جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الذريعة إلی تصانيف الشيعة اثر عالم انديشمند شيخ آقا بزرگ طهرانى است كه با هدف ثبت نام آثار مؤلفان شيعه تأليف شده است. وى بر آن بوده تا فهرستى از آثار تأليفى شيعه را در هر زمينه و از هر زبان و منطقه، اعم از خطى و چاپى ارائه دهد. او افزون بر نام كتاب و نام مؤلف، اطلاعاتى از كتاب و در مواردى از موضوع آن جمع‌آورى نموده است.شيخ آقا بزرگ در طول قريب شصت سال (از سال 1330 قمرى تا 1389) نام هر كتابى را كه در فهارس كتابخانه‌هاى شخصى و عمومى و غير آن مى‌ديده يادداشت مى‌كرده و به مرور زمان، اين اطلاعات را تكميل كرده و در الذريعة ارائه نموده است. وى ضمن معرفى كتاب، در صورتى كه اثر مزبور مخطوط بوده و خود آن را ملاحظه كرده، افزون بر ارائه نخستين عبارت كتاب، محلى كه آن نسخه را در آنجا ديده ياد كرده است، به ويژه اگر نسخه مورد نظر، در دست شخص خاصى بوده نام او را آورده است.

قرن چهارم هجری با قدرت یافتن آل بویه اوضاع جدیدی برای آثار واندیشه ها فراهم شد. در مرکز خلافت اسلامی بغداد دانشمندان بزرگی در زمینه های مختلف علوم وفنون به عرضه دیدگاه ها ونظریات خود پرداختند. این عصر از لحاظ کتاب و کتابخانه نسبت به عصرهای دیگر امتیازاتی داشته است. نخستین کتابخانه سلطنتی ایران متعلق به سلسله شیعی و ایرانی آل بویه بود که در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری به مدت یکصد سال بر فارس، اصفهان، ری و عراق عرب حکومت می راندند.نقش امرا و وزرای آل بویه در تأسیس کتابخانه ها قابل توجه است این وزرا در طول وزارت خود، علاوه بر پرداختن به امور دیوانی و کشوری، در راه ترویج دانش و ادب و هنر می کوشیدند و حتی خانه خویش را به مجمع و محل رفت و آمد علما و دانشمندان تبدیل می کردند. درآن زمان در هر رشته از علم و ادب بهترین و نفیس ترین کتابها نوشته شد و باشکوهترین و مهمترین کتابخانه ها و گنجینه های علوم به وجود آمد در شهرهای مختلف ایران و عراق کتابخانه هائی وجود داشت که در هیچ زمانی نظیری بر آنها پیدا نشد.جامعه اسلامى در دوران آل بویه گام‏هاى بسیار گسترده‏اى در عرصه پیشرفت علمى برداشت. به همین جهت آن دوران از شکوفاترین دوران از لحاظ آزادى دینى، فرهنگى و قلمى محسوب می‏شود. این آزادی‏ها انگیزه‏اى براى نوابغ علوم و ادب و فرهنگ از مذاهب مختلف اسلامى آن دوران ایجاد کرد. شیخ کلینى، ابن قولویه، صدوق، شیخ مفید، شریف رضى، سید مرتضى، شیخ محمد بن طوسى دانشمندانى هستند که در این دوره منشاء آثار ارزشمندی بودند و در گسترش دانش های شیعه نقش به سزایی داشتند که در این پژوهش به شرح زندگی و آثار آنها پرداخته شد.مطالعات نشان می دهد که تعدادی از کتابهای مهم و معتبر شیعه در همین دوران تألیف شده اند. لذا سراسر دوران حکومت آل بویه را باید دوران سعی و ترویج مذاهب اهل بیت (ع) دانست و همین ویژگیهای حکومت آل بویه بود که باعث پیشرفت شیعه وسبب مطالعات شیعه در بسیاری از علوم شد. بررسی این علوم و دانشهای شیعه دراین زمان از ضروریات تحقیق در علم تاریخ اسلام به شمار می آید.در این پژوهش با استناد به منابع موجود و آراء و نظریات پژوهشگران با رویکرد تاریخی به مطالعه نقش حکومت آل بویه در رشد و گسترش دانش شیعه و به بررسی وضعیت علما و دانشمندان و پایگاه اجتماعی آنها و مطالعه دانش های شیعه در زمان آل بویه و همچنین وضعیت شیعیان در این دوره تاریخی می پردازیم.

نسخه های خطی موجود در کتابخانه های ایران، از مهم ترین سرمایه های علمی و فرهنگی کشور به شمار می آید. این میراث کهن به یُمن تلاش های بی وقفه ی دانشمندان، کتّاب و کتابخانه ها در طی قرن های متمادی محفوظ مانده است. بخش خطی کتابخانه ی مدرسه ی عالی شهید مطهری شامل چهار هزار و یکصد و هشتاد و سه نسخه کتاب و رساله در زمینه ی علوم مختلف است.از آن میان، ده ها نسخه و رساله ی موجود در زمینه ی علم اخلاق، جایگاه برجسته ای دارد. لذا شناسائی کامل ویژگی های نسخه ها و رساله های مندرج در مجموعه ها و جُنگ ها؛ و ارائه ی آن به نحو شایسته امری اجتناب ناپذیر می نمایاند. در نوشتار حاضر، اطلاعات کلیدی مجموعه آثار اخلاقیِ موجود در این کتابخانه در زمنیه های: عنوان، مؤلف، کاتب، زبان، سال تألیف، سال کتابت، تعداد صفحات و شماره ی ثبت؛ به ترتیب الفبایی عناوین نسخه ها ارائه شده است. علاوه بر آن به وجود نسخه های دیگر این کتاب ها و رساله ها در مخزن های خطی سایر کتابخانه های بزرگ کشور با استناد به فهرست نسخه های خطی آن کتابخانه ها نیز اشاره شده است. امید است اطلاعات مذکور در تمهید تصحیح، تحقیق و انجام پژوهش های بنیادی در زمینه ی احیای میراثِ پیشنیان در حوزه ی علم اخلاق مؤثر افتد.

داده های پیوندی که زیرمجموعه ای از وب معنایی می باشد، عبارت است از داده های ساختارمندی، که با یکدیگر توسط ارتباطات معنادار در ارتباط هستند. در حال حاضر، موسسات، سازمانها و افراد مختلفی در تلاش برای انتشار داده های خود به صورت داده های پیوندی می باشند تا آنها را به فضای داده جهانی ملحق کنند، اما به علت آشنا نبودن با مفاهیم تخصصی این روند به کندی صورت می گیرد. از این رو، چارچوبهایی جهت انتشار داده ها در زمینه های مختلف بر پایه اصول داده های پیوندی مورد نیاز است. هدف این تحقیق، ارائه چارچوبی جهت انتشار اطلاعات کتابها، که یکی از نیازهای اساسی محققان و کاربران مختلف است، بر پایه اصول داده های پیوندی می باشد. در چارچوب پیشنهادی ابتدا داده ها دریافت و جهت انتشار آماده سازی می شوند. سپس این داده ها به فرمت RDF تبدیل می شوند و پس از شناسایی منابع داده خارجی مرتبط، پیوندهای لازم با استفاده از هستان شناسی های مناسب برقرار می گردند. یک مجموعه داده نمونه از اطلاعات کتابهای یک کتابخانه، توسط چارچوب مورد نظرمنتشر شده است. ارتباطات برقرار شده بین مجموعه داده نمونه و فضای داده جهانی، توسط معیارهای مقبولیت (دقت و فراخوانی) مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. نتایج این ارزیابی حاکی از دقت بالا در انتخاب منابع هدف می باشد. در انتها با انتشار مجموعه لغات voiD، اطلاعات آماری، ساختاری و بنیادی مجموعه داده نمونه منتشر شده است.

مقدمه و هدف: حوزه های علمیه از جمله مراکز اصلی تولید و اشاعه دانش دینی در جهان اسلام محسوب می شوند و نقش حیاتی در پیشبرد سطح علمی جامعه دارند. مدیریت دانش به عنوان عاملی برای رقابت گرایی و حیات سازمان ها، فرصتی را نیز برای کتابخانه ها به ویژه کتابخانه های حوزوی جهت بهبود اثربخشی خود به وجود آورده است. به منظور بررسی مدیریت دانش در کتابخانه های وابسته به حوزه علمیه قم، مدل بکوویتز و ویلیامز به جهت مناسب تر بودن آن برای محیط های غیرانتفاعی همچون کتابخانه ها انتخاب شده است. این مدل شامل هفت مولفه یافتن، به کارگیری، یادگیری، تسهیم، ارزیابی، ایجاد/ نگهداری و حذف دانش است. روش/ رویکرد پژوهش: روش انجام پژوهش حاضر توصیفی- پیمایشی و جامعه ی آن، تمام کتابداران شاغل در 8 کتابخانه وابسته به حوزه علمیه قم (50 نفر) و مدیران (8 نفر) در سال 1392 بود. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش نامه‌ بر اساس مولفه های مدل بکوویتز و ویلیامز بود. روایی پرسش نامه توسط استاد راهنما تأیید و به منظور پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ 98/. استفاده شد.یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد بررسی مدیریت دانش بر اساس مدل بکوویتز و ویلیامز کتابخانه های وابسته به حوزه علمیه قم در حد پایین تر از اندازه متوسط است، به طوری که از بین مولفه های مورد بررسی، مولفه یافتن دانش با 11/3 در حد بالاتر از متوسط، ایجاد/ نگهداری دانش با 3 در حد متوسط، به کارگیری دانش با 84/2، یادگیری دانش با 54/2، تسهیم دانش با 41/2، ارزیابی دانش با 91/2، و حذف دانش با 68/2 در حد پایین تر از متوسط بودند. افزون بر این بین دیدگاه مدیران نسبت به اعمال مدیریت دانش تفاوت معنی داری وجود ندارد اما بین دیدگاه کتابداران تفاوت معنی داری وجود دارد. نتیجه گیری: بیشتر مولفه های مدل بکوویتز و ویلیامز در کتابخانه های وابسته به حوزه علمیه قم در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و نیاز به برنامه ریزی و توجه بیشتر به خصوص برای اشتراک و یادگیری دانش دارد. همچنین با توجه به اهمیت روزافزون دانش در سازمان هایی همچون حوزه های علمیه، اجرای برنامه های مدیریت دانش موجبات خدمات رسانی بهتر خواهد شد.