای تصاحب این تصدی،به بیان مناقب فردی و گروهی استشهاد می نمودند؛امام علیه السلام نیز به این شیوه از استدلال استناد نموده و در حقیقت، از جدال احسن در برابر رقیبان، استفاده کرده است. از دیدگاه فلسفه سیاسی اسلام،دو عنصر اصلی برای این که فردی در رأس حکومت قرار گیرد،لازم است که عبارتند از:مشروعیت و مقبولیت.مشروعیت یعنی اجازه حکومت داشتن از طرف خدا،به عنوان عنصر اصلی و مقبولیت یعنی پذیرش مردمی،به عنوان عنصر فرعی تلقی می شود.بنابراین،در فلسفه سیاسی اسلام ملاک افضلیت در تعیین حاکم شیوه ای ابداعی بوده که توسط مدعیان حکومت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله ایجاد شده و امام علیه السلام نیز به ناچار به عنوان جدل از آن بهره گرفته است.امام علی علیه السلام برای اثبات حق حاکمیت سیاسی خویش – چنان که در نهج البلاغه آمده– ،علاوه بر استناد به فضائل،به دو عنصر مشروعیت و مقبولیت نیز بارها استناد کرده است.

بینامتنی نظریه‌ای به منظور خوانش عمیقتر متن ادبی و دستیابی به ناگفته‌های آن است. و بیانگر این واقعیت است که متون همواره به نوعی در تعامل با یکدیگرند. کشف این تعامل ما را به خوانشی نو از متون دعوت می‌نماید. نهج البلاغه از متونی است که با مفاهیم قرآن ارتباطی تنگاتنگ دارد. امام علیj در بیانات خود در موارد بسیاری به آیات وحی تصریح نموده‌اند. سایر کلمات حضرت نیز برگرفته از مکتب وحی بوده و روح معنوی و الهی قرآن در آن متجلی است. این مقاله با هدف بیان رابطه عمیق قرآن و بیانات امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه، به روش تحلیلی توصیفی انجام شده و بیان می‌دارد که بیشترین جلوه‌های بینامتنی آیات قرآن در حکمت‌های نهج البلاغه از نوع مضمون و مطابق با قاعده نفی متوازی است. در مراحل بعد نفی کلی و نفی جزیی قرار دارد که امام علی علیه السلام برای بیان مقاصد و اهداف خویش به طور غیر مستقیم از الفاظ و عبارات قرآنی بهره گرفته‌اند و روح قرآن در سراسر کلام آن حضرت جاری و ساری است. نتیجه آنکه قرآن کریم به عنوان متن غایب در حکمتهای نهج البلاغه از پردازش کاملاً مطلوبی برخوردار بوده و در اغلب موارد حضوری آشکار و بی‌واسطه در سخنان امام علی علیه السلام دارد. امام علیه السلام در بهره گیری از قرآن کریم به صورت مستقیم و عینی محدود نمانده و با ایجاد تعدیلات و تغییرات جزئی یا کلی در متن غایب و یا حتی با برقراری ارتباط معنایی و مضمونی به مقتضای مقام سخن به ارائه مفاهیم و اهداف قرآنی در قالبی متفاوت پرداخته‌اند.

نشانداری یک مفهوم زبان‌شناختی ا‌ست که با کمک آن می‌توان کاربرد کم یا زیاد برخی ساخت‌ها یا مقوله‌های زبانی و وجود برخی محدودیت‌ها در کاربرد آن­ها را توجیه کرد. ترجمه واژگان نشاندار به عنوان یک مفهوم زبان­شناختی نیازمند ممارست خاص از سوی مترجم می­باشد، چرا که وظیفه مترجم تنها جایگزینی الفاظ نیست؛ بلکه به عنوان یک عنصر فعال و میانجی گر، سعی در ایجاد هماهنگی بین ادبیات و فرهنگ مبدأ به مقصد دارد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی ابتدا به معرفی نشاندار استعاری با تکیه بر استعاره مفهومی و سپس ترجمۀ واژگان نشاندار استعاری خطبه غرّاء از نهج البلاغه در پنج ترجمه­ی انصاریان، مبشری، فیض الاسلام، زمانی و شهیدی بر اساس سطح سبکی گارسس می­پردازد. نتایج تحقیق نشان داد، روش ترجمۀ مبشری با حفظ استعاره به عنوان ویژگی مثبت در سطح سبکی گارسس بیشترین همخوانی و انصاریان، زمانی و شهیدی به ترتیب در مراحل بعدی قرار دارند و روش ترجمه فیض الاسلام بیشتر با تغییر استعاره و پرگویی همخوانی دارد و همچنین روش ترجمه انصاریان و مبشری از ویژگی منفی کمتری برخوردار است.

امروزه مباحث نوین زبان‌شناسیِ جدید، مورد توجه و اهتمام اندیشمندان معاصر اسلامی در حوزه‌های متعددی قرار گرفته است، از جمله بحث مربوط به حوزه زبان دین و زبان متون دینی که خاستگاه اصلی آن دنیای غرب به شمار می‌رود. فطری بودن زبان، از جمله نظریات مهمی است که در بین مفسران و متکلمان در حوزه قرآن مطرح گردیده و تاکنون واکاوی آن در حوزه متون دینی دیگری همچون نهج‌البلاغه صورت نگرفته است. بر این اساس در این مقاله به دنبال آن هستیم تا با بررسی اصطلاحی زبان فطرت و بیان ویژگی‌های آن اثبات نماییم که زبان نهج‌البلاغه هم در حوزه محتوا و هم در حوزه روش، زبان فطری بوده و ویژگی‌های آن اعم از عمومیت و جهانی بودن، فراگیری، ثبات و ... را دارد. در همین راستا، تعریف لغوی و اصطلاحی «فطرت» و کاربرد آن در نهج‌البلاغه و بیان ویژگی‌های امور فطری، ابعاد گوناگون این نظریه در خصوص نهج‌البلاغه انجام گرفته است.

فریب عوام توسط عوام‌فریبان, پدیده‌ای است که از دیر باز در کنش بین حکومت‌ها و اربابان قدرت با مردم, به عنوان یک واحد اجتماعی, دیده شده‌است. علوم جامعه‌شناسی جدید نیز با بررسی این مهم از دو منظر؛ محرک‌های عوام‌فریبان در جهت‌دهی توده و نیز قرار‌گرفتن توده در مسیر اهداف گروهی خاص, توجه ویژه‌ای به این پدیده اجتماعی با عنوان عوام‌فریبی نموده است. پژوهش حاضر به تبیین و شناخت ویژگی‌های عوام‌فریبان در جهت‌دهی عوام, بر اساس تاریخ حکومت کوتاه امام علی علیه السلام و آموزه‌های ایشان, پرداخته‌است. بر طبق شواهد تاریخی, مخالفان امام علیه السلام, با فریب عوام, سعی در به‌دست گرفتن قدرت و حذف امام علیه السلام از حکومت بوده‌اند و وجود این پدیده, زمینه‌ساز حذف حکومت علوی و انتقال قدرت به عوام‌فریبان گشته‌است. نتایج حاصل از این پژوهش با روش تحلیل محتوا و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و از دو منظر بنیادی و کاربردی, نشان‌دهنده این است که حاکمان قدرت و ارباب رسانه, با داشتن ویژگیهایی نظیر نفاق,آراستگی ظاهر و فساد باطن، انسجام و اتحاد بر باطل، دنیاطلبی, همدستی با شیطان و رهبر قراردادن او, شبهه افکنی و هیاهوگری در جامعه به عنوان خواص باطل, حضور دارند و جامعه را به سمت اهداف خاص خود هدایت می‌کنند.