جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با روش تحلیلی-استنباطی به بررسی تعامل عقل نظری و عقل عملی در فرآیند کمال وجودی انسان از منظر فلسفه امام خمینی می‌پردازد. نگارنده با تحلیل دو الگوی طولی و عرضی در نسبت این دو قوه، نشان می‌دهد که الگوی عرضی، که بر همکاری هم‌زمان هردو عقل تأکید دارد، با نظام فکری امام خمینی سازگاری بیشتری دارد. در این الگو، با وجود تقدم وجودی عقل عملی، هر دو قوه در تحقق معرفت و فعلیت ‌یافتن آن در ساحت عمل، نقش مکمل و دوسویه دارند. مقاله در ادامه با تبیین پیوند این تعامل با قوس نزول و صعود اسماء الهی، بر نقش عقل عملی به‌عنوان راهبر سلوک وجودی انسان و مظهر تحقق اسماء اشاره می‌کند. نتیجه نهایی پژوهش آن است که تحقق کمال انسان، تنها در پرتو تعامل هماهنگ عقلِ ناظر به نظر و عقلِ ناظر به عمل در هر دو قوس ممکن می‌گردد؛ تعاملی که در نهایت به مقام «فناء فی‌الله» می‌انجامد و انسان را به مظهر جامع اسماء الهی بدل می‌سازد.

آموزه‌های دینی ما حکایت از پلی بر روی جهنّم دارند که در آخرت همه به ناچار از آن گذر خواهند کرد. پل صراط بسیار لغزنده و سخت گذر است و عقباتی دارد که هر یک به نامی خاص نامیده می‌شود. عبور انسان‌ها از آن به صورت‌های مختلف است. گروهی به قعر جهنم افتاده، برخی لنگان لنگان و یا معلق و گروهی به سرعت برق از آن می‌گذرند. مقاله حاضر به بررسی و تحلیل این آموزه‌ها بر مبنای آیات قرآن و با نگاهی عقلی می‌پردازد و در نتیجه اثبات می‌کند که صورت باطنی صراطی که انسان در دنیا، در نفس خود می‌پیماید، در آخرت به صورت پلّی بر روی جهنّم است. عبور همگان از جهنم که حقیقت و باطن دنیاست قطعی بوده و کیفیت عبور از آن نیز وابسته به حقیقت وجودی افراد متفاوت خواهد بود.

با توجه به اهمیت موضوع کاهش و یا افزایش جمعیت از جهات مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در این مقاله تلاش داریم بابیان نظرات فقها و مبانی آن ها در مباحث کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، رأی صحیح در مخالفت یا موافقت با کنترل موالید را برگزینیم. لذا در این راستا پس از تبیین چهار نظریه اصلی در حوزه جمعیت شناسی آرای فقهای مسلمان که به نحوی منطبق بر هر یک از آن هاست، مورد تحلیل قرار می گیرد. از آنجایی که اسلام در هیچ موردی دستور صریح و اکید مطلق (وجوب یا حرمت) برای افزایش یا کاهش جمعیت صادر نفرموده است، خط مشی کلی و نهایی با توجه به اصول کلی اسلام و بر اساس مقتضیات زمان و مکان و شرایط جامعه اسلامی تعیین می گردد. این وظیفه خطیر به عهده حاکم اسلامی است که با صدور حکم حکومتی برای حفظ نظم عمومی و بنابر مصالح و مفاسدی که تشخیص می دهد، با وضع مقررات جدید و صدور دستورهای موردی به تنظیم امور جامعه همت گمارد و ضمن حفظ اصول به نیازهای خاص زمان و مکان پاسخ می دهد. لذا انطباق نظریه جمعیت متناسب با اسلام اثبات می گردد.

ثمره حب حق در شناخته شدنش بعد از تعین‌پذیری و کثرت در قوس نزول، در حرکت از کثرت به وحدت ، در قوس صعود برای بازگشت به حق است. در قوس صعود نقش باطنی را حبّ و نقش ظاهری را شناخت و معرفت مخلوق ایفامی-نماید. درواقع قوس صعود را حق با حبّش در باطن مخلوق می‌پیماید. کمال جذبه‌های خلقت در قوس نزول، خلق جوهره انسان کامل است و کمال عینی آن جذبه و ظهور آن جوهره در قوس صعود، انسان کامل است.مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف پاسخ به این سوال است که ازدیدگاه ابن عربی چگونه حبّ الهی می‌تواند در هرمرتبه عامل اصلی رسیدن به مرتبه فناء فی الله وبقاء بالله باشد، ارتباط حبّ حق به شناخته شدن در قوس نزول و غایت حبّ الهی در قوس صعود را بررسی می‌نماید. در نهایت به این نتیجه می‌رسد که در سایه حبّ می‌توان غایت قوس نزول وغایت قوس صعود را تنها در انسان کامل و به واسطه او محقق دانست. عشق وحبّ حق تعالی به ظهور انسان کامل به عنوان تجلی تامّ و اتمّ اسماء و صفاتش نیز غایت حرکت حبّی در قوس نزول است، همچنان که اتحاد و فنای در حق که تنهاطریقش حبّ حقیقی انسان کامل است، به عنوان غایت این حرکت درسیرصعودی بیان شده است. لذا عشق هم طریق و هم غایت دو قوس نزول و صعود است.

با استنباط از آیات و روایات شاهد شکل­گیری اصطلاحاتی همچون حکومت دینی و جامعه دینی هستیم. در این بحث از بین دانشمندان اسلامی عده­ای همچون امام خمینی(ره)- شهید صدر و... قایل به تقدم حکومت دینی بر جامعه دینی شده­اند. که عمده دلایل آنها عبارتند از: ضرورت تشکیل حکومت دینی به جهت سهولت در تربیت دینی مردم و در نتیجه آن تامین امنیت، توسعه و عمران، گسترش نظام تعلیم و تربیت اسلامی. این عده از آیات و روایات ادله­ای بر تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی اقامه می‌کنند. در مقابل این افراد، گروهی قرار دارند که تشکیل حکومت دینی را نتیجه شکل‌گیری و هویت کامل جامعه‌ی دینی می‌دانند. این عده نیز به دسته‌ای دیگر از آیات و روایات استدلال می‌کنند که در آنها بر تقدم جامعه دینی به نسبت حکومت دینی تاکید شده است. در مقاله به بررسی دو دیدگاه پرداخته شده است و نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی و یا عکس آن، موضوعی اختلافی و جدل الطرفین است که هیچ یک نسبت به دیگری به صورت اطلاق اولویت نداشته بلکه هر کدام نسبت به دیگری با توجه به ادله قرآنی و روایی به شکل نسبی قابل دفاع است.

معناشناسی آوایی یا فنوسمانتیک یکی از حوزه های مطالعاتی پایه در زبانشناسی محسوب می‌شود که تناسب میان متغیرهای فونتیک و سمانتیک را مورد بررسی قرار می‌دهد. آواها با آهنگ خاصی که به کلمات می‌دهند نقش مهمی را در انتقال پیام متن ایفاء می‌کنند از اینرو توجه به تناسب میان آوا و معنا در زمره پژوهشهای نوین علمی بوده و ابزار مناسبی برای مطالعات معناشناسی در قرآن کریم محسوب می‌شود. این ضرورت تحقیق موجب شده که ارتباط آوایی-معنایی در سوره الانبیاء به شیوه تحلیلی-توصیفی مورد بررسی قرارگرفته و در این بررسی ضمن ملاک قرار دادن سیاقها و بررسی فنوسمانتیک آیات و الفاظ کلیدی در هر سیاق و کشف موضوع اصلی سیاقها و موضوع کانونی سوره، چنین به دست آمده است که موضوع کانونی سوره الانبیاء ربوبیّت و انسان است و موضوع محوری هر سیاق در ارتباطی تنگاتنگ با این موضوع کانونی قرار دارد و این ارتباط غرض سوره را که عبارت است از اصلاح بینش و کنش انسان در رابطه با ربوبیت الله، برآورده می‌کند. بررسی صفات ذاتی حروف در الفاظ آیات کلیدی هر سیاق، بیانگر آن است که لحن سریع و کوبنده، همچون سور مکی، لحن غالب در سوره الانبیاء است و در بعضی از سیاق‌ها لحن سخن نرم است، زیرا تبیین و تذکر و اصلاح بینش و کنش کفار و مشرکین از سویی لحن کوبنده را می‌طلبد و از سوی دیگر لازمه تبیین و تأیید بینش و کنش بندگان صالح و نحوه تعامل خداوند با آنان، لحنی نرم می‌باشد. فنوسمانتیک در سوره الانبیاء حاکی از این است که میان الفاظ و آواها و موضوع و پیام اصلی سوره هماهنگی کامل وجود دارد.

ریشه‌یابی تفاوت آراء مفسران قرآن کریم (خصوصا در ارائه تفسیرهای سنتی یا مدرن) از مباحث جدی در حوزه مطالعات اسلامی است. برخی از مفسران درحوزه آیات مربوط به زنان دیدگاه‌های سنتی ارائه داده‌اند و برخی دیگر دیدگاه‌های مدرن ارائه کرده‌اند مقاله پیش رو به بررسی جنسیت(به معنای فرهنگ) پرداخته و تاثیر آن را در ارائه تفسیر سنتی و مدرن بررسی می‌نماید و در نهایت بررسی می‌‌کند چه عواملی در ارائه دیدگاه‌های مدرن تاثیرگذار است. روش جمع‌آوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای بوده و روش پردازش به آن‌ها به صورت توصیفی-تحلیلی می‌‌باشد. پس از بررسی‌ها مشخص شد پیش فرض‌ها و فرهنگ‌های متفاوت در ارائه تفاسیر متفاوت نقش دارند که نمونه ارائه تفسیر سنتی درباره زنان در تفسیر بانو امین دیده می‌‌شود و نمونه تفسیر مدرن در دیدگاه‌های آمنه ودود وجود دارد عواملی هم که سبب ارائه تفاسیر مدرن می‌‌شود عبارتنداز: 1- شکوفایی عقول‌بشر؛ 2- سیروسفر؛ 3- مواجهه با افراد خاص و 4- شرایط فرهنگی و اجتماعی.

سوره­شناسی یا روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم رشته‏ای از علوم قرآنی است که زمینه­ تدبر و تحقیق در قرآن را به نوعی فراهم می­آورد که باعث ایجاد و افزایش انس با قرآن می­شود. بنابر توصیه معصومین (ع) به ارتباط و انس سوره­ای با قرآن و همچنین با توجه به اهمیت سوره یس که در روایات متعددی از ایشان تبیین شده است، خلأ پژوهش در سوره‌شناسی این سوره احساس شد. بنابراین جایگاه، اهداف، محور موضوعی و ویژگی‏های خاص سوره‏ یس مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی آیات مربوط به توحید، نبوت و معاد، که در این سوره وجود دارد، حکمت قلب نامیدن سوره یس آشکارتر شد. در همین راستا، با بررسی ارتباط سوره یس با سوره­های مجاور و هم­گروه، نکته کلیدی سوره «یافتن صراط مستقیم و طی طریق در آن» معرفی شد که همانا پیروی از قرآن و عترتپیامبر اکرم (ص) است.

در مباحث کلامی پیرامون معجزات نبی‌ّ‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)به‌طور کلی دو دیدگاه وجود دارد که گروهی قائل به داشتن معجزات برای آن ‌حضرت و دسته دوم انحصار در قرآن‌کریم را قائلند. به این لحاظ در تفسیر آیات ابتدایی سوره قمر و جریان انشقاق‌قمر، گروه دوم معتقدند که انشقاقی در ماه صورت نگرفته و در آینده و نزدیک قیامت این اتفاق صورت می‌پذیرد و آن‌‌ حضرت به غیر از قرآن‌کریم معجزه‌ی دیگری نداشته است. در این مقاله دلایل تفسیری دسته دوم با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده و مشخص می‌گردد که نظرات این دسته با سایر آیات قرآن‌کریم ناهماهنگی دارد و نیز از لوازم عقلی پذیرش این رأی بی‌اعتبار شدن باب‌های اعجاز نبیّ‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)در کتب حدیثی و ایجاد شبهه در روایات مهدویت می‌باشد.

پيوستگي متن قرآن همواره محل مناقشه قرآن‌پژوهان غربي بوده است. نيل رابينسون از پژوهشگران غربي نخستين کسي است که با تکيه بر دانش‌هاي ادبي و زباني جديد توانست پيوستگي آيات قرآن را به اثبات برساند. رابينسون براي اثبات پيوستگي متن قرآن، بعضي از سور مدني را بررسي کرد. براي تبيين درستي نظريه رابينسون و فراگير بودن طرح او در کل قرآن، سورة «اعراف» که از سور مکي است، انتخاب شده، سپس بخشي از آيات اين سوره (65ـ72) به‌منزله بخش محوري در نظر گرفته شده، با پردازش نزولي و نظم متقارن، پيوستگي اجزاي دروني سوره براساس سياق آيات مربوط به داستان حضرت هود(ع)، با شيوه تحليلي ـ ترکيبي به اثبات رسيده است. ابتدا با الگوي رابينسون ساختار کلي سوره تقسيم شده و انسجام دروني و لفظي آيات بر مبناي تکرار الفاظ با الگو ارائه گرديده است. سپس با تکميل الگوي رابينسون و افزودن معيار بخش‌بندي سياقي و ارتباط معنايي، مناسبت آيات محوري و رابطه با غرض سوره درباره پيوستگي رسالت با توحيد و تکذيب آيات با تکبر و شرک در اثبات پيوستگي ساختاري سورة «اعراف» و تأييد طرح رابينسون به دست آمده است.