جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجربه دینی، بر اساس تعریفی که بیشتر فیلسوفان تحلیلی در حوزه فلسفه دین و برخی روشنفکران دینی مسلمان ارائه داده‌اند، دارای مبانی تصوری و تصدیقی متفاوتی نسبت به دید حکمت متعالیه در مورد وحی است. مهم‌ترین تفاوت در هستی‌شناسی این دو گروه است. گروه اول نحوه‌ی تعامل عالم حس و خیال با عالم عقل و مافوق آن‌را بر اساس اصالت ماهیت یا تباین موجودات و تشکیک در مفهوم تبیین می‌کنند. از دیدگاه آن‌ها تکلم خداوند با پیامبر (ص) که دو ماهیت یا موجود متباین‌اند، یک تجربه دینی و شخصی است که تنها خود او ممکن است فهمی از آن‌ داشته باشد؛ آن‌هم نه فهمی از سنخ فهم کلام انسان. ازاین‌رو، بر اساس مبانی آن‌ها زمانی که وحی بر پیامبر نازل می‌شود رنگ بشری و تاریخی خواهد گرفت، زیرا آن‌ها پیامبر را همانند افراد عادی محدود به زمان و مکان دانسته‌اند و قبض و بسطی را که در معرفت دینی افراد عادی براثر تحول علم و فرهنگ زمانه رخ می‌دهد به نبی نیز سرایت می‌دهند. در مقابل ملاصدرا به‌واسطه نظریه‌ی تشکیکی وجود، دیدگاه متفاوتی به خدا، انسان و نحوه تکلم خدا با انسان دارد. او معتقد است نسبت خداوند با جهان و انسان از نوع تعامل نیست بلکه همانند نسبت وجود مستقل با وجود رابط است؛ و تمام مراتب مادون او، متعلق به واجب و اثر او خواهند بود. بنابراین وقتی کسی پیامبر می‌شود باخدا تعامل نمی‌کند تا معنا از خدا و لفظ از او باشد بلکه از خداوند تبعیت محض دارد و همچون وجود رابط، مرتبه‌ای از اوست. نبی، انسانی است که حداقل به درجه توحید افعالی رسیده و ظرف وجودی‌اش تحت تصرف خداوند است. او یک انسان عادی نیست که با دیدی زمانمند و مکانمند وحی را بفهمد و تعبیر یا تفسیر کند. او تجلی خدا در قالب بشری است و مانند درخت کوه طور فقط یک حجاب است برای سخن گفتن خدا با خلقش.واژگان کلیدی: ثبات وحی، فرهنگ زمانه، ملاصدرا