جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الیقین باختصاص مولانا علی علیه‌السّلام بامرة المؤمنین» از آثار سید‌علی بن طاووس (م ۶۶۴) است. موضوع این کتاب روایاتی است در این باره که پیامبر لقب «امیر المؤمنین» را به علی علیه‌السّلام داده و این لقب اختصاص آن حضرت دارد. پیش از او نیز ابن غضائری (م ۴۱۱) کتابی با نام التسلیم علی امیرالمؤمنین علیه‌السّلام بامرة المؤمنین داشته است. گویا تالیف این کتاب ناظر به سخن کسانی چون ابن ابی الحدید بوده که از شرح نهج البلاغه ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: « شیعه گمان می‌کنند علی علیه‌السّلام در زمان پیامبر به لقب امیرالمؤمنین خطاب شده و همه مهاجرین و انصار او را به این لقب خطاب کرده‌اند اما این در اخبار محدثان ثابت نشده است». کتاب الیقین دارای مقدمه‌ای مفصل و یک خاتمه و سه بخش با عنوان قسم است. مؤلف در مقدمه فهرست ۲۲۰ فصل کتاب را آورده و سپس در طی سه قسمت با عناوین زیر به بیان روایات پرداخته است: قسم اول، احادیثی که بیان می‌کند علی بن ابی طالب علیه‌السّلام به نام امیرالمؤمنین خوانده می‌شد (شامل ۱۷۷ باب)؛ قسم دوم احادیثی که نامیدن آن حضرت به امام المتقین را اثبات می‌کند (شامل ۲۴ باب)؛ قسم سوم، احادیثی که لقب یعسوب الدین را برای آن حضرت اثبات کرده است (در ۱۹ باب). به گفته خود سید در کتاب التحصین، مجموع روایاتش در کتاب الیقین از ۳۰۰ گذشته است. ألتّحصین لأسرار ما زادَ مِن کتاب الیَقین کتابی حدیثی، به زبان عربی، تألیف سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق). سید بن طاووس در این کتاب احادیثی را در علت نام‌نهادن علی بن ابی طالب(ع) به «اَمیرُالمُؤمنین» و «اِمامُ المُتّقین» آورده است. این اثر، ابتدا به صورت اختصاصی و بعدها به دلیل موضوع مشابه، به همراه کتاب الیقین چاپ شده است. این کتاب از دو قسم تشکیل شده است: قسمت نخست که شامل ۲۹ باب است احادیثی پیرامون نام گذاری علی (ع) به "امیرالمؤمنین" آمده و در هر باب یک روایت ذکر شده است. در باب ۲۹ نیز خطبه پیامبر (ص) در غدیر خم به طور کامل آمده است. قسمت دوم احادیثی در تسمیه علی بن ابی طالب (ع) به "إمام المتقین" است که شامل ۲۷ روایت است و در ۲۷ باب. آخرین باب کتاب نیز روایتی مفصل درباره مناظرات حضرت علی(ع) با جاثلیق یهودی و مسلمان شدن اوست که در ضمن آن قصه اصحاب کهف نیز از زبان امیرالمؤمنین (ع) بیان شده است.

«الغدیر و المعارضون» اثر علامه سید جعفر مرتضى عاملى، در سال 1417 ق به زبان عربى تألیف شده است. مؤلف در این کتاب داستان غدیر خم را با تمام اهميّت و حساسیتى که دارد مورد بحث قرار داده و از نقاط ابهام و برداشت‌ هاى اشتباهى که درباره آن ابراز شده، پرده برداشته است. کتاب مشتمل بر دو مقدمه و شش فصل و هر فصل مشتمل بر عناوینى است. برخى از عناوین مباحث عبارت است از: غدیر و امامت، توطئه‌ گران و کینه‌ توزان، رسول اکرم (ص) خیانت کاران را مى‌ شناخت، بررسى زمان و مکان واقعه غدیر، غدیر در سایه تهدیدات الهى. واقعه غدیر از سرنوشت‌ ساز ترین و حساس‌ ترین جریانات اسلامى است. در فصل اول کتاب، قبل از شروع موضوع، به تفسیر تاریخى اصطلاح شایع و معروف «حدیث الغدیر» اشاره مى‌ کند. در فصل دوم و سوم کتاب از معارضان، چهره‌ نمایى شده و آگاهى رسول الله (ص) از موضع آنان ذکر شده است. در این راستا از کتب مختلف به خصوص کتاب شرح نهج‌ البلاغه ابن ابى‌ الحدید معتزلى، سخنانى تاریخى نقل شده است. در فصل سوم، چهارده روایت در رابطه با اعلان امامت على (ع) توسط رسول خدا (ص) از منابعى چون مجمع‌ البیان، شواهد التنزیل و الدرّ المنثور نقل شده است. در فصل چهارم، برخوردهاى اصحاب در مواجه با این ماجرا نشان داده شده است. عده کثیرى با سخن پیامبر در روز غدیر به مخالفت پرداختند و عده قلیلى اوامر ایشان را پذیرفتند. در فصل پنجم، تهدید الهى در انجام ندادن رسالت ابلاغ امامت با تفسیر «و إن لم تفعل فما بلغت رسالته...» مورد بحث قرار گرفته است. در فصل آخر کتاب نیز چرایى گزینش مکان و زمان این ابلاغ در یازده عنوان تبیین شده است.

کتاب «الغدیر فی التراث الاسلامی» تالیف عبدالعزیز طباطبایی، درباره واقعه غدیر است. این کتاب شامل فهرست واره ای است برای آنچه از قرن دوم تا قرن حاضر درباره غدیر نوشته شده است. در ابتدای کتاب «الغدیر فی التراث الاسلامی» مقاله پر بار محقق طباطبایی با نام «حدیث الغدیر، رواته کثیرون للغایة… قلیلون للغایة!»، که متن مقاله ایراد شده توسط ایشان در کنگره بزرگ غدیر در لندن، چاپ شده است. این مقاله را مجله «الموسم» در شماره هفتم، در سال 1411 هجری نیز چاپ نمود. محقق طباطبایی در کتاب خود، مستدرک الذریعة (نسخه مخطوطه) درباره این کتاب می نویسد: مجله «تراثنا» که توسط مؤسسه آل البیت (ع) در قم منتشر می شود، به مناسبت کنگره بزرگی که به دستور آیت اللّه العظمی خویی در لندن به مناسبت عید غدیر برپا شد، اقدام به نشر ویژه نامه غدیر نمود. از من خواستند تا مقاله ای درباره کتاب های نوشته شده درباره غدیر بنویسم. در حدود صد و بیست و پنج کتاب معرّفی شد و مقاله در آن ویژه نامه (شماره 21 «تراثنا»، ذو حجه 1410ق) با نام «الغدیر فی التراث الاسلامی» به چاپ رسید.

«الغدير في الكتاب العزيز» كه نام كامل آن عبارت است از: «الغدير في الكتاب العزيز من كتاب الغدير للشيخ الأميني»، بخشى از كتاب «الغدير في الكتاب و السنة و الأدب» نوشته علامه امينى (تبريز 1281-1349ش، نجف) است كه گروه تحقيق موسسه دائرة المعارف فقه اسلامى آن را به‌ صورت اثرى مستقل منتشر ساخته است. كتاب حاضر از مقدمه مختصر ناشر (اهميت واقعه غدير و موضوع كتاب حاضر و آيات مورد بحث و...) و متن اصلى (شامل دو بخش) تشكيل شده است. درباره محتواى اين اثر، گفتنى‌ ها فراوان است از جمله: 1. نويسنده در مورد آيه بلاغ: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» (مائده: 67) چنين نوشته است: «اين آيه شريفه در روز 18 ذى‌ حجه سال دهم هجرى در آخرين حجّ پيامبر (ص) معروف به حجة الوداع نازل شده است. در زمانى كه پيامبر (ص) به محلّ غدير خم رسيد، در حالى‌ كه پنج ساعت از روز گذشته بود. 2. نويسنده در مورد آيه «... الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً...» ، چنين نوشته است: «شيعه، نسل در نسل از پدرانشان نقل كرده و همگى اتفاق نظر دارند كه اين آيه كريمه در مورد نصّ غدير نازل شده است. 3. نويسنده در اين اثر، افزون بر بررسى قرآنى و تفسيرى، با بيان اينكه تفسير و روايات در شأن نزول آيات در زمينه غدير با هم هماهنگ و موافقند، در بحثى تحت عنوان «نظرة في الحديث» به پژوهش روايى نيز پرداخته است. 4. نويسنده، اين شبهه را مطرح كرده كه: داستان غدير در زمان بازگشت رسول خدا (ص) از حجّة الوداع بود و همگى اين مطلب را قبول دارند.

«الإفصاح فی الإمامة» کتابی در اثبات عقاید شیعه درباره امامت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) اثر محمد بن محمد بن نعمان مفید است. بنا بر اشاره مولف در ابتدای کتاب، هر آنچه در موضوع امامت ذکر آن لازم بوده در این کتاب آمده است. مؤلف با استفاده از استدلال‎ های کلامی به اشکالات پیرامون موضوع امامت و آراء مختلف فرقه‌ های اسلامی مانند: معتزلی ها، حشویه ها و خوارج جواب داده است. شیوه مؤلف در این کتاب بیشتر جدلی است، لذا حتی به قیاس هم بر اثبات مسائل امامت استناد می‌ کند. گر چه کتاب از ساختار منظمی برخوردار نیست، اما مباحث آن را می‌ توان در یک مقدمه، ۱۸ بخش، ۷ فصل و ۷ مسأله دسته‌ بندی کرد. مولف در مقدمه غرض از تالیف کتاب را که همان توضیح و تحریر مسئله امامت است بیان می‌ کند و در بخش‌ های متنوع، از موضوعات مربوط به قضیه امامت بحث می‌ کند از قبیل: تعریف امامت، شناخت امام، دلیل بر وجوب معرفت امام، اجماع مسلمین بر امامت علی (ع) اجماع بر وجود امام بعد از نبی (ص)، افضلیت علی (ع) نزد خدا و رسول (ص) او، فساد امامت مفضول بر فاضل، اجماع بر فضایل علی (ع)، علت ندادن حق علی (ع)، عدم اقرار مهاجرین و انصار بر تقدم ابوبکر، علت سکوت امیرالمومنین (ع) بر خلفاء قبل از خودش، عدم اجماع امت بر امامت ابوبکر و... فصل اول در فصل اول مولف سه موضوع را مورد بررسی قرار می‌ دهد: 1- ادعای تنزیه اهل سقیفه از خطا. 2- مسائل مربوط به روز احد. 3- تفسیر حدیث عشره. فصل دوم در این فصل به مواردی می‌ پردازد از قبیل عدم دلالت السابقون اول در آیه مبارکه بر ابوبکر و اصحاب بیعت شجره. فصل سوم در این فصل مولف از مباحثی نظیر اثبات امامت امیرالمومنین از آیه «قل للمخالفین من الاعراب»، کافر بودن محارب با امیرالمومنین (ع). فصل چهارم در این فصل از مواردی نظیر ردّ ادعای امامت ابوبکر با توجه به آیه «من یرتد منکم عن دینه» و اثبات امامت امیرالمومنین (ع) از این آیه بحث می‌ کند. فصل پنجم مؤلف در این فصل استدلال بر فضل ابوبکر به آیه «محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم» را رد کرده است. فصل ششم در این فصل نزول آیه «و الذی جاء بالصدق و صدق به» را در مورد ابی بکر قبول نمی‌ کند. بلکه او اثبات می‌ کند نزول این آیه در مورد امیر مؤمنان علی (ع) است. فصل هفتم مؤلف در فصل آخر از نتایج فاجعه بار تقدم دیگر خلفاء بر امیرالمومنین علی (ع) سخن می‌ گوید.

کتاب «پیمان غدیر (بیعت با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف)» تالیف سید محمد بنی هاشمی، شامل 4 فصل می باشد. در فصل اوّل ابتدا به ریشه قرآنی پیام غدیر اشاره شده و سپس با نقل قسمت هایی از خطابه پیامبر (صل الله علیه و آله) در روز غدیر، محتوای اصلی این پیام و لزوم پیمان بستن همه مسلمانان بر آن تا روز قیامت مطرح گردیده است. فصل دوم به بیان اهمّیت التزام به این پیمان الهی و نتیجه سرپیچی از آن اختصاص دارد که ضمناً اشاره ای گذرا به عملکرد مسلمانان در برابر آن صورت گرفته است. در فصل سوم چگونگی وفا به پیمان غدیر مورد بحث قرار گرفته و بعضی از آثار عملی آن نیز بیان شده است. در این فصل ارتباط توبه از گناهان، با تجدید عهد نسبت ائمه (علیهم السّلام) و نیز مفهوم خدمت گزاری به ایشان (که یکی از مصادیق وفای به عهد آنان می باشد) روشن می شود. فصل آخر کتاب برای آشنایی با چگونگی خدمتگزاری به آستان مقدّس امام زمان (علیه السّلام) در زمان غیبت ایشان تنظیم شده و در آن راه های مختلف این عبادت و برخی از شرایط لازم برای پذیرفته شدن آن در پیشگاه الهی، مطرح گردیده است.

پیوست در منابع دیجیتالی