جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از بزرگترین رخدادهایی که تاریخ آذربایجان را به شدت تحت تأثیر قرار داد، رسمیت یافتن تشیّع و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت دولت صفوی توسط شاه اسماعیل بود. چرا که پس از این رویداد، این منطقه قرنها شاهد تحولات مهم و حوادث شگرفی شد.به جرأت می توان گفت: دوره یصفویه تا انتهای قاجار، یکی از دوره های پر اهمیّت تاریخ تشیّع در ایران و به خصوص آذربایجان می باشد.به طور کلی در این دوره،با بهره گیری از نظریه ی گفتمان لاکلا و موفه، سه عامل مهم بر روند گسترش و تحوّل گفتمان تشیّع در آذربایجان موثر واقع شدند :1. اقدامات حاکمیت و سلاطین در قبال تشیّع 2. جنگ با دشمنان خارجی (عثمانی و تزاری روس) 3. عملکرد روحانیت شیعه در جنبش های سیاسی و اجتماعی. از این رو با مطالعه و بررسی جریانات و عوامل موثر بر روند گسترش تشیّع در دوره ی صفویه تا انتهای قاجار می توان گفت که گفتمان تشیّع سه وضعیت کلی را تجربه کرد: 1. دوره صفویه،دوره ی پیوند گفتمان تشیّع با گفتمان حاکمیت.2. دوره افشار و زند، دوره ی بی قراری و بحران گفتمان تشیّع و تعامل محدود با گفتمان حاکمیت. 3. دوره قاجار، دوره ی استقلال و هژمونیک شدن گفتمان تشیّع بر سایر گفتمانها از جمله حاکمیت.شایان ذکر است که در پژوهش حاضر،به دلیل گستردگی و پیچیدگی موضوع فقط توانستیم زوایای محدودی از آنرا مورد بررسی جامعه شناسی قرار دهیم.

هدف از این مقاله شناسایی گفتمان های طبقه متوسط در آثار مصطفی مستور است. شناسایی این گفتمان ها در نهایت یکی از مهمترین گونه های بازنمایی زندگی شهری در ادبیات داستانی دهه 80 را تحلیل کرده است. در بخش تحلیلی این مقاله، با استناد به دو رمان مشهور این نویسنده، شیوه های بازنمایی زندگی طبقه متوسط شهری بررسی شده و با استفاده از نظریه گفتمان لاکلا و موفه، دال های محوری و شبکه های معنایی بر سازنده روایت های این دو رمان شناسایی شده است.این بررسی نشان می دهد که گفتمان بر سازنده روایت در این دو رمان، هویت طبقه متوسطی را بازنمایی کرده که متعلق به گفتمان های کلان تر سنت و تجدد در ایران است. پاسخ به این پرسش که این بازنمایی تا چه حد مخدوش یا انحرافی آشکار از واقعیت زندگی طبقه متوسط مدرن در ایران است، نیازمند انجام پژوهش های گسترده تر و عمیق تر جامعه شناختی و ادبی است.

انقلاب اسلامی باعث شکل گیری گفتمان و نظام معنایی جدیدی در ایران شد. یکی از گونه های بررسی و مطالعه پدیده های سیاسی، تحلیل آن ها بر اساس روش تحلیل گفتمانی است. نظریه تحلیل گفتمان لاکلا وموفه یکی از غنی ترین نظریه ها در حوزه تحلیل گفتمان می باشد. پرسش اصلی این مقاله آن است که بر اساس نظریه یاد شده، مفصل بندی مفاهیم، فرایند هویت یابی و استقرار گفتمان انقلاب اسلامی ایران چگونه بوده است. در پاسخ به این پرسش و با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، فرضیه اصلی مقاله این است که اسلام سیاسی فقاهتی، و امام خمینی (ره) دال مرکزی گفتمان انقلاب اسلامی بوده و بقیه دال ها و مفاهیم حول آن مفصل بندی شده اند. بر این اساس باستان گرایی افراطی و سکولاریسم غربی غیریت هایی هستند که باعث استقرار و هویت یابی گفتمان انقلاب اسلامی شده اند. در این مقاله بر مبنای اندیشه متفکران اسلام سیاسی فقاهتی، مفصل بندی شدن مفاهیم را بررسی کرده و ضمن اشاره به نقش امام خمینی و شاگردان ایشان در فرایند غیریت سازی با گفتمان حاکم که هدف عمده آن جدایی دین از سیاست بود، مهم ترین عناصری را که موید استقرار و هژمونیک شدن گفتمان اسلام سیاسی شدند، همانند همه فهم بودن و سادگی و عاری از تعقید و پیچیدگی بودن زبان امام، و نیز در دسترس بودن و حضور مردم- تحلیل و بررسی شده اند.