جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عشق در علم روان شناسی دارای مکاتب و نظریه های گوناگونی است. در این مقاله به توضیح یکی از این تئوری ها که توسط رابرت اشتنبرگ روانشناس معروف آمریکایی در سال 1987 ارایه شده است می پردازیم و سپس سعی می کنیم آن ها را با عقاید سعدی در خصوص روابط عاشقانه تطبیق دهیم و شباهت ها و تفاوت های احتمالی آن ها را بسنجیم. این بررسی نشان می دهد که سعدی در زمینه روان شناسی روابط عاشقانه، فردی آگاه بوده است.

از دیرباز بویژه در سالهای اخیر که آثار ادبی جهان و شخصیت اجتماعی بزرگان ادب مورد تحلیل قرار گرفته، شیخ اجل سعدی شیرازی و آثار او نیز در ترازوی نقد درآمده است. گرچه کلام سعدی و مضمون آن روشن است لکن به علت وجود مفاهیم مختلف از سیاست گرفته تا اقتصاد و فلسفه و عرفان و اخلاق و شرع و... در آثار او اظهارنظر درباره او و طبقه اجتماعی وی مشکل بوده است و گاهی این قضاوت ها در مقابل هم قرار گرفته اند. در این مقاله سعی بر آن شده است تا به استناد ادعای سعدی در مورد خود و با تکیه بر مفاهیم برجسته کلام او، استدلال گردد که سعدی رسما در زمره عارفان عصر خود بوده است. او خود به صراحت و دیگران در عمل این امر را پذیرفته اند و گفتار حاضر نیز در صدد اثبات این مطلب است.

یکی از عرصه های شعری که شیخ سعدی در آن همچون بوستان، اثری ادبی تعلیمی خلق کرده، قصیده است. اگرچه قصاید سعدی چونان غزلیات او گسترده نیست و با ستایش شاهان زمانه آمیخته است، می توان روح تعالیم و آموزه های اخلاقی را در آن دید و با تأمل در بیت ها، حتی به مفاهیمی عرفانی دست یافت که اتفاقاً مورد ستایش و تأکید خود شاعر هم است. سعدی در ضمن مدح، گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم، به مضامین و لوازم عرفان اشاره می کند و در بیشتر قصایدش، یک یا چند مفهوم عرفانی را بیان می دارد. او همانند شاعران عارف مَسلک، اصالت حقیقی را از آنِ معنی، و عزت را «در طریق حق بودن» می خواند. نیز، به مضامین و مفاهیمی توجه کرده است که در اثر عرفانی مصیبت نامه جزء عوامل محوری طریقت محسوب می شوند، مانند: جهد و عنایت، اصالت معنا دربرابر صورت، لزوم دردمندی کل کائنات در طلب معشوق الهی، پایداری بر سختی های راه عشق در مقام صبر، بی قراری در فراق معشوق در مقام بی صبری، تقابل عقل و دل، و نیز توجه به بار معنایی واژۀ «جان» به عنوان کلمه ای کلیدی در آثار عرفانی. در این مقاله، سعی شده است که جنبه های عرفانی قصاید سعدی در نگاهی تطبیقی با مصیبت نامه، به عنوان اثری سترگ در ادبیات عرفانی، تبیین و بررسی شود.

ضرورت مقایسة بین مضامین مشترک تربیتی گلستان سعدی و کتاب قابوس نامه عنصرالمعالی بدان جهت بوده است که معمولاً در میان بسیاری از خوانندگان آثار سعدی، گمان بر آن بوده و هست که شیخ اجل، این مسایل و گفتارها را خود مطرح کرده و به قول وی:کهن خرقة خویش پیراستن به از جامة عاریت خواستندر این مقایسه، بخش هایی از مشترکات آثار این دو سخنور بزرگ که از جهت معنایی و در بسیاری موارد لفظی به هم نزدیک بودند در برابر هم قرار گرفته اند؛ امّا قبل از این کار برای نشان دادن دشواری کار، شمّه ای در باب فاصله زمانی مربوط به این دو سخنور و ردّ پای هر نوع مضمون گیری یا به قولی تاثیرپذیری بیان شده است. ویژگی های تربیتی«قابوس نامه» و اهمیّت آن در آموزه های تربیتی و مقایسه ای میان این اثر و آرا و اندیشه های تربیتی سعدی در کتاب «گلستان» صورت گرفت. اهمیّت موضوع بدان جهت است که آموزه های تربیتی سعدی در «گلستان» مورد استناد منابع مختلف است و «قابوس نامه» در این زمینه هم سرشار از موضوعات اخلاقی و تربیتی است و می تواند در اکثر مباحث دانش مفید واقع شود. در این مقایسه به دیدگاه های مشترک و وجوه اختلاف در روش های «قابوس نامه» عنصرالمعالی و «گلستان» سعدی اشاره شده است و حاصل این مقایسه آن است که اثر عنصرالمعالی با آنکه به شیوة اندرز بیان شده است نسبت به سعدی که دستورات تربیتی را به صورت حکمت مطرح می کند، تفاوت چندانی ندارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

موضوع تحقیق حاضر ، معرفی روش فلسفی عملگرایی و پرداختن به برخی از مهمترین مسائل نظری که در این روش مطرح می شود و نیز یافتن مستنداتی برای وجود عملگرایی در آثار سعدی و تاثیر عوامل سیاسی ، اجتماعی و دینی دوره ی سعدی بر اندیشه ی وی است . فرضیه ی مورد استفاده در این زمینه این است که ، در آثار سعدی ، عملگرایی که برگرفته از زندگی واقعی انسان ها و واقعیت اجتماعی عصر ویاست ، دیده می شود . با توجه به این که نوع تحقیق نظری است ، روش انجام آن کتابخانه ای می باشد . این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است . فصل اول ، کلیات که اختصاص به معرفی این شیوه ی فلسفی و نیز شرح حال ، آثار و تاثیر عوامل محیطی ، سیاسی ، اجتماعی دوره ی سعدی بر شعر او دارد . در فصل دوم ، به آزادی اراده و انسان گرایی به عنوان دو موضوع اصلی شیوه ی عملگرایی و جایگاه این دو موضوع در آثار سعدی پرداخته شده است . در فصل سوم ، به دین و آموزه های دینی در پراگماتیسم و آثار سعدی ، پرداخته شده است . فصل چهارم ، بیان عملگرایی در عرفان سعدی ، پیوستگی علم وعمل ، واقع بینی در آثار سعدی و در نهایت مطرح کردن عملگرایی به عنوان راهی میانه در تفکر است . واقع بینی ، تاکید بر زندگی واقعی انسان ها ، توجه به مطلوب های فردی واجتماعی ، رعایت حد وسط و میانه روی ، انسان گرایی و تاکید بر محوریت انسان و اهمیت اعتقادات مذهبی و دینی در زندگی ، مهمترین ویژگی های عملگرایی سعدی هستند . و برای هر یک از این ویژگی ها مستنداتی از آثار سعدی ارائه شده است . نتیجه ی تحقیق این است که سعدی در افکار ، اندیشه ها و آرای خویش ، تا حد زیادی عملگرا بوده است .

در ادبیات هر ملت توجه به پژوهش های تطبیقی و آشنایی با افکار بزرگان در ورای مرزهای خود ، موجب گسترش افق دید و غنای ادبی و تعاملات فرهنگی می گردد . در این رساله ، پژوهش تطبیقی بین اندیشه و مضمون های آثار "سعدی" شاعر قرن هفتم هجری از ایران و "تاگور" شاعر قرن بیستم میلادی (قرن سیزدهم و چهاردهم هجری) از هند ارائه می گردد . در پی شناخت و بررسی تأثیر محیط زندگی ، دین ، عرفان ، تحصیلات ، استادان ، سفرها و مسائل مربوط به هر یک به مقایسه شباهت ها و تفاوت های فکری آنان پرداخته می شود که در پنج فصل تنظیم شده است . در راستای پاسخ به این پرسش بنیادین که «شباهت ها و تفاوت ها در مضمون های آثار سعدی و تاگور چیست ؟ » این نتیجه حاصل می شود که افکار شاعران مورد نظر را می توان به موضوعات متعدد چون عرفان ، عشق ، تربیت ، اجتماع و سیاست تقسیم کرد . در هر موضوع این دو شاعر در برخی مضمون ها با هم مشترک می باشند مانند : بهره بردن از دوران زندگی در جهت عشق و انسانیت ، نقش انسان در زندگی ، تقابل عقل و عشق ، اتحاد انسان ها با هم ، صلح و ... و البته در برخی مضمون ها تفاوت نظر بین آنها مشهود است مانند : نحوه نگرش آنان به پیری ، توجه به عالم پس از مرگ یا بی توجهی به آن ، نگرش هر یک به زن ، کودک و . . .. نتیجه حاصل از این پژوهش دستیابی به اشتراک های فکری دو شاعر مزبور است که بیشتر به شباهت های روح کلی انسان برمی گردد و تفاوت آن ها از نوع تفاوت های فردی در برخی موضوعاتِ مورد توجه هر یک است .

بررسی آثار ادبی به صورت تطبیقی اگرچه بیشتر یادآور آثار ادبی در زبان های متفاوت است ، ولی می تواند درمیان آثار ادبی موجود در یک زبان نیز مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر با عنوان تاثیر غزلیات سعدی و خواجو بر غزلیات حافظ با دیدگاه دوم یعنی تاثیر پذیری شعر حافظ ازسعدی و خواجو به انجام رسیده است.این پژوهش با توجه به همانندی ها وتاثیر پذیری های حافظ از دو شاعر پیش از خود در پنج فصل مطرح شده است ؛فصل نخست ؛ تاثیر پذیری زبانی: در این فصل به ترکیب ها و جمله ها یا مصرع ها وبیت هایی است که همانندی نزدیکی با شعر سعدی وخواجو داشته اندفصل دوم ، تاثیر پذیری آوایی و موسیقایی: در این فصل به همانندی های وزنی ، قافیه و ردیف پرداخته شده است.فصل سوم ؛ تاثیر پذیری تصویری: در این فصل به تصویرهایی توجه شده که به گونه ای میان تصویرهای سعدی وخواجو و حافظ همانندی داشته است.فصل چهارم ؛ تاثیرپذیری مضمونی: در این فصل نوع مضمون و تعبیرهایی که میان این سه شاعر همسان بوده مورد توجه قرارگرفته است.فصل پنجم ؛ تضمین : در بخش پایانی سعی شده است که تضمین های گونه گون حافظ از شعر سعدی و خواجو ارائه شود.