جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاهمیت خوانش ملاصدرا از آرای متکلمین، در بحث از ذات، صفات و افعال الهی، در این است که حکمت متعالیه، جامع نظرات فلسفی و عرفانی قبل از خود با محوریت شریعت است. پرسش از این خوانش، مبین آرای خاص صدرالمتألهین و ضعف و قوت دیدگاه‌های کلامی است. ملاصدرا با اتکا بر مبانی فکری خود، چون؛ اصالت، بساطت و تشکیک وجود و حرکت جوهری و همچنین نقد مبانی کلامی چون؛ اصل دانستن ماهیت، نفی علیت، جواز ترجیح بلا مرجح، تفسیر کلامی «حدوث» و امثال آن، خوانشی عقل‌گرایانه و انتقادی از متکلمین ارائه می‌دهد که گرچه در شیوه و محتوای مباحث از ایشان واگرایی دارد، اما در غایت آن، یعنی تنزیه خدا به آنان نزدیک است. این خوانش که با اثرپذیری از دیگران و گاه به شکل غیر‌مستقیم صورت می‌گیرد، در مجموع کامل، و اثرگذار است، اگرچه به طور موردی به دلایلی چون کلی‌نگری به خطا رفته است. صدرا اشکالات «برهان حدوث» را تصحیح و از آن تمجید می‌کند، اما با ایستادگی در برابر فخررازی، ماهیت داشتن واجب را رد می‌نماید؛ زیرا خداوند، وجودی بسیط و واجب از هر جهت است که بر اساس آن، هرگونه ترکیبی از وی نفی شده و توحید او بهتر از شیوه کلامی و به دور از اشکال، ثابت می‌شود. خدایی که موصوف به صفاتی ثبوتی و عین ذات، چون علم، قدرت، اراده، کلام، سمع، بصر و حیات بوده و از هرگونه نقصی منزه است. ملاصدرا ارائه تفاسیر نارسا از اوصاف و نسبت آنها با ذات، را نقد کرده و معتقد است؛ برخلاف پندار اشاعره، خداوند با غایتی که عین ذات اوست و به مقتضای «قاعده الواحد»، نظامی طولی از مخلوقات مجرد و مادی را آفریده است. از او جز «وجود» که عین خیر است، صادر نشده، که از آن جمله عالمی است مادی و حادث به حدوث زمانی مبتنی بر حرکت جوهری، و آدمی است مختار، که هر آنچه می-کند به اراده و آفرینش خداست، بدون آنکه جبر یا تفویض لازم آید.

معرفت شناسی سنگ بنیاد برای همه ی علمهاست، وآن علمها در اطراف این علم می چرخند. وجهان بینی وایدئولوژی هر مکتب فکری عقدی مبتنی بر معرفت شناسی است. وگروه وهابی سلفی راه وروش خاصی در اسلام دارند، مانند تکفیر مسلمان ها وتخریب قبور وامثال آن. وراه وروش خاص آنها بر دیدگاه ها ونظریه های ابن تیمیه استوار است. وبرای فهمیدن دیدگاه هایش بر خود لازم می دانیم به فهمیدن نظریه هایش در معرفت شناسی، وامکان ندارد بر نظریه هایش نقد کنیم مگر در میان دیدگاه های معرفت شناسی آن بتوانیم نقد کنیم. پس این پایان نامه رأی ابن تیمیه را در معرفت شناسی بررسی می کند. ورویکردی که محقق در تحقیق خود بر آن اعتماد می کند آن رویکردی توصیفی وتحلیلی است.ما در دوران بحث وبررسی به این نتیجه رسیدیم که منشأ علم ودانش از منظر ابن تیمیه وحی است که بر رسول -صلی الله علیه وآله وسلم- نازل شد وابن تیمیه آن را از راویان حدیث می گیرد. ومعتقد است که چیزی که رسول -صلی الله علیه وآله وسلم-آورده اند، وصحابه وتابعین از آن فهمیده اند حجت است، وما به این علمها احتیاج نداریم. واین مطلب مخصوص ابن تیمیه است که می گوید محسوس ومتخیّل موجود است، وچیزی که قابل احساس نیست وجود ندارد. وعقل وخیال ووهم را به حس ارجاع می دهد. پس معرفت حسی نزد او محور اصلی است، وخیلی اهمیتی دارد. وملاک در اختلاف نص است نه عقل.ابن تیمیه نظریه ی نومینالیسم را در معرفت شناسی مبنا قرار داده، وباور دارد که وجود واقعی خارج از ذهن است که آن وجود واقعی از جزئیات وموجودات معیّن ومشخّص تشکیل شده است، وکلّیات در خارج هرگز وجود ندارند. ودر حقیقت ابن تیمیه فکر نومینالیسم را به بالا ترین مقام رسانده حتی در زمینه شریعت نیز آن را قرار داده است. وموجودات ملکوتی در نظرش موجودات معین ومشخص هستند که در میان آنها ذات الهی وجود دارد. واز اینجا فهمیده می شود که او قائل به موضوع جسمانیت شده است.وتاکید می کند بر این مطلب که مقدم بودن شرع بر عقل همیشه در تعارض واجب است، چون عقل تصدیق می کند خبری را که شرع می دهد، وشرع در هر خبری که عقل می دهد تصدیق نمی کند.وابن تیمیه علم حضوری را از اساس انکار می کند. بنابر این از خودِ علم نفس که علم حضوری است انکار می کند. بلکه تفاوت می گذارد بین علم نفس ووجود نفس. ویقین دارد که خودِ وجود نفس خالی از علم است.

مسأله شرور از دیر زمان با تقریرهای مختلف برای فیلسوفان و الهیدانان ادیان مختلف مطرح بوده و پاسخ های مختلفی به آن داده شده است. فیلسوفان و متکلمان مسلمان نیز از دو منظر متفاوت به این مسأله نگریسته و در پاسخگویی به آن کوشیده اند. فلاسفه اسلامی شرور را عدمی می دانند و به دنبال تبیین عقلانی چرایی تعلق قضای الهی به شرورند. در نظر آنان، به دلیل تلازم خیر اکثری در عالم طبیعت با شر اقلی، شرور قلیل به عَرض ِ خیرات کثیر در حوزه قضای الهی وارد می شوند و به صورت بالعرض مورد مشیت خداوند قرار می گیرند. اما متکلمان کوشیده اند سازگاری شرور (به طور خاص درد و رنج) را با آموزۀ عدل الهی مدلل سازند و برای تحصیل این غرض نظریه «عوض» را پرورانده اند. بر اساس این نظریه، عقل حکم می کند که اعطای عوض و جبران نسبت به درد و رنجی که شخص مستحق آن نیست بر خداوند واجب است. اگر مسأله شر را به عنوان یک امر واحد در نظر بگیریم، پاسخی که به آن می دهیم باید جامع باشد و همه ابعاد مسأله را در برگیرد در حالی که هیچ یک از پاسخهای فلاسفه و متکلمان اینگونه نیست؛ بنابراین با تفاوت نگرش، راه حل ها متفاوت می شود، پر واضح است که فلاسفه و متکلمان در پاسخ به این مسأله اختلاف نظر ندارند؛ زیرا اساساً هر یک نگرش خاص و متفاوتی به مسأله شرور دارند و براساس آن نگرش، راه حلی برای مسأله شرور ارائه داده اند. البته پاسخ متکلمان نسبت به پاسخ فلاسفه موضع برای اقناع اذهان عمومی کارآمدتر است زیرا دارای پیچیدگی های فلسفی نیست و شخص دارای عقل سلیم به راحتی آن را می پذیرد. از سوی دیگر هر انسانی در مواجهه با شرور ابتدا انگشت بر روی تبعیض های موجود در دنیا می گذارد و آموزۀ عدل الهی برایش کمرنگ می شود، در اینجاست که پاسخ متکلمان به فرد کمک می کند تا ایمانش را حفظ کند.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا ونتایج به دست آمده):یکی از موضوعاتی که اهمیت و اعتقاد به آن، ریشه در فطرت و سرشت آدمی دارد، مسأله‌ی حفظ عفّت و ترک هرگونه بی‌حیایی است. این موضوع در تمام فرهنگهایی که در جوامع مختلف بشری وجود دارند، جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده و البته در فرهنگ والای اسلام نیز به مراتب موردتوجه قرارگرفته است. در روایت معروف جنود عقل وجهل،که عنوان این پایان نامه ازآن گرفته‌شده، عفّت از لشکریان عقل شمرده شده است وتهتُّک، در نقطه‌ی مقابل آن ذکرشده که یکی از جنودجهل به شمار می‌آید. در این نوشتار، به بیان آیات وروایاتی که در آن ها از موضوع عفّت و تهتُّک ، سخن گفته شده است پرداخته‌ ایم، تا میزان توجه و اهمّیتی که در متون اسلامی به این مطلب داده شده است را نشان دهیم. در نتیجه‌ی این بحث، درخواهیم یافت که از نگاه خداوند متعال و پیشوایان دین، موثرترین عامل برای رسیدن به مقام عفّت ورزی و تهتُّک گریزی، مهار نفس است که در پرتو کنترل اندیشه، گفتار و رفتار، بدست خواهد آمد.کلید واژه ها: عفّت، تَهتُّک، حَیاء، حجاب .

چکیده ندارد.

جریان سلفیه امروز را باید برآیندی از مساعی دلبستگان به اهل حدیث تلقی نمود که به زعم خود تهذیب گرایی و اصلاح طلبی عقیدتی را به مثابه دورنمای آرمانی خود تعریف نموده و در این راستا زدودن پیرایه ها و تعقیدات عقل گرایانه از ساحت نصوص دینی را سرفصل راهبردهای خود قرار داده اند؛تکیه بر ظاهر گروی و فهم بسیط قرآن و سنت مبتنی بر آراء سلف صالح و بدون لحاظ نمودن منطق و اصول تفهم صحیح، غایت اجتناب ناپذیر منهج سلفیه به شمار می رود.تشتت و نا همگونی مبانی و برون داد های تفسیری مفسران منتسب به جریان سلفیه همچون ابن تیمیه، ابن کثیر و آلوسی در گستره ای وسیع، نشان از نا استورای مبانی و تزلزل ساختار عقیدتی این جریان دارد؛در این راستا تضاد آراء ابن تیمیه در مباحثی چون توحید حاکمیت با مبنای مدعایی قاطبه سلفیان معاصر،امری جالب توجه است.از دیگر سو ناپختگی منهج سلفیه را می توان در شکاف عمیق بین ابن کثیر و سلفیه در مباحثی چون توسل و استغاثه به صالحین پیجویی نمود؛در نهایت به نظر می رسد رای به خروج آلوسی از دایره مفسران پایبند به مکتب سلفیه و معرفی وی به عنوان اندیشمندی مستقل و متاثر از متاخرین اشاعره مدعایی غیرمستند و بی پایه تلقی نخواهد شد. لذا اتکاء آلوسی بر پاره ای از آراء سلف در رویکرد تفسیری وی، قدر مشترکی مقبول با مولفه های سلفیه مصطلح معاصر نداشته و صرفا راهبردی مستقل در جهت احیاء منهج سلف صالح بدون تصویب مبانی جزم اندیشانه و متعصبانه سلفیه محسوب می شود.

فقهای امامیه مجسمه و نقاشی را به چهار دسته تقسیم نموده اند: الف) مجمسه جان داران (انسان و حیوانات) ب)مجسمه اشیا بی جان (درخت و گیاه و غیره ) ج) نقاشی جانداران د) نقاشی اشیا بی جان از نظر همه فقهای امامیه ساخت مجسمه جانداران حرام بوده و از نظر بعضی از فقها رسم نمودن تصویر آنها نیز حرام می باشد. اما ساخت مجسمه و رسم نمودن تصویر اشیا بی جان جایز است. ساخت مجسمه و رسم نمودن تصویر قسمتی از بدن حیوانات یا انسان جایز می باشد. عکاسی با دوربین جایز بوده و رسم نمودن تصویر و ساخت مجسمه حیوانات یا انسان بوسیله دستگاه نیز جایز می باشد. گرفتن اجرت ساخت و همچنین پرداخت اجرت نقاشی و مجسمه ساز حرام می باشد. ولی خرید و فروش مجسمه و نقاشی برای دیگران جایز بوده و می توانند آنها را نگهداری کنند. قرار دادن آنها در منزل و مقابل شخص نمازگزار مکروه بوده و باید هنگام نماز روی آن را با پارچه ای پوشاند. آیا اکنون ساخت مجسمه و نقاسی انسان و حیوانات جایز است؟ بعضی از فقها با مطرح نمودن بحث ؛تاثیر زمان و مکان بر اجتهاد؛ ساخت مجسمه و نقاشی را جایز دانسته و می گویند که کارکرد اجتماعی مجسمه و نقاشی در زمان حاضر با گذشته تغییر پیدا کرده است، چرا که در گذشته آنها زمینه بت پرستی را فراهم می کرده اند و اگر امروز نیز آنها در موقعیتی قرار گیرند که زمینه بت پرستی را فراهم کنند، ساخت آنها حرام خواهد بود. بنابراین تا هنگامی که مجسمه و تصویر در جهت خدمت به دین و سایر اغراض عقلایی قرار داشته باشد ساخت آنها جایز خواهد بود.

یکی از اصلی‌ترین مبانی نظری در زمینه انسجام سوره های قرآن، تعیین عامل وحدت‌بخش سوره است که کمتر مورد توجه قرار گرفته و سوال اصلی پژوهش حاضر را شکل می‌دهد. رساله حاضر با روش مطالعه اکتشافی و واکاوی تحقیقات انجام شده در تبیین انسجام سوره‌ها و نیز گرته‌برداری از دانش‌های مرتبط، در پی تبیین شواهدی است تا نقش یگانه غرض را در انسجام-بخشی سوره‌ها تأیید نماید. تحلیل کتابخانه‌ای دیدگاه‌های مفسران در این زمینه مشخص نمود که عموم ایشان هنگام سخن از انسجام سوره‌ها، از تعبیراتی استفاده می‌کنند که به غرض سوره به عنوان عامل انسجام، رهنمون است. همچنین در مطالعه میان رشته ای مشخص شد سایر دانش‌های مرتبط با متن، نقش یگانه غرض را تایید کرده و قابل تطبیق بر سوره‌های قرآن می‌باشد. شواهد بدین قرار می باشد: عامل تکوین متن از لحاظ نظریه های ادبی معاصر، وجود غرض ارتباطی است؛ از نظر علم نحو، کلام، لفظی است که فایده و هدفی داشته باشد. تکوین سیاق نیز مشروط به وجود غرضی کلان در پس متن بوده و در علم بلاغت نیز تصریح شده است که اتصاف کلام به بلاغت مشروط به وجود غرض ثانوی(غیر از معنای ظاهری الفاظ) است. به علاوه، در مباحث روش تحقیق ثابت شده است که انسجام متون تحقیقی، در صورت تعیین مسئله و هدف، محقق شده و متون موضوع محور مثمر ثمر نخواهند بود. در فلسفه علوم نیز گفته می شود عامل وحدت و تمایز علوم از یکدیگر، دست کم در علوم ارتباطی، غرض آن علم است. در این رساله همچنین با مطالعه تطبیقی دستاورد‌های جدید در زمینه سیاق جامع، نشان داده شده است که کشف غرض سوره از طریق قواعدی به دست می آید که به کشف و تحلیل سیاق جامع سوره می پردازد. در نهایت با تطبیق دستاورد‌های بدست آمده این رساله بر سوره های قرآن، وجود ثمراث شناختی، یعنی درک حکیمانگی ساختاری و محتوایی سوره ها، و نیز ثمرات کاربردی، یعنی امکان ارائه تفسیری کاملتر و دقیق تر از سوره ها، به شکلی عینی نشان داده شده است.

قرآن مجید ایک آسمانی کتاب اور زندہ وجاوید عالمی معجزہ ہے جسے خدا وند عالم نے انسانیت کو جہالت اور شرک کی تارکیوں سے ہدایت اور وحدانیت کے نور کی طرف ہدایت کرنے کے لئے پیغمبر اکرم کے قلب مبارک پر نازل کیا ہے۔قرآن کتاب ہدایت ہے اور بشریت کوسعادت و کامرانی کی طرف رہنمائی کرتی ہےنیزنہایت ہی واضح طور پر مسلمانوں کو سعادتمندانہ طریقہ سے زندگی بسر کرنے کا لائحہ عمل بتلاتی ہے ، فضیلت میں کوئی بھیکتاباس کے گرد پا تکبھی نہیں پہنچ سکتی، یہ کائنات کے ہر موجود سے افضل واعلیٰ ہے ۔قرآنمجید وہ فانوس ہےکہ جس کے پرفروغ شعلوں پر تند وتیز آندھیوں کا ذرہ برابر اثر نہیں ہوتا،یہ کتاب نہ ہی پرانی ہوتی ہےاور نہ ہی اس میں تحریف کا امکان پایا جاتا ہےجیسے جیسے زمانہآگے بڑھتا جاتا ہے اس کے معارف آشکار ہوتے جاتے ہیں اور اس کی طراوت اور شادابی میں اضافہ ہوتا چلا جاتاہے ۔قرآن مجید اسلامی معارف کا اہم ترین منبع اور تمام علوم وفنون کا سرچشمہ ہے نیز مختلف پہلووں کا حامل ہے جن میں سے ہر ایکانسان کی ہدایت کے لئے ایک چراغ کی حیثیت رکھتا ہے ۔ قرآن مجید دو طرح کے ظاہری و باطنی پہلووں کا حامل ہے،اس کا ظاہر نہایت خوبصورت اور باطن عمیق و گہرا ہے۔قرآن مجید کی ظاہری خوبصورتی پر توجہ کرنے والےفنون میں سے ایک فن،قرائت قرآن ہےجو اس آسمانی کتاب کے لفظی اعجاز کو بیان کرتا ہے نیز اس کے معارف کے بیکراں سمندر میں غوطہ لگانے کا ایک دریچہ ہے کیوں کہقرآن مجید کو صحیح طرح سے سمجھنے کے لئے اس کو صحیح طریقہ سے پڑھنا ضروری ہے ۔تلاوت قرآننہایت ہی افضل عبادت ہےجو ایمان کو جلا بخشتی ہے ،دلوں کو زندہ کرتی ہےاور گناہوں کا کفارہ قرار پاتی ہے۔قرآن کو بہترین انداز میں اور زیادہ سے زیادہپڑھنا معاشرہ میں قرآنی ثقافت کو رونق بخشنے اور لوگوں کواس مقدس کتاب کے ساتھ رغبت دلانےکا باعث بنتا ہے اور اس میدان میں قرّاء کا اہم رول ہے۔قرائت میں موثر علوم میں سے ایک؛ وقف اور ابتدا کی پہچان ہےجوفنون قرائت میں ایک اہم ترین علم شمار کیا جاتا ہے۔اس لئے کہ یہ علم قرآن مجید کے معنی اور مفہوم کو پہنچانے میںاہم کردار کرتا ہےجس کی بنا پر بہت اہمیت کا حامل ہے ۔قرآن مجید میں وقف ووصل اور ابتداکلام خداکے جمال اور عظمت کا مظہر ہےکہ جس کی رعایت نہ کرنے سے کلام کے معنی میں خدشہ وارد ہوجاتا ہے اور بسااوقات سننے والے کو مقصود معنی سے دور کر دیتا ہے ،یہیوجہ ہے کہ ایک موثر تلاوت کو تشکیل دینے والے عناصر میںسےکوئی بھی وقف وابتدا کا مقابلہ نہیں کرسکتا ۔قاری قرآن ایک آیت سے تلاوت کو شروع کرتا ہے اور دوسری آیت پر ختم کرتا ہے ، ممکن ہے تلاوت ایک سورہ کی ابتدا سے کی جائے اور اس کے آخر میں ختم کی جائےلیکن طولانی سورے کہ جنہیں ایک بار پڑھنا ممکن نہیں ان میں مجبوراً تلاوت سورہ کےدرمیان سے شروع یا ختم کرناپڑتی ہے لہذا سورہ کے درمیان سے تلاوت شروع کرنے یا درمیان میں ختم کرنے کے لئے مناسب مقام کا معلوم ہونا بہت ضروری ہے ۔دوسری طرف قاریکو سانس لینے کے لئے تلاوت کے دوران جگہ جگہ وقف کرنے کی ضرورت پڑتی ہےجس کے لئے ضروری ہے کہ سانس کی مقدار کو مدنظر رکھتے ہوئے اس طرح تلاوت کرے کہمناسب مقام تک ایک سانس میں پہنچ سکے تاکہ کلام خدا میں خلل نہ پیدا ہو۔ اسی طرح ایسی جگہ سے ابتدا کرے کہجہاں سے صحیحمفہوم ادا ہوسکے اورمقصود خداوندی بھی معلوم ہوسکے۔ یہ بات بھی واضح ہے کہبعض آیات میں کلام کےطولانی ہونے کی وجہ سےقاری کو مجبوراً درمیان میں وقف کرنا پڑتا ہے کہ جہاں علم وقف و