جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این اثر، موضوع عقل و جهل از نگاه قرآن و سنّت بررسی می شود. مؤلّف در این مجموعه تلاش کرده تمامی روایات مربوط به موضوعات اصلی و فرعی مورد نظر خود را از مصادر کهن و جوامع روایی شیعه و اهل سنّت گزینش کرده و با حذف احادیث تکراری، به تنظیم آنها بپردازد. کتاب در دو بخش سامان یافته است: بخش نخست، عقل (خِرد) را از دیدگاه آیات قرآن و احادیث مورد بررسی قرار می دهد که خود به هفت فصل تقسیم می شود: شناخت عقل، ارزش خرد، تعقل (خِردورزی)، عوامل رشد عقل، نشانه ها و آثار عقل و آسیب های عقل و وظایف خردمند. بخش دوم، به جهل (نادانی) می پردازد و در آن مباحثی چون: معنای جهل، پرهیز دادن از جهل، انواع جاهلان، نشانه های جهل و وظایف جاهل، مطرح شده است. در انتهای این بخش، جاهلیت نخست، جاهلیت دیگر و پایان جاهلیت، مورد بحث قرار گرفته، که شامل مباحثی تاریخی و ناظر به قبل از بعثت پیامبر(ص)، پس از ایشان و دوران ظهور امام مهدی(ع) است.

سومین دفتر درباره علامات و آفات عقل است که به بیان نشانه ها و حجاب های عقل و نیز جنود عقل و جهل اختصاص دارد. این دفتر شامل سه فصل است که فصل اول به بیان نشانه های عقل و عاقل اختصاص دارد. در فصل دوم آفات یا حجاب‌های عقل مطرح شده است. مهم ترین حجاب ها در اینجا مورد بحث قرار گرفته‌اند که تعداد آنها به چهارده نوع می‌رسد. در این فصل اشاره ای به موضوع عشق و ارتباط آن با عقل شده است که در آن، بین آراء برخی از متفکران بشری با آموزه‌های وحی در این خصوص مقایسه صورت گرفته و در پایان نیز به بیان شرح مختصری از حدیث معروف جنود عقل و جهل پرداخته است. فهرست مطالب کتاب به این قرار است:فصل اول: نشانه های عقل شامل ده خصلت نشانه کمال عقل، نگرش عاقل به عیوب خویش، قناعت و عفت دو زینت عاقل، مدارا با جهل جاهلان دلیل عقل عاقلان، دنیا و آخرت در نگاه عاقل، عمل عاقل در نگاه عاقل، عمل عاقل برای معاد، طاعت رب و جهاد با نفس حال همیشگی عاقل. فصل دوم: حجابهای عقل شامل حجاب هوی و شهوت، حجاب غضب، حجاب طمع، حجاب امل، حجاب کثرت لهو، حجاب کثرت هزل، حجاب عجب، حجاب کبر، حجاب استغناء به عقل خویش، حجاب همنشینی با جاهل، حجاب زیاده خواهی، حجاب بیکاری، حجاب دنیادوستی، مستی های پنجگانه. در فصل سوم نیز لشکریان عقل و جهل آمده است.

در این رساله با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از متون دینی، رابطة جهل و انحرافات اخلاقی از منظر قرآن و سنت بررسی شده است. امروزه فساد و انحرافات اخلاقی یکی از مشکلات اصلی جوامع بشری است که زندگی اجتماعی و خانوادگی را تهدید می کند؛ از این رو جامعه شناسان، روان شناسان و علمای اخلاق بر آن شده اند تا راه کارهای مناسبی ارائه دهند. پرسش های اصلی این پژوهش عبارت اند از: عامل اصلی فساد و انحرافات اخلاقی چیست؟ انحرافات اخلاقی چه ارتباطی با جهل دارد؟ معارف دینی چه نقشی در پیش گیری و درمان انحرافات اخلاقی دارند؟ پس از تعریف مفاهیم، زمینه های انحرافات اخلاقی از منظر آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. بنابراین مهم ترین راه برای پیشگیری و درمان انحرافات اخلاقی، از بین بردن زمینه های جهل و تقویت باورها و اعتقادات مذهبی افراد است.