جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الشيعة في المملكة العربية السعودية اثر حمزه حسن، پژوهشی است پیرامون بررسی وضعیت شیعیان در عربستان سعودی که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. نویسنده که خود فعال شیعی است، در مقدمه، رسالت خود را از نگارش‌ کتاب، شناساندن‌ جامعه شیعه در عربستان سعودی به خود و دنیای خارج و نیز آگاهی بخشیدن به محدودیت‌ها، تنگناها و موانع سر راه جامعه شیعه و دفاع از شهروندان شیعه در پادشاهی سعودی بیان کرده است.علاوه بر این نویسنده در این کتاب از منابع آرشیوی و اسنادی که‌ از دسترس دیگران خارج است استفاده کرده و به‌طور جامع تاریخ این جامعه را شرح داده است. اثر حاضر، برای آگاهی پژوهشگران‌ و علاقه‌مندان‌ به وضعیت شیعیان در عربستان سعودی اهمیت بسیاری دارد. این کتاب اولین و آخرین کتاب جامعی‌ است‌ که در آن، فقط به جامعه شیعه‌، تاریخ‌ و رویدادهای مربوط‌ به‌ جایگاه‌ آن در عربستان توجه‌ شده است. نویسنده در "جلد اول" کتاب، به دنبال اثبات این موضوع بوده است که شیعه مذهبی جدید در منطقه احساء و قطیف (منطقه شرقی عربستان) نیست‌ و با‌ درج شجره‌نامه خانواده‌های شیعه کوشیده‌ است‌ مدعای خود را مستند کند. پس‌ازاین موضوع، وی رویدادهای منطقه را پس از شهادت امام على (علیه السلام) شرح داده و به حکومت‌های شیعی منطقه یاد شده و حکمرانی پرتغالی‌ها و دوره نخست و دوم‌ حکومت‌ سعودی‌ها و حکومت عثمانی‌ها در منطقه شرق عربستان اشاره کرده است. این‌ نویسنده‌ شیعی در ذیل عنوان «شیعه و وهابیان اولیه» تاریخچه وهابیت، پیمان همکاری و اهمیت منطقه شیعه‌نشین شرق را شرح داده ‌‌است‌. ادامه این بحث تحت عنوان‌های «وضع مذهب و فرهنگ در احساء و قطیف»، «امنیت در احساء‌ 1871‌-1902‌»، «اوضاع امنیتی در احساء و قطیف از سال 1902-1913» و «هدف سعودی‌ها در احساء و قطیف (1902‌-1911)» بررسی شده است افزون بر موضوع‌های یاد شده، نویسنده در بخشی از کتاب خود با عنوان «اصل و ریشه شیعه» در پی اثبات اصلیت عربی برای‌ شیعیان عربستان‌ است. وی‌ با ذکر مهاجرت‌ها و تحولات جمعیتی منطقه در پی پاسخ دادن به آن ادعایی است که شیعیان عربستان را‌ به دلیل مطامع فرقه‌ای و سیاسی خود به غیر عرب بودن متهم می‌کند

اين کتاب را عبد الله آل عبد المحسن، در یک جلد نگاشته است.در اصل اين کتاب تاريخ، فرهنگ و هويت شيعيان عربستان را در منطقه قطيف و أحساء توصيف کرده و به ذکر قبایل، آداب و رسوم، سرگذشت نامه ها، نسب شناسی آنان شرح لغوی مکان ها و درج نقشه های این دو مکان می پردازد. در پایان کتاب نیز اشاره ای به باورهای شیعه از قبیل شرک، توسل، سب صحابه و ... می کند و به شبهه زدایی از آن می پردازد.

حجاز با دو شهر مهم آن مکه و مدینه، بدون شک تأثیرگذارترین منطقه در تاریخ اسلام می‌باشد. تولد دین اسلام در این منطقه صورت گرفت و نقش انکارناپذیری در ادامه راه ایفا کرد. با این وجود، تشیع در مکه جایگاهی پیدا نکرد و در مدینه نیز با این که امامان شیعه اکثرا در این شهر بودند، نتوانست پایگاه مستحکمی پیدا کند و به عراق و به ویژه کوفه منتقل شد. حجاز پس از سال‌ها، کم کم نوعی گرایش رقیق شیعی پیدا کرد که آن نیز به علت سلطه اشراف و گاهی فاطمیان بود. نوعی تشیع حبی. کتاب حاضر به بررسی صبغه تشیع در حجاز پرداخته و نام آن را تشیع سیاسی نهاده، هر چند که به عنوان یک محقق غیر شیعه، نگاه او بی طرفانه نیست و فی المثل، معتقدات شیعه را از کتاب‌های ملل و نحل تند اهل سنت گزارش کرده است. مؤلف در مقدمه، جغرافیای حجاز و محدوده آن را بررسی کرده و سپس به بیان تعریف شیعه، شخصیت‌های مهم و اعتقادات شیعه پرداخته که با قصد و غرض همراه است. فصل اول به بررسی وضعیت حجاز قبل از سلطه فاطمیان اختصاص دارد و نقش زیدیه و بعدها اشراف حجاز را مورد مطالعه قرار داده است. همچنین تأثیر قرامطه را در این دوره فراموش نکرده است. بنی مهناء حسینی در برهه‌ای بر حجاز تسلط داشتند که نقش اینها را هم بیان کرده است. مؤلف در فصل دوم به بررسی نقش فاطمیان در حجاز و تأثیر آن‌ها بر فضای شیعی حجاز پرداخته است. فصل سوم به وضعیت حجاز در زمان ایوبیان اختصاص دارد. در این زمان است که سایه قدرت فاطمیان از حجاز برداشته شده و صبغه شیعی حجاز کم می‌شود. فصل چهارم کتاب به قیام‌ها و شورش‌های زیدیه در حجاز دوره ایوبی اختصاص دارد. فصل پنجم کتاب به حملات عباسیان علیه حکام حجاز اختصاص دارد. در این زمان حجاز تحت سلطه اشراف قرار داشت که با عباسیان میانه‌ای نداشتند.