جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهدر این پایان‌نامه نظریه غزالی و اظهارات پراکنده وی با محوریت چگونگی معقول بودن گزاره‌های دینی، بازسازی شده است. پس از بیان معانی گوناگون معقولیت و حیطه‌های گوناگون معقولیت که عمدتاً به دو حیطه معقولیت استدلالی و غیر استدلالی قابل تقسیم است، فقراتی از سخنان و روش غزالی که با حیطه‌های معقولیت ـ عنوان شده در کلیات ـ قابل انطباق است، گردآوری شده است. در مقام داوری و جمع‌بندی در میان اظهارات به ظاهر متناقض غزالی، ابتدا این اظهارات را با توجه به عامل زمان مورد بررسی قرار داده‌ایم. در این میان روشن شد که اظهارات غزالی قبل از تحولات روحی و فکری صرفاً در مقام نقد و نقض روش جویندگان مختلف حقیقت بوده است و وی در تمامی دوران حیات فکری خود (چه قبل از خروج از نظامیه و چه بعد از آن) تنها یک روش را در وصول به حقیقت کاملاً کارآمد می‌دیده است که همان روش صوفیه است. اما اینکه غزالی در آخرین آثار خود نیز روش‌های مختلف و متنوع جویندگان حقیقت همانند روش استدلالی و یا حتی تقلید کورکورانه عوام را ـ البته با شرایطی ـ معتبر و مکفی می‌داند ناشی از یک آموزه بسیار مهم در میان صوفیه یعنی به رسمیت شناختن تیپولوژی و تفاوت میان انسانهای گوناگون است. در جمع‌بندی، غزالی گزاره‌های دینی را معقول می‌داند، اما این معقولیت مراتب و درجاتی دارد که ناظر به تفاوت انسانهاست. اگر چه کاملترین نوع توجیه گزاره‌های دینی مبتنی بر ادراکات و مکاشفات صوفیانه است. واژه‌های کلیدی:‌عقل گرایی، ایمان گرایی، بنیان‌انگاری، معقولیت، تیپولوژی