جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

1- ثواب در قرآن کریم به همان معنای لغوی یعنی « رجوع جزای عمل به انسان » و در روایات به معنای «اجر حسن جمیل » به کار رفته است.2- از نظر خواجه نصیر الدین طوسی ثواب به معنای « نفع خالص مستحق همراه با تعظیم و اجلال » است، اما قید استحقاق بنا بر دیدگاه «تفضل» صحیح نمی باشد.3- نام های مترادف ثواب در قرآن کریم و روایات:اجر، نعمت، آلآء، فضل، رحمت، احسان، لطف، مثوبت و جنت است.4- عقاب در لغت به معنای « مجازات کسی به خاطر عمل سوء او» می باشد، در قرآن کریم و روایات عقاب به همان معنای لغوی است، و قیدهایی مانند: ضرر، استحقاق، توهین و تحقیر نیز از آیات و روایات استفاده می شود، ولی از نظر خواجه نصیر الدین طوسی عقاب به معنای « ضرر مستحق، مقارن با توهین وتحقیر» است.5- نام های مترادف عقاب در قرآن کریم و روایات، عذاب، معاقبت، عقوبت، نار، جهنم، شقاوت و خسران است.6- کلمه « جزاء » هم به معنای ثواب و هم به معنای عقاب استعمال می شود.7- اکثریت امامیه از جمله خواجه نصیر الدین طوسی و معتزله به استحقاق در ثواب و عقاب معتقدند.8- استیفای ثواب و عقاب در صورت دیدگاه استحقاق یا به روش مجازات است یا به روش تجسم اعمال، این دو روش مورد تایید قرآن و روایات است.9- بعضی از متکلمین امامیه مانند ابراهیم ابن نوبخت، به تفضل در ثواب و عقاب قائل شده اند، اما شیخ مفید بین استحقاق و تفضل جمع کرده است، آیات و روایات تنها از طریق وجوب وفای به وعد به استحقاق ثواب اشاره کرده اند. 10- تعلق ثواب به اطاعت می تواند شرائطی داشته باشد، خواجه نصیر الدین چند شرط را برای آن ذکر کرده است که برخی از آنها مورد تایید قرآن کریم و روایات است، بعضی از این شرایط عبارتند از:الف: قصد تقرب در امتثال تکلیف؛ب: موافات یعنی محافظت بر طاعت تا هنگام مرگ؛ت: سختی و مشقت در امتثال تکلیف؛11- وفای به وعد طبق ادله عقلی ونقلی واجب است، اما وفای به وعید واجب نیست.12- حبط در قرآن و روایات به معنای « فاسد شدن عمل » به کار رفته است.13- احباط در قرآن معنایی غیر از مصطلح معتزله دارد، و به معنای حبط به کار رفته است، اما در روایات به معنای « بطلان عمل و ثواب آن به وسیله گناه » آمده است.14- در اصطلاح متکلمین معتزلی، حبط و احباط به یک معنا است، این معنا عبارت است از: « خروج فاعل طاعت از استحقاق مدح و ثواب به استحقاق ذم و عقاب توسط معصیتی که بعد از طاعت انجام گرفته است. »، ولی این معنا مورد تایید قرآن و روایات نیست.15- تکفیر به معنای « عفو سیئات »، مورد تایید قرآن و روایات است.16- تکفیر در اصطلاح متکلمین عبارت است از « محو گناهان متقدم مکلف به وسیله طاعت متاخر او»، این معنا نیز مورد تایید قرآن و روایات نمی باشد.17- از منظر قرآن، روایات و برخی از متکلمین از جمله خواجه نصیر الدین ممکن است ثواب و عقاب در دنیا محقق شود، البته با ویژگیهای خاص دنیوی.18- تحقق ثواب و عقاب اخروی طبق ادله نقلی و عقلی ثابت شده است، و اوصاف ویژگیهای آن از جمله کامل بودن، روحانی و جسمانی بودن و دارای درجه بودن آن در قرآن و روایات بیان شده است.19- اثبات دوام ثواب توسط دلیل عقلی یا نقلی؛ مورد اختلاف متکلمین است، اما خواجه نصیر الدین طوسی آن را از طریق عقل ثابت می کند. 20- دوام عقاب برای مومن فاسق از نظر امامیه و اشاعره، طبق ادله عقلی و نقلی ثابت نیست، ولی معتزله عذاب او را دائمی می دانند، دائمی بودن عقاب کافر معاند مورد اجماع است.21- طبق ادله نقلی، توبه، عفو و شفاعت از مسقطات عقاب اند، و سقوط عقاب به وسیله توبه، عفو و شفاعت، تفضل است.22- یکی از ویژگیهای ثواب و عقاب اخروی، خلوص آنها از هر گونه زوائد است و ادله عقلی و نقلی این معنا را تایید می کند.