جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 20
پنج متن اعتقادی امامیه نوشته شده در دوران گذار از بهشمیه به مکتب ابوالحسین بصری: اصول و مقدمه [نمایه مقاله انگلیسی]
نویسنده:
Hassan Ansari, Razieh S. Mousavi
نوع منبع :
نمایه مقاله
چکیده :
ترجمه ماشینی: این مقاله چاپ انتقادی از پنج متن اعتقادی امامیه مطالعه نشده را ارائه می دهد که در اواخر قرن پنجم / یازدهم و اوایل قرن هفتم / سیزدهم نوشته شده است. این مقاله با بیان اهمیت این دوره آغاز می شود، زیرا شاهد آغاز چرخشی محوری در اندیشه امامی از دیدگاه بهشمی به دیدگاه ابوالحسین بصری بود. مسیر تاریخی این تغییر عقیدتی به خوبی بررسی شده است، اما به ندرت از طریق شواهد متنی از متون اعتبارنامه به تصویر کشیده شده است. این مقاله همچنین تاریخ تألیف و تولید این پنج رساله را مورد بحث قرار می دهد.
تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه: از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان
نویسنده:
حمید عطایی نظری
نوع منبع :
کتابشناسی(نمایه کتاب)
چکیده :
اگرچه در تاریخ ادیان، موضوعات اعتقادی متعددی همواره مورد بحث بوده است، آنچه در این میان به کانون مرکزی ادیان، یعنی اندیشه خداباوری، مربوط می‌شود بیشترین اهمیت را داشته است. اینکه هر یک از ادیان، در نهایت چه تصویری از خداوند را ارائه نموده، پیوسته از مهم‌ترین مباحث در میان دانشمندان دینی بوده است. خوانندگان حتماً با میراث سترگ تشیع در زمینهٔ مباحث خداشناسی آشنا هستند و نیک می‌دانند که آثار بسیاری از متکلمان و حتی محدثان بزرگ شیعه مشحون از مباحث و احادیثی است که نشان‌دهندهٔ درک پیشوایان مذهب تشیع از وجود و حضور خداوند در هستی است. با وجود چنین میراث ارجمندی در زمینهٔ خداشناسی، جای اثر پژوهشیِ جامع و مفصّلی که به بررسی و گزارش پیشینه و تحولات برهان‌های مختلف خداشناسی بپردازد خالی بود. اکنون این خلاء تا حدود بسیار زیادی به‌سبب انتشار پژوهش کلانی در دو جلد زیر عنوان «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه» نوشتهٔ دکتر حمید عطائی نظری پر شده است. واقعیت این است که بخش بسیار قابل توجهی از میراث ارزشمند فلسفی و کلامی مسلمانان به بحث دربارهٔ برهان‌های اثبات وجود خدا اختصاص یافته است و حکما و متکلمان در طرح براهین گوناگون خداشناسی و تأیید و تحکیم آنها سعی فراوانی نموده‌اند. در حالی‌که پیش از این، آثار فیلسوفان و برهان‌های خداشناسیِ مورد توجّه و اهتمام آنها تا حدودی کاویده و بررسی شده است، نگاشته‌های کلامی متکلمان مسلمان و دلایل آنان برای اثبات وجود خدا تا کنون به نحو شایسته و فراگیری بررسی و تحقیق نشده و گزارشی مبسوط از تاریخ و تحولات برهان‌های خداشناسی در ادوار مختلف کلام اسلامی و امامی نیز فراهم نیامده است. حال اما، با انتشار کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه (از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان)» تا حدود زیادی این نقیصه جبران شده است. در این اثر برای نخستین بار، تاریخ و پیشینه و تطورات و انواع مختلف صورت‌بندی‌ها یا تقریرهای برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام اسلامی تبیین گردیده و تقریرهای ابتکاری متکلمان امامی از براهین خداشناسی نیز بازشناسی و معرّفی شده است. از این رو می‌توان کتاب مزبور را به منزلهٔ شناسنامه و سند تحوّلات برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام اسلامی و امامی قلمداد نمود. نویسنده در این نگاشته به تبیین استدلال‌های مطرح در آثار کلامی امامیّه و معتزله و اشاعره برای اثبات وجود خداوند و نیز گزارش مبسوط تطوّرات تاریخی این استدلال‌ها پرداخته است. بدین منظور، بخش اثبات وجود خداوند در نگاشته‌های کلامی متکلّمان امامی از قرن چهارم تا یازدهم هجری، از حیث طرح مقدّمات و مسائل و دیدگاه‌ها، نحوهٔ تقریر براهین، و همچنین استفاده از مبانی و اصطلاحات و قواعد مختلف بررسی و همسنجی شده است تا تحوّلات گوناگون در این زمینه‌ها شناسایی و تبیین گردد. با توجّه به حجم ودامنهٔ مطالب وگسترهٔ مسائل و موضوعات، کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه» را باید گسترده‌ترین پژوهشِ تاکنون نشریافته در خصوص سرگذشت براهین اثبات وجود خدا در تاریخ کلام اسلامی و امامی به‌شمار آورد. کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه» از هفت فصل تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از: مقدمات، برهان حدوث و قِدَم، برهان حدوث صفات، برهان نظم، برهان امکان صفات، برهان امکان و وجوب، برهان صدیقین. مهم‌ترین مسائل و موضوعات مطرح در هر یک از این فصول به شرح زیر است: در فصل نخست (مقدمات) به تعریف و دسته‌بندی گرایش‌ها و ادوار و مکاتب کلامی امامیه از قبیل گرایش‌های کلامی نقلی، کلام عقلی، کلام جدلی، کلام فلسفی، و نیز ادوار کلام معتزلی و کلام فلسفی امامیه، و مکاتب شکل‌گرفته در این ادوار از جمله، مکاتب بغداد متقدّم (مکتب شیخ مفید) و بغداد متأخّر (مکتب شریف مرتضی)، و مکاتب حلّهٔ متقدّم (مکتب حمّصی رازی) و حلّهٔ متأخّر (مکتب خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی) و … پرداخته شده است. در فصل دوم (برهان حدوث و قِدَم) به تعریف اصطلاحات اساسی در تقریر این برهان یعنی مفاهیمی نظیر مُحدَث، قدیم، جوهر، عرض، جسم، معنی، اکوان و … اشاره شده است. در ادامه، تقریرهای گوناگون متکلّمان امامی از برهان حدوث و قدم در چند بخش، زیر عناوین: «برهان حدوث و قِدَم در کلام نقلی امامیّه»، «برهان حدوث و قِدَم در دورهٔ کلام معتزلیِ امامیّه»، «برهان حدوث و قِدَم در دورهٔ کلام معتزلی _ فلسفی امامیّه»، «برهان حدوث و قِدَم در دورهٔ کلام فلسفی امامیّه (مکتب فیّاض لاهیجی)» به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم (برهان حدوث صفات) تقریرهای مختلف برهان حدوث صفات در کلام اسلامی و آراء شخصیت‌هایی چون ابوالحسن اشعری، ماتریدی، قاضی عبدالجبار معتزلی، محقق حلی، فیض کاشانی در خصوص این برهان گزارش شده است. در فصل چهارم (برهان نظم) تقریر متکلّمانی چون ابوالحسن اشعری، تفتازانی، کلینی، شیخ صدوق، فیض کاشانی، علامه مجلسی و … از این برهان طرح و بررسی شده است. در فصل پنجم (برهان امکان صفات) استدلالی کمترشناخته شده در مطالعات کلامی به نام «برهان امکان صفات یا تخصیص» به‌تفصیل بازشناسی و تعریف شده و تقریرهای مختلف آن در کلام اسلامی گزارش و همسنجی شده است. در فصل ششم (برهان امکان و وجوب) ابتدا به تعریف این برهان، پیشینهٔ آن و مباحث فلسفی و منطقی بنیادینی نظیر تمایز وجود از ماهیت، تلازم شیئیت با وجود، تقسیم موجودات به ممکن‌الوجود و واجب‌الوجود، و استحالهٔ دور و تسلسل پرداخته شده است. سپس در بخش دیگری از این فصل، تقریرهای مختلف برهان امکان و وجوب در کلام فلسفی اشعری و نیز کلام امامیه گزارش و تشریح گردیده است. در فصل هفتم (برهان صدیقین) مباحثی همچون تعریف برهان صدّیقین و جایگاه آن در فلسفهٔ ابن‌سینا و همچنین مقایسهٔ آن با براهین «حدوث و قدم» و «امکان و وجوب» موضوع بحث قرار گرفته است. بازشناسی و معرّفی تقریرهای ابتکاری متکلّمان امامی از برهان صدّیقین به‌ویژه دو تقریر نوآورانهٔ نصیرالدین طوسی و نصیرالدین کاشانی حلّی از این برهان، از دیگر مباحث مهمّ و شایان‌توجّه مطرح در این فصل است. نویسنده در پایان هر فصل، خلاصه‌ای از مهمترین مباحث و تقریرهای معرّفی‌شده از هر یک از برهان‌های اثبات وجود خدا را نیز فراهم آورده است که این امر موجب تسهیل مطالعهٔ خوانندگان و دستیابی آسان آنان به مطالب و نتایج مطرح در یکایک فصول کتاب می‌شود. گفتنی است که کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه (از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان)» به قلم دکتر حمید عطائی نظری (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) در دو جلد (بیش از یک‌هزار و پانصد صفحه) برای نخستین بار در واپسین روزهای سال 1401 از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان منتشر شده و هم‌اکنون در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
درسگفتار در آمدی بر علم کلام (کانون اندیشه جوان)
نوع منبع :
فیلم , درس گفتار،جزوه وتقریرات
چکیده :
جهت مشاهده فیلم درسگفتار در آپارات، به آدرس داده شده در یادداشت مراجعه کنید.
العقل و النص فی الکلام الإسلامی، قراءة فی الإشکالیة
نویسنده:
محمدتقی سبحانی؛ مترجم: فرقد الجزائری
نوع منبع :
مقاله , ترجمه اثر , فصل کتاب
منابع دیجیتالی :
جليل الكلام ودقيقه لدى الشيعة الإمامية قبل بداية فترة الغيبة الكبرى
نویسنده:
مصعب الخير إدريس السيد مصطفى الإدريسي
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
نویسنده که سنی مصری منتقد امامیه است برآن است که کلام امامیه اقتباس از کلام معتزله هم در دقیق الکلام (=لطیف الکلام= مقدمة الکلام=مبادی علم کلام) و هم در جلیل الکلام (مسائل علم کلام= اعتقادات) بوده و از خود استقلالی ندارد.
علم کلام؛ آسیب‌ها و بایسته‌ها
سخنران:
محمدتقی سبحانی ، محمدصفر جبرئیلی
نوع منبع :
صوت , سخنرانی , پرسش و پاسخ
چکیده :
مباحث مطرح شده: 1.وضعیت کنونی دانش کلام 2.کارویژه‌های دانش کلام 3.عوامل افول علم کلام 4.آسیب‌ها و کاستی‌های علم کلام 5.راهکارهای نوسازی دانش کلام الف) وضعیت کنونی دانش کلام وضعیت کنونی را در نسبت با گذشته تاریخی دانش کلام باید سنجید و تحلیل کرد. دانش کلام تنها و نخستین دانشی بوده‌است که در طول قرون مختلف اسلامی، بار معرفت عقلانی اسلامی را بر دوش کشیده است. ب) کارویژه‌های دانش کلام علم کلام سه کار‌ ویژه مهم را همواره داشته است: 1.تنها مرجع برای تبیین مفاهیم بنیادین دینی بوده و به مهم‌ترین پرسش‌های انسان مسلمان، پاسخ معقول داده است. 2.یک تنه در مقابل اندیشه‌های رقیب ایستاده و دفاع کرده است. 3.به نیازهای سایر علوم اسلامی پاسخ داده است. این کارویژه‌های علم کلام هیچ بدیل و جایگزینی در بین سایر علوم اسلامی ندارند. ج) عوامل افول علم کلام دو عامل اصلی سبب شد که به تدریج جایگاه کلام دچار افت و افول شود، به طوری که در طول دو سده گذشته، شاهد کم‌رنگ شدن نقش کلام و زاویه نشینی آن در مقایسه با دانش‌های دیگر نظیر فقه و فلسفه(هم در جامعه دینی و در حوزه‌های دانشی) بوده‌ایم: 1.عامل بیرونی: برآمدن رقیبان جدید که مدعیان تامین همان نیازهای معرفتی و تضمین پاسخ به آن پرسش‌ها بوده اند. این رقیبان را در چهار شاخه می توان دسته بندی کرد: أ.فلسفه اسلامی که در دوره‌های پیشین نقش مساعدت و خدمت به دانش کلام را داشت، به تدریج به رقیب جدی دانش کلام تبدیل شد. ب.عرفان با ایجاد سامانه‌ای نظری و فلسفی، ادعا کرد که نه تنها به نیازهای معنوی انسان پاسخ می دهد، بلکه پرسش‌های بنیادین او را نیز به صورت معقول پاسخ می دهد. ج.فلسفه‌های جدید غربی از دوره دکارت و هیوم و اخیرا فلسفه دین و الهیات جدید مسیحی که برآمده از همان فلسفه‌های جدید و در پاسخ به همان پرسش‌ها و چالش‌ها بود. د.علوم جدید که در شاخه طبیعی از زمان نیوتن و کپلر و در حوزه علوم انسانی از زمان آگوست کنت داعیه جانشینی الهیات و فلسفه را در سر می پرورانده‌اند. 2.عامل درونی: به دلیل فقدان نوسازی دانش کلام، به تدریج این دانش، دچار رنجوری و ناتوانی درونی شد و به جای حضور فعال در صحنه مواجهه‌ با عرصه‌های نوینی که عصر جدید به بارآورده بود، به بازتولید درون‌مایه‌های گذشته و شرح و تعلیقه بر میراث کلامی روی‌آورد. این عوامل را در ضمن آسیب‌ها و کاستی‌های کلام برخواهیم شمرد. د) آسیب‌ها و کاستی‌های علم کلام 1.فقدان یک دانشِ پایه نظری و عقلانی روزآمد: در گذشته، «لطیف الکلام»معتزلی و «امورعامه» فلسفی به ترتیب به مدد دانش کلام آمدند و از این رو، با نارسائی‌های این دستگاه‌های عقلانی، کلام نیز به ضعف و سستی گرایید. پالایش و نوسازی این گفتمان عقلانی پایه، یک ضرورت انکارناپذیر است. 2.کم توجهی یا بی‌توجهی به پرسش‌های سهمگین دوران جدید: مادیت و الحاد جدید و یا اومانیسم، عقل گرائی و تجربه گرائی مدرن هر کدام بستری برای اندیشه‌های رقیبِ الهیات دینی بوده اند. 3.ساختار دانشی و نظام طبقه بندی : ساختار علم کلام، تعبدی و توقیفی نبوده است و امروز به یک کلیشه تبدیل شده و نیازمند نوآوری است. هاضمه ساختار سنتی در کلام برای پذیرش مساله‌ها و محورهای جدید چندان اماده نیست. 4.روش شناسی کلام به تقلید از فلسفه، کاملا نظری و انتزاعی شد و سایر روش‌های پژوهش را از دست داد. در این جا دو اشکال اصلی وجود دارد: اولا، روش عقلی منحصر در روش برهان فلسفی نیست (نقدهای ما را بر معرفت شناسی فلسفی ببینید) ثانیا، سایر روش‌های علمی همچون روش‌های تجربی، تاریخی، آماری، هرمنوتیک، معناشناختی و … نادیده گرفته شد [به این ترتیب دانش کلام مزیت نسبی خود را از دست داد] 5.غلبه رویکرد جدلی و غفلت از درون‌مایه‌های بلند معارف وحیانی [منظور از «جدلی» این نیست که فیلسوفان می گویند که علم کلام به استدلال‌های اقناعی بسنده می کند، بلکه کلام در عقلانی بودن نه تنها دست کمی از فلسفه نداشته، بلکه گاه عقلانی‌تر است. منظور از جدلی بودن کلام این است که کلام اسلامی در نقطه تماس درگیری‌های دینی و فرقه‌ای زاده شد و این رنگ همچنان بر سیرت و صورت کلام و متکلمان ماند و از این رو، علم کلام بیشتر بر «مباحث مرزی» متمرکز شد. این در حالی است که دین برای رشد و تعالی مومنان و جامعه ایمانی آمده است و این مباحث در علم‌کلام کمتر مجال طرح یافت 6.توجه به نیاز نخبگانی و غفلت از نیازهای فکری جامعه و توده مؤمنان و در نتیجه، رشد زبان نخبگانی در کلام که رفته رفته فاصله متکلمان را با اقشار دیگر جامعه بیشتر کرد 7.تمرکز بر نیاز ذهنی و عقلی و کم توجهی به نیاز معنوی و قلبی همین ویژگی سبب شده است که کلام همچون فلسفه به یک ادبیات خشک و خالی از روح نشاط و شورانگیزی معنوی تبدیل شود و از همین روی، با خلأ معارف فطری و قلبی در کلام، مخاطبان به سمت گرایش‌های صوفیانه و یا حلقه های عرفانی کاذب سوق پیدا می کنند. 8.فاصله گیری علم کلام از دانش‌های دیگر این جدائی نه تنها سبب افول کلام و اعتبار آن شد بلکه دانش‌های زیرین (نظیر فقه و اخلاق) را نیز دچار نقص و کمبود ساخت. ه) راهکارهای نوسازی دانش کلام هر چند از محورهای بالا می‌توان به راهکارها نیز راه یافت، اما سه محور در مسیر تحول دانش کلام بیش از سایرین اهمیت دارند: 1.کلام بر محور «معارف وحیانی» توسعه و‌تکامل یابد و‌ قرآن و روایات اهل بیت(ع) در متن اندیشه‌ورزی‌های کلامی ورود یابد. 2.پاک‌سازی و نوسازی در چارچوب و‌ روش‌شناسی دانش کلام جدی گرفته شود. این مهم هم در مورد روش‌های گذشته و هم‌در مورد روش‌های جدید پیشنهاد می شود. 3.حوزه ها و نیازهای نو و درگیر به یک اولویت اساسی در علم کلام تبدیل گردد و‌ تلاش در جهت پاسخگوئی تخصصی و حرفه‌ای به معضلات فکری موجود در بین قشر جوان و ورود در آسیب‌های فرهنگی مورد اهتمام اصلی قرار گیرد.
تطورات کلام امامیه در مدرسه بغداد
نویسنده:
سیدعلی حسینی‌زاده‌خضرآباد؛ تهیه پژوهشکده کلام اهل‌بیت(علیه‌السلام).
نوع منبع :
کتابشناسی(نمایه کتاب)
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم - ایران: پژوهشگاه قرآن و حدیث‏‫,
کلیدواژه‌های اصلی :
چکیده :
کلام امامیه همانند همه گروه‌های فکری از معبر شماری از مدرسه‌های فکری گذر کرده که برای شناخت تاریخ امامیه باید این مدرسه‌ها را بازخوانی کرد. شیعیان با بهره‌گیری از معارف اهل ‌‌بیت و در پرتو خردورزی، حرکت فکری و کلامی خود را از مدینه و بر محور اهل ‌‌بیت آغاز کردند و اصلی‌ترین باورهای شیعه در این مدرسه مطرح شد و کلام شیعه شکل گرفت. با آغاز سده دوم، معارف اعتقادی در کوفه منتشر و در قالب نظریه‌های علمی تبیین شد. اصحاب امامیه در کوفه با دو رویکرد مختلف به تبیین معارف اعتقادی پرداختند و دو جریان مهم کلامی را پدید آوردند. یک جریان با رویکردی کلامی به‌دنبال تبیین عقلانی معارف اهل ‌‌بیت و دفاع از آن در مقابل جریان‌های فکری رقیب بود؛ اما جریان دیگر با رویکردی حدیثی در ‌‌پی فهم دقیق همان معارف و عرضه آن به جامعه مؤمنان بود. جریان کلامی که رویکرد عقلانی و نظریه‌پردازانه داشت با افولی زود هنگام روبه‌رو شد. هم‌زمان جریان متن‌گرا که رویکردی حدیثی داشت، با انتقال به شهر قم، امتداد اندیشه کلامی امامیه را در مدرسه‌ای دیگر رقم زد. همزمان با غیبت صغرا و اندک زمانی پس از شکل‌گیری #مدرسه_قم با رویکردی حدیثی، در مرکز سیاسی جهان اسلام یعنی بغداد، جریان عقل‌گرا و نظریه‌پردازِ کلام امامیه با ‌‌‌تطوّراتی نسبت به مدرسه کوفه به آرامی بالندگی خود را باز یافت. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد این مدرسه با تلاش‌های متکلمانِ کمتر شناخته‌شده امامیه از جمله ابوسهل و ابومحمد نوبختی و همچنین ورود معتزلیان شیعه شده به عرصه کلام امامی، حدود یک قرن پیش از#شیخ_مفید فعالیت خود را به‌صورت مدرسه‌ای آغاز کرد. در ادامه با راهبری شیخ ‌‌مفید، #سید‌‌_مرتضی و #شیخ_طوسی به اوج بالندگی خود رسید. کتاب تطورات کلام امامیه در مدرسه بغداد در تلاش برای برطرف ‌‌کردن بخشی از غبار تاریخ کلام امامیه با بررسی جریان‌ها، شخصیت‌ها، تراث و اندیشه‌های مدرسه کلامی امامیه در بغداد، به تحلیل و تبیین ‌‌‌تطوّرات کلام امامیه در فاصله آغاز غیبت صغرا تا برآمدن سلاجقه در محیط جغرافیایی بغداد پرداخته است. نوشتار حاضر در سه فصل تدوین شده است: فصل اول: کلیات و مقدمات فصل دوم: سیر ‌‌‌تطوّر محتوای #کلام_امامیه در مدرسه کلامی بغداد فصل سوم: تحلیل و تبیین ‌‌‌تطوّر کلام امامیه در بغداد کتاب تطورات کلام امامیه در مدرسه بغداد، تألیف حجت الاسلام دکتر سیدعلی حسینی زاده از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در ۳۴۴ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۶با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.
بررسی تاثیر آموزه های اعتقادی رضوی بردانش کلام
نویسنده:
معصومه سلمانی فر استاد راهنما: مهدی نصرتیان اهور
نوع منبع :
رساله تحصیلی
چکیده :
علم کلام علمی است که ریشه در قرآن و حدیث دارد، در واقع عامل اصلی پیدایش مباحث و مسائل کلامی در اسلام قرآن کریم و روایات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)و امامان معصوم( علیهم السلام )بوده است که سبب گسترش و نهادینه شدن مسائل کلامی گردیده است. لذا برخی مسائل کلامی صرفاً برخاسته از روایاتند. مانند نظریه بدا و رجعت ،هردو مقوله ای اند که ابتدا از طریق سخنان حدیثی مطرح شده اند، هر چند برای اثبات این عقاید، گاهی از قرآن کریم هم مدد گرفته می شود، چنان‌که فهم برخی آیات به مدد این اعتقادات آسان تر می شود . یکی ازمشخصه های بارز دانش کلام دراسلام ، دفاع از دین و تبلیغ و تشویق نسبت به آن است که در کتاب و سنت به عنوان یک ضرورت غیر قابل اهمال مورد تأکید قرار گرفته است. در این میان غیر از مؤدیات کتاب و سنت، سیره علمی و عملی اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نیز بر این مهم، تعلق گرفته است و هر یک از آن بزرگواران در راستای اعتلای این مهم، اقدامات تابنده ای داشته اند ،یکی از ستارگان همیشه فروزان آسمان ولایت و امامت که تأثیر آموزه های اعتقادی واحادیث ایشان در شکوفایی تمدن و بالندگی علم مسلمین، زبانزد عالم است، حضرت امام علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ است . این پژوهش از جهاتی به بعد علمی امام (علیه السّلام) می پردازد واز سوی دیگر نقش وتاثیر کلام آن حضرت را دراحیاگری مباحث کلامی بررسی می کند , که به برخی از آن هابه طور مختصر اشاره می شود: چگونگی بحث در اعتقادات , ارائه دلایل منطقی برای متقاعد کردن مردم وچگونگی رفع شبهاتی که در مسائل مختلف به وجود آمده است.و نیز نقشی که حضرت در تقریب بین ادیان ایفا کردندوهمچنین با وجود فرق فکری مختلف در عصر امام , حضرت توانستند باعث سالم سازی افکار وتعد یل فرقه های کلامی شوند. همینطورامام علیه السلام در عصری زندگی می کردند که توانستند آن همه معارف بلند توحیدی و فقهی و مسائل اجتماعی بخصوص شناخت پروردگار متعال و پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلم) را برای مردم تبیین نمایند و ما از برکت معارف رضوی می بینیم که در عیون اخبارالرضا چقدر مسائل سنگین و با ارزش ذکر شده است . همچنین ایشان به عالم آل محمد (صلی الله علیه و اله و سلم) ملقب شدند ، به واسطه اینکه کلام ائمه قبل از خویش را تشریح کردند ، مواردی بوده که کلماتی از امیرالمومنین (علیه السلام) و دیگر ائمه (علیهم السلام) در محضر ایشان خوانده می شد و مردم تلقی درستی نسبت به آن مطلب نداشتند و حضرت با بیانات کافی و شافی خود گره از فهم این مطالب برمی داشتند ؛ همچنین در مباحث معرفتی ، حضرت معارف توحیدی را چقدر زیبا بیان نموده اند و اگر این بیانات نبود ، این مقدار معارف توحیدی گسترش پیدا نمیکرد . درضمن آشنایی با روشهای علمی امام در برخورد با مسائل کلامی مانند روش منطقی بحث و مناظره -پاسخگویی عقلانی به سوالات مخالفین و مغلوب نمودن انها دررسیدن به تاثیر آموزه های کلامی ایشان برجامعه ی علمی وکلامی آن دوران و عصر حاضر از دیگر اهداف مورد نظر پژوهشگر می باشد.بهره گیر ی ازروشهای امام در تبیین و دفاع از معارف دین -تبلیغ دین و ترویج مسائل علمی کلامی درهرعصرو دوره ای و ترغیب اندیشمندان علم کلام به استفاده از روشهای ایشان در حوزه های مختلف اعتقادی نیزمورد نظر می باشد درضمن با دریافت نتایج مورد نظر می توان به جهت دهی فکری و سالم سازی افکار اندیشمندان و متکلمان کمک شایانی نمود.
روش مواجهه اهل‌بیت با اختلافات اندیشه‌ای اصحاب
نویسنده:
حمیدرضا اتحادی؛ استاد راهنما: محمد رنجبرحسینی؛ استاد مشاور: محمدحسین منتظری
نوع منبع :
رساله تحصیلی
منابع دیجیتالی :
چکیده :
با بررسی تاریخ کلام امامیه مشاهده می کنیم همواره اختلافات اندیشه ای و فکری میان اصحاب ائمه وجود داشته است. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که این دست اختلافات در زمان حضور امامان شیعی و با پذیرش مرجعیت علمی آنها توسط اصحاب ایشان رخ داده است. دامنه این اختلافات مباحث گوناگون کلامی را در بر می گیرد. بیشتر این اختلافات را می‌توان در زمینه توحید و امامت مشاهده نمود. مباحثی مانند چیستی خداوند، اسما و صفات الهی، علم امام، عصمت و فضائل امامان. گاه این اختلافات زمینه بروز واکنش های شدیدی میان اصحاب نسبت به یکدیگر را فراهم ساخته و موجب ایجاد دسته بندی هایی در میان آنها گشته است. آنچه در این میان مهم است نوع برخورد امام با این اختلافات و چگونگی مدیریت آن می‌باشد؛ به گونه ای که ضمن حفظ وحدت کلی جامعه شیعی و تاکید بر پایبندی به اصول مذهب امامیه، از نفوذ عقائد انحرافی جلوگیری به عمل آید و نقاط دارای ابهام و اختلاف برانگیز نیز تبیین گردد و در عین حال زمینه رشد و باروری فکری و اندیشه ای اصحاب و حفظ شخصیت اصحاب از اتهام های ناروا فراهم گردد. خواهیم دید اهل بیت با دو رویکرد ایجابی و سلبی تحقق اهداف مزبور را میسور ساخته اند. برخوردهای ایجابی برخوردهایی غیرمستقیم و روشنگرانه و برخوردهای سلبی برخوردهایی مستقیم و طردکننده بوده است. در این نوشتار با تکیه به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی، با بررسی تاریخ اندیشه امامیه به دنبال دستیابی به مصداق های این دو نوع برخورد بوده ایم.
جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
نویسنده:
جمعی از نویسندگان، [موسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث]؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی؛ به کوشش اکبر اقوام‌کرباسی؛ کنترل نهایی سیدمجتبی غیوری؛ سر ویراستار سیدمحمد حسینی؛ [تحقیق پژوهشکده کلام اهل بیت (ع)، موسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث].
نوع منبع :
کتابشناسی(نمایه کتاب)
وضعیت نشر :
قم - ایران: موسسه علمی‌فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر‏‫، ۱۳۹۶.‮‬‬,
چکیده :
کوفه یکی از بارزترین مرکز تحولات فرهنگی و سیاسی عراق و حتی جهان اسلام در صده اول اسلام می باشد. استمرار این امتیاز در زمان امامین صادقین علیهما السلام تا آن‌جا ادامه یافت كه چونان پایتخت فکری – فرهنگی جهان اسلام جلوه نمود. در واقع، وجود تعداد کثیری ازمحدثان، متکلمان، شاعران، ادیبان، مورخان و خاندان‌های دانشور شیعی و ‌سنی در کوفه، فضایی را رقم زد تا این مرکز تأثیر بسزایی در رشد جریان فرهنگی اسلام داشته باشد. تلاش علمی دانشوران و عالمان کوفی در گرایشات مختلف علمی، دستاورد‌های زیادی را برای مسلمانان در عرصه های مختلف، بویژه دانش کلام بهمراه داشته است. دستاورد و میراثی که بر پایه آن امروزه مدرسه کلامی کوفه را از دیگر مدارس باز می‌شناسیم. اهمیت تاریخی این مدرسه، به وجود مباحث صریح و آشکار نظری و اعتقادی در سطح جامعۀ علمی آن دوران باز می­گردد. در این مدرسه، امامیه،‌ چونان فرقه‌ای کلامی، خود را معرفی کرده و مهم‌ترین و بیشترین میراث اعتقادی برخاسته از کلمات اهل بیت علیهم السلام و بزرگان اصحاب را تولید و عرضه می‌کند و از این طریق، ‌میراث کلام شفاهی را به کلام مکتوب بدل می نماید یکی از بارزترین ویژگی این مدرسه، به نوع نظریه‌پردازی‌ها و تبیین‌گری‌هایی آن است که بر‌خلاف سایر جریان‌های کلامی هم عصر خود، بر پایۀ متون وحیانی شکل گرفته است. نظریه‌پردازی‌های متن‌مدار متکلمان این مدرسه، همچون هشام بن حکم و هشام بن سالم و مومن ‌الطاق در موضوعات مختلف، از نقاط شعف ‌انگیز و قابل توجه متکلمان این مدرسۀ کلامی است. در کنار این ویژگی روش‌شناسانه در مدرسۀ کوفه، نقطۀ هدف مباحث کلامی در مدرسۀ کوفه نیز قابل توجه است. در این مدرسه – بر‌خلاف مدرسۀ مدینه – عمدتاً نتایج نظری و فکری مباحث مورد توجه و نظر است تا اهداف عملی و سیاسی. همچنین نحوۀ ظهور و بروز این مباحث، نمونۀ دیگری از این ویژگی‌هاست که تا قبل از مدرسۀ کوفه مباحث اعتقادی بیشتر در قالب خطبه‌ها و نامه‌ها نمایان می‌شد و در دوره مدرسۀ کوفه، بیشتر در حلقه‌های مناظره‌های شفاهی، رساله‌های کوتاه و تک‌نگاری‌های اعتقادی رخ می داد. فصول مختلف این کتاب به قرار ذیل می باشد: فصل اول: معرفی مدرسه کوفه فصل دوم :موضوعات کلامی مطرح در مدرسه کوفه فصل سوم: جریان‌ها و روش های کلامی متکلمان کوفه کتاب جستار‌هایی در مدرسۀ کلامی کوفه ، تألیف جمعی از پژوهشگران پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، تحت اشراف حجت الاسلام دکتر محمدتقی سبحانی و به کوشش حجت الاسلام اکبر اقوام کرباسی، به زبان فارسی، در قطع وزیری، در ۵۷۴ صفحه ، جلد سخت به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۶با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.
  • تعداد رکورد ها : 20