جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجاهد بن جبر از صدر مفسران تابعی است و در تفسیر رتبه درخشانی دارد، این تحقیق به دنبال اعتبارسنجی مبانی و آراء تفسیری مجاهد بن جبر و مقایسه آن با دیدگاههای اهل بیت(ع)است. هدف این تحقیق به دست آوردن مبانی و روش تفسیری مجاهد بن جبر و نیز تحلیل آراء تفسیری او و کشف صحت و سقم و میزان اعتبار آن ها بر اساس مقدار موافقتشان با دیدگاههای اهل بیت(ع) است. در این تحقیق با مراجعه به کتب و منابع عربی، فارسی و مقالات علمی پژوهشی مرتبط، به دست آمد که تفسیر پذیری قرآن، وجود سطوح و ساحت های قرآنی، حجیت عقل با دونوع رویکرد عقل مصباح و عقل منبع، به ویژه عقل تأویل گرا، حجیت سنت پیامبر اسلام(ص) و حجیت قول صحابه، از مبانی مورد پذیرش مجاهد در تفسیر قرآن می باشد. از مجاهد تصریحی در پذیرش حجیت سیره اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن به دست نیامد، هر چند اقوالی در فضایل و مناقب اهل بیت(ع) را نقل کرده است. نظریه روشنی نیز از مجاهد درباره روش و مکتب تفسیری وی در دست نیست، اما بررسی و تحلیل آراء تفسیری او، محقق را به روش تفسیری قرآن به قرآن، تفسیر لغوی، تفسیر آیهبا تعیین مصداق، تفسیر آیه با حمل بر معنای مجازی و استعاری، تفسیر اشاری با ذکر معنای باطنی، رهنمون می کند. در حوزه روایات، بیشترین اختلاف بین آراء او و دیدگاههای اهل بیت(ع)درباره روایات فقهی است، در حالی که برخی از روایات اعتقادی مجاهد، خصوصا در حوزه عقل تأویل گرا، مانند عدم رویت باری تعالی، باور به عدم تجسیم و تشبیه ذات اقدس الهی، از بارزترین آراء اوست که همسو و هم جهت با اقوال اهل بیت (ع) است.

مجاهد بن جبر از تابعیان معروفی است که در تفاسیر شیعه و سنی روایات زیادی از وی نقل شده است؛ تا جایی که گروهی از محققان اهل سنت به تفسیر او اعتماد کرده و عده ای یاد آور شده اند که تفسیر او صحیح ترین وجوه در شرح و گزارش آیات قرآنی است. از این رو شناخت آراء و مبانی وی می تواند در شناخت دلالت احادیث و یافتن رد پای تفسیر عقلی یا سایر مبانی تفسیری تابعین کمک نماید. در این پایان نامه، با مقایسه روایات تفسیری مجاهد بن جبر با اقوال صحابه، تابعین و روایات رسیده از معصومین(علیهم السلام) مشخص می شود که مجاهد در تفسیر، در درجه ی نخست ناقل روایات نبوی و آراء صحابیان بوده و سپس به رای و اجتهاد خود بها داده است؛ گواه این مطلب آن استکه در آراء مورد بررسی مجاهد، بخصوص در آراء منحصر به فرد وی که 36 مورد در این تحقیق استخراج شده، در اکثر موارد، نظر وی تفاوت مفهومی با سایر تفاسیر و آراء نداشته و به عنوان اجتهاد مطلق نبوده و با استفاده از اقوال معصوم(علیهم السلام) و صحابه به تفسیر قرآن پرداخته است.