جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این رساله هدف آفرینش انسان است و بیان آن از منظر قرآن و روایات است به دنبال رسیدن بیان اهداف آفرینش انسان از منظر قرآن و روایات می باشد و در این راستا به تعریف کمال انسانی، قرب الهی و راه رسیدن به آن و اینکه آیا انسانی به درجات والای کمال انسانی و قرب الهی دست یافته یا خیر؟ و ویژگی های انسان کامل از منظر قرآن و روایات نیز پرداخته شده است. مقدمات این تحقیق بیان چگونگی آفرینش انسان های نخستین و پسین است. انسان شایستگی مقام تعلّم و شاگردی ذات اقدس الله را دارد. هدف خلقت او آنقدر والاست که فرشتگان نیز در رسیدن به این هدف خدمتگذار او هستند. ماجرای بهشت آدم? و حوا?، خروجشان از آنجا و هبوط به زمین در واقع نشان دادن سیمای سقوط و صعود انسان در راه قرب الهی است. اندیشیدن در ماجرای ایشان می تواند به نوعی ما را در دشمن شناسی، راههای نفوذ و راههای مقابله با او کمک کند. ذات اقدس الله جهان هستی را برای هدفی مهم خلق فرمود و آیات قرآن اشاره به این می کند که جهان هستی را برای بهره برداری انسان در راه تکامل او آفریده است و برای خلقت انسان نیز هدفی والاتر دارد. اهداف خلقت از منظر قرآن عبارتند از: عبادت، عبودیت، آزمایش، ابتلا و در نتیجه دانستن بهترین عمل، رسیدن به رحمت واسعه الهی، پاداش دادن به نیکوکاران و جزادادن به فاسقان، علم و معرفت الهی و خلیفه و جانشینی ذات اقدس الله در زمین. کمال آدمی در رشد هماهنگ استعدادهای انسانی و ارزشهای الهی است که نتیجه اش رسیدن به قرب الهی می باشد. انسان هایی که به کمال دست نیافته اند و راه سقوط را در پیش گرفته اند، با جلال و جبروت و خشم و غضب الهی روبرو خواهند شد. کمال انسان آن است که در مسیر بایستگی ها و شایستگی ها قرار گیرد. او شایسته قرب الهی و شاگردی خداوند متعال است و در این راه باید با عبادت، خود را به مقام عبودیت و بندگی رساند، در آزمایشات الهی نیز راضی به رضا و قضای او باشد و به بهترین عمل دست یابد. اینها همه در گرو شناخت صفات حق تعالی است که از راه شناخت خویش امکان پذیر است. انسان در سرای جاوید محصول اعمال خویش را برداشت می کند به پاداش اعمال نیک و کیفر اعمال بد خویش می رسد. راههای رسیدن به کمال انسانی و قرب الهی عبارت از فطرت، کسب و موهبت است. انسانی که مأوای اهداف خلقت خویش گشته خلیفه و جانشین خداست و می تواند بر طبیعت خارج و دیگران تصرف داشته باشد، انسان کامل محل اسرار الهی، دارای علم و بصیرتی بالا و آگاه به حوادث آینده بشری، طبیب دوّار به دنبال بیماران است. منابع مورد استفاده در این تحقیق، قرآن کریم، تفاسیر، کتب روایی، کلامی، فلسفی، عرفانی و... می باشد که فهرست کامل آنها در پایان رساله ذکر شده است. روش این تحقیق بنیادی است و از طریق جمع آوری مطالب و فیش برداری و تجزیه و تحلیل آنها به این صورت درآمده است.

آنچه از عبودیت در منابع دینی یافت می شود عبارت است از فرمانبرداری بی چون و چرا از دین خدا ، تفاوتش با عبادت از اینجا ناشی می شود که عبودیت صفتی است که انسان به آن متصف می شود و حال اینکه عبادت از مقوله فعل و عمل است . آنچه از عبادت در قرآن یاد می شود غالباً در سه معنی بندگی، پرستش و اطاعت به کار رفته است و در این رابطه آیات متعددی به این مسئله پرداخته است. عبادت در ادیان الهی نیز با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی در نوع خاص خود وجود داشته است چرا که وجود پیامبران الهی خود گویای این مطلب است . با تدبیر در آیات قرآن و وجود این سوال که انگیزه و هدف از آفرینش انسان چه بوده است به اهمیت عبودیت و بندگی خداوند پی خواهیم برد چرا که در آیات قرآن این نکته به وضوح مطرح شده است که هدفی جز عبادت خداوند نبوده است . زمانی که عبودیت صورت گرفت دستاوردهایی خواهد داشت که سعادت انسان را در پی دارد . از جمله این دستاوردها میتوان به دستیابی به یقین ، برخورداری از خشیت الهی ، برخورداری از روزی فراوان او . . . اشاره نمود . آنچه میتوان از رابطه عبودیت و اسلام از آن یاد کرد چیزی جز تسلیم محض شدن انسان در برابر فرامین الهی نیست و این از مراتب اسلام فهمیده می شود . مراتبی که میتوان از آن یادکرد عبارتند از پذیرفتن ظاهری امر و نهی خدا خواه قلب موافق باشد یا نباشد ، اطاعت قلبی نسبت به عموم اعتقادات بر حق و اعمال صالح و در پی کسب رضایت مولای خود بودن است . از عبودیت حضرت ابراهیم و رسول اکرم در آیات قرآن یاد شده است و مراتب عبودیتشان را قرآن بیان کرده است . آنچه به عنوان آخرین مطلب می توان از آن یادکرد اهمیت توحید عبادی است که همان دعوت مشترک تمام انبیاء و هدف بعثت آنان بوده است و این همان پرورش دادن و سوق دادن مردم به سمت پرستش و عبودیت خداوند یگانه است .

پژوهش حاضر با موضوع « عبادت در منظر پیامبر اکرم » با هدف بررسی دیدگاه پیامبر اکرم در مورد حقیقت و جایگاه و فلسفه عبادت و شناخت آداب و شرایط آن و آثار و برکات و آسیب شناسی عبادت صورت گرفته است. از آنجا که عبادت و بندگی از ضروری ترین امور انسانی است و تأثیر مهمی در زندگی دنیوی و اخروی او دارد در این پژوهش با استفاده از آیات قرآن و روایات به طور خاص به بررسی دیدگاه پیامبر اکرم در مورد عبادت پرداخته شده است. در میان موجودات جهان، انسان بیشترین استعداد را جهت تکامل دارا می باشد. زندگی او از عدم آغاز گشته و به سوی بی نهایت به پیش می رود تا زمانی که در صراط مستقیم حرکت کند تکامل او متوقف نمی شود. در مسیر حرکت او، تنها عبادت است که به عنوان عالی ترین روش تربیت، اندیشه و فکر او را بیدار می کند و او را متوجه بی نهایت می سازد. گرد و غبار گناه را از دل و جانش می شوید و پرده غفلت را از جلوی چشمانش کنار می زند. بر اساس استعدادش صفات نیکو را به وجود می آورد و روح ایمان در وجودش تقویت می یافته و به او آگاهی و مسئولیت می بخشد. عبادت موجب تقرب و تقرب سبب محبوبیت در نزد خداوند متعال است. بنده با عبادت حقیقی به خدا نزدیک می شود و مورد لطف و عنایت او قرار می گیرد. مهمترین وظیفه و تکالیف انسان ها، ادای حق عبودیت و بندگی خداوند یکتاست. که این مهم بدون الگوگیری از والاترین نمونه انسانی، که در اوج قله عبودیت قرار دارد امکان پذیر نمی باشد. خداوند برگزیدة خود را که از او در قرآن کریم با عنوان « اسوه» یاد نموده است بهترین الگو معرفی نموده است. ? لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة? این پژوهش با بهره گیری از آیات قرآن و روایات پیامبر اکرم و ائمه اطهار :، به بررسی و عبادت در منظر رسول اکرم می پردازد، برای این مقصود به بررسی مفهوم عبادت و اقسام و آداب و شرایط آن پرداخته و پس از تبیین جایگاه و فلسفه برخی عبادات آثار و برکات عبادت را بیان نموده و به بررسی عوامل آسیب زا به عبادت خواهد پرداخت .

در پایان نامه موضوع عبادت و عابدان به دو روش واژه ای و مفهومی در آیات قرآن بررسی شده است. درتبیین این مباحث از کتب تفسیر و حدیث بویژه نهج البلاغه و برخی از کتب ادعیه استفاده شده است.

موضوع تحقیق « عبادت در قرآن» می باشد که هدف از انتخاب این موضوع آشنایی با ماهیت عبادت و چگونگی بهره مندی از آن می باشد. چرا که « عبادت» یکی از امور عبادی بسیار مهم و موثر در زندگی فردی و اجتماعی انسان می باشد. تحقیقی که تهیه و تدوین شده با موضوع عبادت در قرآن در سه بخش گردآوری و تنظیم گردیده است و هر بخش دارای چند فصل می باشد. بخش اول: مفهوم عبد، عبادت وعبودیت، مورد بررسی قرارگرفته است. در این زمینه به آیاتی از قرآن استناد شده تا صورتی از چهره بنده، در ذهن خواننده مجسم گردد و نیز با حقیقت بندگی تا حدودی آشنا شود و بتواند در مسیر رسیدن به خالق خویش قدمی بردارد. بخش دوم به ارکان عبادت و ویژگی های عبد و معبود می پردازد و ارتباط هر دو را نیز بیان نموده است تا بدین وسیله انسان به قرب الهی برسد و به اسماء حسنی متّصل شود. بخش سوم: شیوه های عبادت موجودات مورد بررسی قرار گرفته است تا یادآوری برای انسان باشد که تمامی موجودات جهان؛ اطاعت بی چون و چرایی در برابر خداوند متعال دارند و هرکدام به نحوی مراتب فروتنی خود را به مقام ربوبی ابراز می کنند. در این نوشتار سعی شده بیشتر در تأیید مطالب از کتاب انسان ساز، قرآن و تفاسیر استفاده گردد تا صحت نوشته ها پیرامون این مبحث برای هر انسان بیدار دلی به تأیید برسد. امید است توانسته باشیم در راستای این امر مهم گامی هر چند کوچک برداریم. نوشته حاضر جهت کشف حقایق بیشتر برای خواننده، بنیادی است و به شیوه ی کتابخانه ای به دسته بندی مطالب می پردازد. که با در نظر گرفتن موضوع دینی و وحیانی، به روش تحلیلی، توصیفی و کشف علت ها جهت رسیدن به معلول ها در مسیر اهداف نگارش گام برمی دارد. از نتایج تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره نمود: 1 اگر انسان، خالقیت خداوند را دریافت و آگاهی خدا را نسبت به همه شؤون زندگی و جهان پذیرفت؛ آنگاه به بهترین کمال خود می رسد. که همان عبودیت انسان برای خداست. 2 آنچه انسان از اسرار این عالم می داند، در برابر آنچه نمی داند؛ همانند قطره ای در برابر دریا و ذره ای در مقابل کوهی عظیم می باشد. در واقع ما تسبیح، حمد و سجده موجودات را، نمی شنویم زیرا آنچه را که می شنویم تنها کلمه ای از یک کتاب بزرگ است و آنچه را درک می کنیم به قدری ناچیز است که به حساب نمی آید. 3 گیاهان با سجده خود، در حقیقت فرمان حق تعالی را اطاعت می نمایند و از آن امتناع نمی ورزند. 4 تمام موجودات جهان به نحو خاصی، مراتب فروتنی و تذلل خود را برای عالی ترین مظهر، که مقام ربوبی است ابراز می نمایند. 5 عبادت و پرستش خدای یکتا و ترک پرستش هر موجود دیگر، یکی از اصول تعلیمات پیامبران الهی است، تعلیمات هیچ پیامبری از عبادت خالی نبوده است. چنان که می دانیم در دین اسلام، عبادت سرلوحه همه تعلیمات است.

عبادت در قرآن و سنت عبادت یعنی اینکه انسان خود را به خضوع و بندگی وادار کند، توجهش را به سوی خدا متوجه نماید تا به سعادت و زندگی جاویدان برسد و به اصلاح و تهذیب نفس بپردازد. و هدف کلی این پایان نامه تبیین و بررسی چگونگی عبادت از دیدگاه قرآن و سنت است و هدف جزئی آن شناسایی جایگاه، فلسفه، شیوه ها، آثار، آداب، راه های ترویج، چگونگی از بین بردن عوامل و موانع عبادت، بیان عواقب ترک عبادت و آثار رواج این امر مقدس می باشد. در بخش اول فصل اول معنای عبادت را بیان کردیم که به شانزده معنی و مفهوم این واژه پرداختیم سپس در نتیجه عبادت خواه به معنی بندگی، پرستش یا اطاعت باشد تمام آن سراسر مخصوص خداست. و عبادت غیر خدا، خواه برای شیطان، جن، بت، خلاصه عبادت و کرنش برای طاغوت منفور و ممنوع است. و در فصل دوم غرض از خلق کردن جن و انس پرستش خداست و انسان همیشه نیازمند به خداست. و در فصل سوم اینکه فلسفه عبادت چیست؟ و اینکه چرا باید خداوند را عبادت کنیم و آیا خدا به عبادت ما نیاز دارد یا نه. در بخش دوم فصل اول شرایط و ویژگی های عبادت بیان شد که از جمله شرایط و ویژگی های عبادت: شناخت خدا روزی حلال حضور قلب و طهارت و ... می باشد. و در فصل دوم ترویج و آثار عبادت به کار برده شده از جمله ترویج آن نیاز به استدلال های عقلی، لذت و شیرینی عبادت، از بین بردن عوامل بی رغبتی می باشد از جمله آثار دنیوی 1. خداترسی 2. سلامت جسم و جان 3. مصونیت در برابر گناه 4. بی نیازی از مردم 5. کامروایی و خوشبختی و ... می باشد. و آثار اخروی 1. آسایش قبر 2. انیس در قبر 3. ایمنی در محشر و ... می باشد. و در بخش سوم فصل اول آداب عبادت بیان شده از جمله آداب عبادت: 1. تفکر در کار خدا 2. آموختن دانش 3. عبادت مخفیانه و ... می باشد و در فصل دوم پیامدهای ترک عبادت بیان شده که سرپیچی از دستورات خداوند همه زیان های دنیوی دارد و هم زیان های اخروی. زیان های دنیوی از آن جمله: 1. قساوت قلب 2. خودفراموشی و ... را در بر دارد و اما زیان های اخروی: 1. عذاب برزخی 2. رسوایی محشر 3. ورود به دوزخ می باشد. و روش تحقیق من در این پژوهش به قصد رسیدن به وضع بهتر ( توسعه ای) و بر اساس راهبرد این تحقیق توصیفی و تحلیلی است و بر اساس روش کتابخانه ای است و به اعتبار موضوع تحقیق دینی می باشد و به اعتبار روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است و به اعتبار ماهیت موردی و تحلیلی است.

البیان فی تفسیرالقرآن، اثر فقیه شیعی معاصر، آیت الله سید ابوالقاسم خویی (متوفی 1371 ش ) است. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است : مقدمه ای در علوم قرآن و تفسیر سوره حمد . با وجود توجه گسترده به بخش علوم قرآنی این اثر، متأسفانه بخش تفسیری آن چندان مورد توجه و ژرف کاوی های پژوهشی واقع نشده است . این در حالی است که به نظر می رسد در این بخش، مباحث ارزشمندی از جهت محتوا و روش شناسی تفسیر قرآن ارائه شده است؛ از این رو جا دارد با مراجعه و کنکاش پی در پی در زوایای این اثر، ویژگی ها و اسلوب تفسیری آن تبیین گردد. در این نوشتار، تلاش می شود با بررسی تفسیر سوره حمد از زوایای مختلف به ترسیم اصول و ویژگی های روش تفسیری آیت الله خویی که روشی اجتهادی و قرآن به قرآن است، بپردازیم .

یکی از مباحث مهم و اساسی و در عین حال ضروری بحث از عبادت و عبودیت می باشد. در اسلام عبادات گذشته از اصالتی که دارند جزء برنامه تربیتی آن محسوب می شود و اصالت داشتن عبادت به معنی این است که با قطع نظر از هر جهتی، خود جزء اهداف خلقت است. «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون » « جن و انس را نیافریده ام جز اینکه مرا عبادت نمایند.» و شکی نیست که خلقت بدون غرض نبوده و عرض از آن منحصرا عبادت و پرستش و به تبع آن رحمت و مغفرت و ... از سوی خداوند نسبت به عالمیان می باشد. عبادت و عبودیت، تنها راه تقرب به خدای سبحان است و در واقع طریقی برای تکامل بشر می باشد. خداوند بزرگ به مقتضای ربوبیت خود برای تربیت و رساندن بشر به کمال شایسته خود یک سلسله عبادات و وظایف اخلاقی معین فرموده است تا در سایه عمل، به کمالی که برای او پیش بینی شده است برسد. انبیاء و سفیران الهی نیز این کمال را تنها در عبودیت و بندگی، خلاصه نموده اند و آنچه نزد محبوب ما اهمیت دارد تعبد و بندگی خالصانه ما در نزد اوست و این که آنگونه باشیم که خدا می خواهد نه آن گونه که خود می خواهیم و آن کس که راه خاص یا روش مخصوصی را برای عبادت خدا ابلاغ می کند، اسیر شرک روشن می شود و چنین شخصی اله خود را همان هوای خویش اتخاذ کرده است. و بدانیم که پرستش و اطاعت ظاهری، اگر بدون تسلیم و پذیرش قلبی باشد، بی ارزش است. بنده باید تسلیم محض و بی قید و شرط امر خدا باشد و در برابر فرمان الهی و دین خدا، سلیقه ها و خواسته های شخصی را کنار بگذارد؛ که این تسلیم همان عبودیت می باشد که فلسفه عبادت است. ریشه استکبار و اعراض مردم از دعوتهای انبیاء آن بوده است ک حالت تسلیم و عبودیت نداشته اند و تابع خواسته دل بودند. از نظر مکتب انسان ساز اسلام، عبودیت می تواند در همه افعال و رفتار انسان نمایان شود به گونه ای که تمام انانیتها و خودگرائی ها در او شکسته شود و التفاتی جز به ذات حق تعالی نداشته باشد. اگر انسان خود را در دایره بندگی خداوند قرار دهد، آثار و برکات آن را در تمام مراحل زندگی خود مشاهده می نماید و از مهمترین دستاوردهای عبودیت، آزادگی است: زیرا لازمه عبد خدا بودن رهایی از عبودیت دیگران است و وقتی آدمی به بندگی واقعی خدا در آید تمام امید و آرزو و آرمان خود را در او و از او می بیند، تا جایی که خداوند گوش او می شود تا بشنود و چشم او می شود تا ببیند و زبان او می شود تا صحبت نماید و همه زندگی او رنگ و بویی خدایی می گیرد. البته روح انسان در این راه، لحظه به لحظه در معرض خطرات و تهدیدات است و همانگونه که عواملی چون فطرت و عقل انسان را به سوی عبادت و تکامل سوق می دهند، عواملی نیز مانند شهوت، هوای نفس، تکبر، عجب و ... انسان را از عبادت باز می دارد و بزرگترین آنها، شرک می باشد. اما اینگونه نیست که انسان توانائی مقابله با آنها را نداشته باشد، بلکه می تواند با دانش وآگاهی و درخواست یاری و توفیق از خدا و توکل و پشتکار و جدیت در این راه عوامل زیانبار را کنار نهد و به طور خلاصه باید گفت که محافظ روح و قلب انسان چیزی جز ایمان نیست؛ آن ایمانی که عمل به همراه داشته باشد، روح این عمل هم با عبودیت قرین باشد. از طرف دیگر، اگر انسان به حقیقت عبادت و کُنه عبودیت پی برده باشد، هرگز آنها را به شرک آلوده نمی کند. پس باید عمل کرد و قلبها را تزکیه و تصفیه نمود، چرا که رستگاری فقط در سایه این موارد حاصل می شود. خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار