جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنر در جوامع سنتی از طریق نقل و انتقال سنت‌ها تداوم می‌یابد. فلزکاری سلجوقی آبشخور سنن قبیله‌ای، ایرانی و اسلامی است، که با توجه به همبستگی دین و دولت در این عصر، سنت و فرهنگ اسلامی نقطه عطف درک هنر و تفکر حاکم بر جامعه سلجوقی است.فلزکاری و به‌ویژه استفاده از پیکره‌ها، طلا و نقره در جامعه اسلامی با محدودیت‌هایی مواجه می‌شود، که بر مبانی زیباشناختی سنتی سلجوقی تأثیر گذاشته، و جا دارد با هدف دستیابی به اصول و مبانی زیبایی‌شناسی فلزکاری سلجوقی مورد مطالعه قرارگیرد.برای شناخت و استدلال بهتر تفاوت‌های فلزکاری این دوره با دوران قبل از اسلام ایران، بیست اثر فلزی از عصر سلجوقی و ساسانی انتخاب نموده و با ارائه نمودارهایی جنس، تکنیک‌های ساخت و تزیین آثار فلزی این دو دوره را مطالعه و مقایسه نموده و در ادامه با بررسی ویژگی‌های سنن قبیله‌ای، ایرانی و اسلامی در جامعه آماری فلزکاری دوره سلجوقی، با ارائه نمودار، نتایج روشنی منطبق با سنن اسلامی به دست‌آورده‌ایم. نتایج نشان می‌دهد به ترتیب فراوانی، فلزات مورد استفاده سلجوقیان نقره، مفرغ، برنج و مس؛ تکنیک‌های ساخت و تزیین قلمزنی،[ریخته‌گری، حکاکی، سیاه قلم(با آمار برابر)]، کوفت‌گری، چکش‌کاری،[برجسته‌کاری و مشبک‌کاری(با آمار برابر)] و نقوش تزیینی[ نقوش گیاهی، هندسی، کتیبه(با آمار برابر)]، نقش حیوانی، نقش افسانه‌ای و نقش انسانی است.شیوه تحقیق در این پژوهش، تاریخی– توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است؛ و رهیافتی بر زیبایی‌شناسی فلزکاری سلجوقیان و درک هنر ایران از نگاه سنت و اسلام هدف این پژوهش بوده و نتایج آن را وابسته به سنن جاری و حاکم بر جامعه آن دوران یافته‌است.

خلاقیت از مفاهیم رایج در مباحث هنری است. امروزه خلاق بودن و هنرمند بودن یکی انگاشته می‌شوند و اغلب، خلاقیت با نوآوری یکسان دانسته می‌شود. از طرف دیگر باور غالب این است که هنر سنتی، با موضوعات تکراری و کهنه، فاقد خود جوشی و بدیع بودن است. اما بر خلاف نگاه مدرن که خلاقیت و حتی حقیقی بودن را با نو بودن یکی فرض کرده و هنر سنتی را فاقد آن می‌داند، نویسندگان و متفکرانی همچون آناندا کوماراسوامی، تیتوس بورکهارت،[i] رنه گنون،[ii] سید حسین نصر و آن‌ماری شیمل[iii] نه تنها هنر سنتی را هنری خلاق می‌دانند بلکه تنها اینگونه آفرینش‌ها را شایسته اطلاق مفهوم خلاقیت می‌دانند. سؤالی که مطرح می‌شود این‌است که آیا اساساً در هنر سنتی می‌توان از خلاقیت به معنای واقعی کلمه سخن گفت؟ در واقع یک مکتب هنری چارچوب‌های آموزش، تولید اثر، و نیز خلاقیت را انتقال می‌دهد و با این کار هویت و اصالت تولیدات هنری را تضمین می‌کند. نتایج به‌دست آمده در این مقاله نشان می‌دهد که هنر سنتی دارای اصولی است که بر اساس آن می‌توان از خلاقیت به معنی خاص آن سخن گفت.

چکیدهاین تحقیق به منظور تحلیل آرای سید حسین نصر و هم اندیشان وی در مورد هنر انجام پذیرفته است. از آنجایی که آنها با مکتب سنت گرا شناخته می شوند، توضیحات مختصری درباره ی سنت و مکتب سنت گرایی نیز ارائه شده است. همچنین، به بیان تقسیمات و توضیحاتی که نصر از هنر ارائه می دهد، اعم از هنر سنتی و قدسی نیز پرداخته و سعی شده است تا با نگرشی متکی بر نظریات و تقسیم بندی وی از هنر، به تحلیل نگاره های ارزشمند شاهنامه ی بایسنقری که مربوط به قرن نهم هجری قمری است، پرداخته شود. در این تحقیق، مبنای تحلیل نگاره ها، درک معنایی، یعنی رمزی که هر کدام از عناصر تصاویر با خود به همراه داشته اند، بوده است. همچنین، نگاره های شاهنامه بایسنقری از لحاظ رنگ، ترکیب بندی، و نقشی که عناصر تصویر دارند بررسی شده وبین آنها و نگاره های معراج نامه مقایسه هایی نیز صورت گرفته است.در نهایت چنین نتیجه گیری شده است که هدف هنر سنتی که نصر از آن سخن به میان می آورد، تجلی صفات الهی در زندگی روزمره ی بشر است؛ این هنر باعث پیوند میان انسان و پروردگار می شود، بنابراین، نگارگری نیز با دریچه ای که بر چشم و دل مخاطب به عالم معنا می گشاید، هنری سنتی است. شواهدی از نگاره های شاهنامه ی بایسنقری ارائه شده که به زیبایی این واقعیت را بیان می کنند.

به یک اعتبار، «سنت گرایی» همزاد تاریخ بشر است؛ زیرا طبق ادعای سنت گرایان، همة سنت های بزرگ جهان منشأ مشترک دارند. یکی از موضوعات مهم مورد بحث سنت گرایان در دیدگاه خود در باب هنر که به آن می پردازند، تعریف و تبیین مفاهیمی همچون «هنر سنتی»، «هنر مقدس» و «هنر دینی» است. بررسی این مفاهیم در فهم نظریة سنت گرایان در باب هنر، اهمیت بسزایی دارد. این مقاله با روش گردآوری اسنادی و تحلیل محتوا، پس از تبیین این مفاهیم، آنها را به نقد می کشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هنر مقدس، بخشی از هنر سنتی است که با مناسک دین، به طور مستقیم در ارتباط است، اما هنر دینی به واسطة اختلاف در صورت، در زمرة هنر سنتی قرار نمی گیرد. دیدگاه سنت گرایی در باب هنرهای سنتی، مقدس و دینی، با انتقادهایی روبه رو است که نه تنها نظریة هنر سنت گرایان را با مشکل مواجه می سازد، بلکه بیانگر مخدوش بودن برخی از مبانی نظری ایشان است.

یکی از بحث های مهم جامعه امروز ما، گسست نسل ها است. مشکلات و آسیب های اجتماعی ناشی از این پدیده آن قدر واضح است که در ضرورت پرداختن به این مساله هیچ تردیدی وجود ندارد. هنر یکی از جنبه های قابل بررسی در پدیده گسست نسل ها است. هنر چه نقشی در فرآیند گسست نسل ها داشته است؟ آیا اساسا هنر می تواند در کاهش شکاف موجود میان نسل ها، نقشی بر عهده گیرد یا خیر؟ و اگر می تواند، چگونه؟اگر بپذیریم که سنت، یکی از ارکان مناسبات نسلی است؛ به تبع آن هنر سنتی نیز می تواند یکی از عوامل ارتباط میان نسل ها تلقی گردد. در این مقاله منظور از هنر سنتی، هنری با سیمای امروزی است که فقط ریشه در گذشته داشته باشد. محققان بسیاری در باب سنت و هنر سنتی مطالبی نوشته اند، اما تقریبا هیچ کدام از آنها به هنر سنتی به عنوان عامل ارتباط میان نسل های امروز و دیروز اشارتی نداشته اند.در مقاله حاضر، ضمن مرور مفاهیم هنر، سنت، و هنر سنتی و یادآوری لزوم بازنگری و اصلاح تعاریف؛ به چگونگی تاثیر هنر سنتی، به شرط اصلاح تعریف، در کاستن از شکاف میان نسل ها، و چه بسا پیش گیری از آن می پردازد، و برای این منظور راهکارهایی نیز عرضه می کند.