جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این مقاله معرفی و بررسی نسخه خطی خاوران نامه می باشد. این کتاب یک نسخه مذهبی - حماسی در وصف فضایل و رشادت های امام علی (ع) در قالب بیان حوادث و وقایع زندگی ایشان است. این نسخه در شهر شیراز و تحت حمایت ترکمانان مصور گشته است. ترکمانان سلسله ای بودند که مقارن با تیموریان بر غرب و جنوب ایران فرمانروایی می کردند. یکی از ویژگی های محتوای نگارگری این مقطع زمانی، گرایش نگارگران به مصور کردن نسخ ادبی در کنار نسخ مذهبی است. در این دوره مذهب گاه بنا به سیاست پادشاهان و گاه از روی خلوص آن ها، همواره فرصت تجلی و شکوفایی یافته است. هدف از ارایه این مقاله علاوه بر معرفی خاوران نامه و همچنین شناسایی بستری که منجر به مصورسازی آن شده است، بررسی ویژگی های سبکی و محتوایی آن به طور دقیق است، زیرا این نسخه یکی از مطرح ترین نسخی است که تحت حمایت ترکمانان مصور گشته است. خاوران نامه از نظر محتوا هم نسخه ای ادبی و هم مذهبی به شمار می آید، از این رو ابتدا زمینه های فرهنگی، اجتماعی و هنری آن دوران بررسی و سپس کلیتی از وضعیت نگارگری و نسخ خطی دوره ترکمانان ارایه می شود و در نهایت با معرفی این نسخه، نمونه هایی در راستای توصیف نگارگری و مضامین آن معرفی خواهد شد.

مصورسازی کتب ادبی، علمی و تاریخی به ویژه مذهبی، تحولات بزرگ و منحصر به فردی در هنر تصویر آرایی اسلامی ایجاد کرده است. یکی از همین دوره ها که به نوعی آغازگر بسیاری از تحولات در عرصه هنر تصویر سازی ایرانی بوده، دوره ایلخانی است که در آن برای اولین بار توجه ویژه ای به مضامین مذهبی کتب آسمانی یهودی، مسیحی، بودایی و از همه مهمتر اسلام شده و دارای ممنوعیت مذهبی نیز بوده است. توجه به این گروه مضامین و قرارگیری نشانه ها و نمادهای مذهبی و ادیان مختلف در کنار هم، به خوبی در نسخه جامع التواریخ رشید الدین فضل اله، وزیر غازان خان، مشاهده می شود. این مقاله نگاره های مذهبی و داستان پیامبران از حضرت آدم تا زندگانی پیامبر اسلام (ص) را در نسخه خطی جامع التواریخ مورد بررسی قرار می دهد. اهداف مقاله: 1- بررسی نگاره های مذهبی نسخه جامع التواریخ از حیث زیباشناسی و مضمون. 2- شناسایی نسخه های باقی مانده جامع التواریخ در موزه ها و کتابخانه های داخل وخارج. سوالات موردنظر: 1- حضور ایلخانان مغول چه تاثیری بر فرهنگ و هنر ایرانی به ویژه نگارگری داشته است؟ 2- نگارگری دوره ایلخانی از هنر چه دوره ها و فرهنگ هایی متاثر بوده است؟3- مضامین مذهبی در نگارگری دوره ایلخانی چه جایگاه و ویژگلی هایی است؟

در تاریخ سرزمین ایران، حماسه پهلوانان و قهرمانان بسیار چه در اساطیر کهن و چه در وقایع تاریخی، نقش بسته است. حماسه ها که توصیفگر تاریخ، فرهنگ و آیین سرزمین ایران است خود سراسر صحنه ی دلاوریها، رزمها، شادی ها و غمهای مردانی است که هر کدام نمونه، نماد و سمبلی از ویژگیهای برتر هستند. در وجهی دیگر ایران در طول تاریخ 1400 ساله از صدر اسلام، محل و ماوایی برای دوستداران پیامبر (ص) و اهلبیت ایشان بوده است. این مهر و علاقه، مردم ایران را بر آن داشت تا در کنار قهرمانان اسطوره ای خود، برترین پهلوان نامدار عالم، یار و یاور پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی مرتضی (ع)، و دلاور سپاه اسلام را هرگز فراموش نکنند. وجه مشترک قهرمانان کهن ایران و دلاوران مسلمان، پاک کردن این سرزمین از پلیدی، بدی و اهریمن است. این عناصر در اشعار ابنحسام خوسفی در مثنوی خاوران نامه به زیبایی قابل مشاهده است. این مثنوی و نسخه مصور آن که به لحاظ ادبی و هنری، مشهورترین مثنوی شیعی است و به زندگانی و دلاوری های حضرت علی (ع) می پردازد، متعلق به مکتب شیراز در دوران ترکمنان در سده پانزدهم/ نهم است. این نسخه دارای 155 قطعه نقاشی است که اینک 115 قطعه آن در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری می شود. اهداف مقاله: 1- تطبیق و مقایسه تا نمادها و جلوه های حماسی، ملی و مذهبی موجود در نگاره های خاوران نامه با نمونه های مشابه در شاهنامه فردوسی 2- شناخت ویژگی های هم سان مضمونی در دو نسخه خاوران نامه و شاهنامه فردوسی14 نگاره از نسخه خطی خاوران نامه انتخاب شده اند. این مقاله به روش تاریخی، تحلیلی و توصیفی با استفاده از اطلاعات منابع کتابخانه ای گرد آوری شده است. سوالات موردنظر : 1- جلوه های حماسی، ملی و مذهبی نسخه خطی خاوران نامه کدام است؟2- وجوه اشتراکی عناصر حماسی، ملی و مذهبی این نسخه یا شاهنامه فردوسی چیست؟

تکایا گونه ای معماری آیینی هستند که در دوره قاجار در اغلب روستاهای مازندران برپا شده اند. سقف و بدنه تکایا آکنده از نقوش متنوع با مضامین مذهبی و غیرمذهبی - متاثر از اندیشه های ایران قبل و پس از اسلام – است. بخش قابل ملاحظه ای از نقوش با مضامین مذهبی در قالب نقاشی عامیانه آشکار شده اند. نقاشان سعی داشته اند فضای تکایا را متناسب با نیاز مردم تزیین نمایند و جلوه هایی از وقایع عاشورا، قصص قرآنی و مضامین خیر و شر را مجسم سازند. بررسی های به عمل آمده، هدف نقاشان این خطه را ضمن احترام به باورهای مردم، پیام رسانی با تاکید بر جنبه های اخلاقی و حفظ سجایای انسانی متاثر از حوادث عاشورا و زندگی ائمه اطهار (ع) و نیز توصیف مفاهیم معنوی با بیانی ساده و رسا با تلفیقی از جنبه های عینی گرایی و ذهنی گرایی- دانسته اند ضمن آن که بر جنبه نمادین آن نیز تاکید شده است.روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی و میدانی و تدوین آن به شیوه توصیفی – تحلیلی بوده است.اهداف مقاله:-1 بهره گیری نقاشان از مضامین مذهبی جهت انتقال پیام با هدف بررسی ویژگی ها و ارزش های نهفته در تصاویر. -2دست یابی هنرمندان به نوع بیان در تصویر، برای رساتر شدن مفهوم نقوش.سوالات مقاله: -1مهم ترین اهداف هنرمندان در نقاشی عامیانه مذهبی در تکایا با توجه به اعتقادات و باورهای مردمی چیست؟  -2تصاویر و صحنه های مذهبی ترسیم شده در تکایا، عمدتا چه نوع بیانی دارند؟