جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان نوشتاری که پیش رو دارید « قرب الهی از دیدگاه آیات و روایات» است. هدف از این پژوهش بیان تقرب به خداوند است که در سایه آن همه کمالات، زیبایی ها، لذت ها و سعادت ابدی به وجود می آید. ما در این پژوهش به دنبال این هستیم که بیان کنیم یک انسان چگونه و از چه راه هایی می تواند به خداوند تقرب پیدا کند. در آیات و روایات برای تقرب انواعی ذکر شده که نوع اول آن که تقرب خدا به بنده است، خدای متعال به واسطه بخشیدن نعمت ها و فیض رساندن به بنده به او نزدیک می شود. نوع دوم که تقرب بنده به خداوند می باشد که به واسطه آن انسان می تواند خود را در جوار قرب الهی نزدیک و زمینه رسیدن به کمال برای او فراهم شود. خداوند متعال برای دعوت بندگان به سوی خود با بیان های گوناگونی آن ها را مورد خطاب قرار داده و این سبب به وجود آمدن مراتبی برای قرب بندگان به خداوند گردیده است. شخص مقرب به مراتب قربش از اوصافی برخوردار می شود که متضمن آثاری در او می شود از جمله: بندگی خدا، خضوع و خشوع در برابر خداوند و اجتناب از گناه و تکبر و... عواملی باعث تقرب به خدا می شود از جمله: نماز، قرآن، عمل صالح، انفاق، جهاد در راه خدا و... و در مقابل موانعی هم در این راه ذکر شده از جمله: دنیاطلبی، پیروی از شیطان و هوای نفس و... می توان اشاره کرد. مقربان در قرآن از جایگاهی خاص برخوردار می باشد که از آن به عنوان حریم امن الهی یاد شده، به گونه ای که کسی که به خداوند نزدیک شود خداوند به او نظر رحمت می افکند و در نتیجه از عذاب دردناک نجات می یابد و غرق در نعمت های او می شود. مزیت این پژوهش در مقایسه با دیگر آثار در این است که مطالب را به صورت منسجمی در منابع مختلف قرآنی، روایی، اخلاقی گردآوری کرده و باعث می شود دستیابی به مطالب را راحت تر کند.

این تحقیق در پی پژوهش کارکردهای دین در حیطه یکی از مسایل بنیادین در زندگی انسان است. مساله ای که هم پایه اصیل حکمت است و هم رکن اساسی معیشت. نقش دین در عرصه حقایق و مفاهیم اخلاقی به صورت های متفاوتی مطرح شده است. هستی بخشی اخلاقی بر مبنای نظریه اراده گروی الهی بر این باور استوار است که حقایق اخلاقی وجودی غیر از اراده و یا تصویب و تقبیح الهی ندارد این دیدگاه علی رغم نسبیت اخلاق و توجیه ناپذیری رفتار متدینان بر مبنای آن با ادبیات دینی سازگار نیست زیرا در ادبیات دینی مفاهیم اخلاقی واقعی (غیراعتباری) و پیشینی شمرده شده است. از سویی اراده گروی میان گزاره های دینی نیز ناهمخوانی ایجاد می کند. دومین نقش دین در حوزه مفاهیم اخلاقی تعریف دینی مفاهیم اخلاقی است با وسعت نظر در تعریف. تعریف توسعه قلمرو آن به گونه ای که تعریف به لوازم ذات را نیز شامل شود. می توان مدعی شد که با توجه به کاربرد مفاهیم اخلاقی به کار رفته در منابع دینی تعریف مفاهیم اخلاقی کاملا در وسع دین است بر طبق کاربرد مفاهیم اخلاقی در منابع دینی خیر و خوبی چیزهای اند که رضایت خداوند را فراهم سازد. نقش جزئی دین در باب معرفت اخلاقی قابلطرح است. نقش های معرفتی دین در اخلاق به چند صورت قابل اثبات است اول این که وقتی خوبی و بدی بر محور تناسب افعال اختیازی انسان با اهداف شکل می گیرد بیان احکام حاکی از خوبی و بدی در صورتی برای انسان میسر است که عقل انسان بتواند هم ساز و کار رفتار انسان و هم اهداف را درک نماید. لیکن چنین کاری در توان عقل انسان نیست. یکی دیگر از نقش های دین در اخلاق توجیه و ارایه معیار و همچنین جاودانگی اخلاق است. دین مقدمات قیاس توجیهی اخلاق را ارایه نموده و با آموزه های خود رفتار اخلاقی را توجیه پذیر می سازد. خدای ادیان به عنوان ناظر آرمانی در اخلاق نیز نقش توجیهی دین را محرز می سازد. همچنین دین رضایت و قرب خداوند را معیار دینی اخلاق ذکر نموده و جاودانگی اخلاق را با بیانهای ماندگار خود و آثار و نتایج اخروی رفتار قابل دفاع می سازد. انگیزش و ضمانت اجرای دینی یکی دیگر از عرصه های نقش دین در اخلاق است. اعتقاد به خداوند و قیامت و حسابرسی هم در ایجاد انگیزه و هم در بقا و تقویت آن موثر است. همچنین با توجه به اجتناب ناپذیری غرایز مختلف در انسان و با توجه به تاثیرپذیری بیشتر انسانها از بازدارنده های غیررسمی اعتقاد به موجود آگاه عالم و قادر مطلق یعنی خداوند بهترین ضمانت اجرایی ممکن در اخلاق خواهد بود.

آنچه در این مختصر آمده بررسی کوتاهی است که پیرامون موضوع دعا و نیایش با استفاده از آیات و روایات انجام گرفته و در پنج فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول ابتدا طرح مساله و ضرورت آن و تعاریف موضوع در اصطلاح و لغت بحث گردیده و آنگاه به پیشینه تاریخی موضوع و جایگاه آن در ادیان دیگر و همچنین جایگاه آن در مکتب اهل بیت و ویژگی آن پرداخته شده است. و در فصل دوم مبانی اعتقاداتی دعا مانند مبانی کلامی و فلسفی و اخلاقی و اجتماعی و همچنین تاثیر دعا در زندگی انسانها و روایات چند مرتبط به عمل کرد انسان ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در ضمن به شبهات که پیرامون موضوع دعا مطرح گردیده پاسخ داده شده است. در فصل سوم با استفاده از روایات معصومین بخش مهم دیگر از این موضوع که آداب و شرائط دعا است بحث و بررسی گردیده و مباحثی چون زمان مناسب و مکان مناسب ... را در بردارد. و در فصل چهارم نیز با استفادهاز روایات به موانع دعا و نیایش پرداخته شده که از آن جمله است ظلم و ستم بر دیگران-ناسازگاری دعا با حکمت خداوند و ترک امر به معروف و نهی از منکر ... و در نتیجه در فصل پنجم به آثار و کارکردهای دعا و مباحثی چون معرفت و شناخت حضرت حق، دعا بهترین راه مبارزه با نگرانی و ناامیدی-دعا عامل تهذیب و تذکیه و .... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.