جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان :

تطبیق عقل و عشق در حدیقه سنایی و منطق الطیر عطار

نویسنده:

محبوب محمدی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مدخل آثار(دانشنامه آثار) , کتابخانه عمومی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

عشق , حکمت , منطق الطیر , حدیقه الحقیقه , نگرش , ادبیّات‌ فارسی , عقل , عقل , عقل , حکمت , اصطلاحنامه عرفان , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , جوهر (فلسفه) , هنر و علوم انسانی , جوهر (فلسفه) , سنایی، مجدودبن آدم , عطار، محمد بن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , سنایی، مجدودبن آدم , سنایی، مجدودبن آدم , جوهر (فلسفه)

چکیده :

عقل و عشق همواره دو ابزار اصلی شناخت و معرفت بوده است از این رو گروهی عقل را وسیله شناخت و معرفت میدانند و گروهی عشق را، و بین این دو گروه همیشه تقابل و تعارض بوده استتحقیق این است که علیرغمِ هم‌مکتب بودنِ آن دو عارف (مراد اشراقی بودنِ آنهاست)، سنایی در دوران پختگی (که حدیقه نیز حاصل دوران پختگی اوست)، عقل را که حکمت مشّائی، به‌عنوان بهترین وسیلۀ شناختِ حقایق، مطرح کرده است، زمانی می‌پذیرد که به آن صبغۀ دینی زده باشد.بسیاری از عارفان، از جمله، «عطار» معتقدند: «عقل» حتی عقلِ انبیا و اولیا، برای رسیدن به حقایق و دقایق غیبی کافی و وافی نیست و «عشق» تنها جوهری است که شناخت خدا را برای آدمی میسّر می‌کند. «سنایی»، به‌خصوص، در «حدیقه» نسبت به «عقل»، نظری حکیمانه دارد و بر این باور است که در صورتی که «عقل» و حتی «عشق» منوّر به نور شرع باشند و هر دو از دین نشأت بگیرند، می‌توانند راهنمای آدمی برای شناخت حقایق باشند. عواملی از قبیلِ روشن كردن اين حقیقت كه عارفان، به‌ویژه، «سنایی» و «عطار» چه برداشتي از دو مقولۀ عقل و عشق دارند و به چه دلیلی آن دو را برابر هم قرار می‌دهند و همچنين روشن كردن جايگاه عقل كلّي و اهميّت آن نزد «سنايي» و «عطار»- كه جوهر انسان است و اينكه اهل تصوف خود، از مُحبّان عقل هستند و عدمِ توجه دقيق به اين مسأله باعث می‌شود كه عشق، دشمنِ عقل فرض شود و ... ، از ضرورت‌های اصلی توجه بنده به موضوع این پژوهش بوده است.1. دست‌یابی به تعاریفی مشخص از عقل و عشق.2. شناخت جایگاه عقل و عشق نزد عارفان.3. عقل و عشق و جایگاه آن دو از از دیدگاه سنایی.4. عقل و عشق و جایگاه آن دو از دیدگاه عطار.5. شناخت عقاید و افکار سنایی و عطار در خصوص عقل و عشق.6. ایجاد تحول در نگرش مردم نسبت به عقل و عشق از نظر عارفان.

مشخصات اثر

عنوان :

راهنما در مثنوی‌های عطار و بررسی میزان انطباق آن با کهن‌الگوی پیر خردمند از دیدگاه یونگ

نویسنده:

طاهره زارعی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

رهبری , سلوک عرفانی , ناخودآگاه جمعی , کهن الگو , ادبیّات‌ فارسی , راه‍ن‍م‍اه‍ا , پیر (عرفان) , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , یونگ، کارل گوستاو

چکیده :

از دیدگاه یونگ، کهن‌الگوی پیر خردمند در قالب پیرمردی یاری‌رسان در افسانه‌ها، داستان‌ها و اسطوره‌ها ظاهر می‌شود و با اطلاعاتی که به قهرمان می‌دهد او را در رسیدن به موفقیت و حقیقت یاری می‌کند. پدر، شاه، معشوق، جادوگر شرور، ندای درونی، حیوانات، به‌خصوص پرندگان و... از چهره‌های این کهن‌الگو هستند.در آثار عطار، پدر در الهی‌نامه، هدهد در منطق الطیر، پیر در مصیبت‌نامه و گاه ندایی درونی در اسرارنامه، هم‌چنین برخی دیگر از چهره‌ها مانند پیرزال، کیمیاگر، دنیا ( چهر? شرور پیر)، معشوق و حیواناتی مانند پرندگان، مار و... در نقش راهنما ظاهر شده‌اند. بررسی دقیق نشان می‌دهد که راهنما در آثار عطار شباهت فراوانی به کهن‌الگوی پیر خردمند در آثار یونگ دارد. از جمله صفات مشابه این‌دو می‌توان به این موارد اشاره کرد: تجربه، نورانیت، آگاهی از اسرار، دیدار با خدا، کهنسالی، تنهایی و تجرد، رنگ سبز، نواقص پیر و... . پایان‌نامه حاضر کوشیده است با بررسی ویژگی‌ها و نمودهای پیر در چهار مثنوی عطار، میزان انطباق آن‌ها را با کهن‌الگوی پیر خردمند از دیدگاه یونگ نشان دهد.

مشخصات اثر

عنوان :

عقل و نقد آن در مثنوی‌های عطار

نویسنده:

لیلا آذرنوا,لیدا آذرنوا

نوع منبع :

رساله تحصیلی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

ذهن , علوم انسانی , نقد ادبی , زبان و ادبیات فارسی , کتاب , قرآن مجید , اصطلاحنامه عرفان , عطار، محمد بن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , مثنوی عطار

چکیده :

عقل در شریعت، منشاء تکلیف و عامل طاعت و بندگی است و شناخت ذات و صفات حق از او برنیاید. عطار در مثنوی‌های خود عقل را عاجز از درک ذات و صفات خدا می‌داند زیرا شناخت خدا با دلیل و برهان میسر نیست. وی عقل را در مقام عدل خود (عالم طبیعت) می‌ستاید. اما معتقد است چون بخواهد پای از حد فراتر نهد دچار حیرت، گمراهی و ضلالت می‌گردد. عطار نظریات فلاسفه را مردود می‌شمارد وی عقل فلسفی را شایسته اسرار نمی‌بیند.او ادراک اسرار الهی را به طور ماوراء‌العقل منوط می‌سازد عقل از نظر او در صورتی راهنماستکه تابع شریعت باشد. عقل از نظر او عامل بندگی اما جان منبع حقیقی معرفت است. از نظر عطار چون و چرا سبب گمراهی است و سرانجام معرفت عقلی تحیر است. در مثنوی‌های عطار، عشق و عقل با هم تقابل دارد، او در همه موارد عشق را برتر از عقل می‌داند.

مشخصات اثر

عنوان :

مقایسه‌ی مقامات عرفانی در منطق‌الطیر عطار و مثنوی مولوی

نویسنده:

کریم برزگر

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

مثنوی معنوی , توبه , منطق الطیر , اخلاص , اخلاص , مقامات (عرفان) , مولوی، جلال الدین محمد بن محمد , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , مولوی، جلال الدین محمد بن محمد , عطار، محمدبن ابراهیم

چکیده :

عرفان اسلامی با تعالیم بلند خود توانسته است مریدان طریقت و عاشقان حقیقت را مجذوب خویش سازد و زمزمه ی عشق الهی را در گوش جانشان فروخواند و آنان را به تهذیب نفس و تزکیه ی درون فراخواند.مشایخ طریقت برای تبیین آموزه های دینی و عرفانی خویش به اصطلاحات و تعبیرات بلند پایه ای تمسک می جسته اند و با استفاده از آن ها رموز عرفانی را شرح و تفصیل کرده اند.اصطلاح «مقام» یکی از آن تعبیرات است که به معنی مرتبه ی سیر و سلوک زیر نظر مرشد کامل و پیر راه دان تا وصول به سعادت و کمال معنوی است.مقامات عرفانی، مفاهیم و تعداد آن ها مورد اختلاف نظر متصوفه است چنان که برخی آن ها را به هفت مقام محدود ساخته چون عطار که این مقامات را طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا دانسته است و برخی چون خواجه عبدالله انصاری به مقامات صدگانه معتقد است اما با این وجود اکثر مشایخ توبه را آغاز راه و رضا را پایان سیر و سلوک دانسته اند. مولانا نیز در مثنوی مقامات متعددی را ذکر کرده است اما تفکیکی میان حال و مقام قایل نشده و خود را مقید به نظم و ترتیب آن ها نکرده است.هدف از این پژوهش نشان دادن مقامات مطرح شده در دو اثر گرانبهای منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و مقایسه ی میان دیدگاه این دو عارف بزرگ در تلقی این مقامات و روشن ساختن نقاط اشتراک یا تفاوت نظر ایشان است تا به درک بهتر از آثار این دو شاعر بزرگ کمک کند

مشخصات اثر

عنوان :

مدایح نبوی در شعر بوصیری و عطار نیشابوری

نویسنده:

فواد منیجی

نوع منبع :

رساله تحصیلی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

شَعَرَ , شعر , محمد (ص)، پیامبر اسلام , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , مدحیات , عطار، محمد بن ابراهیم , مدحیات , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , بوصیری، محمدبن سعید

چکیده :

بوصيري و عطار دو شاعر مسلمان هستند كه در باره ي پيامبر (ص) مدايح قابل توجهي دارند. مضاميني همچون حقيقت محمدي، معجزات و كرامات پيامبر (ص)، معراج، فضايل اخلاقي، برتري بر ديگر پيامبران و شفاعت از جمله مواردي است كه هر دو شاعر به آن پرداخته اند، اما مضاميني همچون مقدمه غزلي، نقد عقايد اهل كتاب و جنگ و جهاد را تنها بوصيري بكار برده است . بوصيري صفات پيامبر را مستقيم و سيره وار بكار برده اما عطار مطالب را به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم يا رمز گونه ذكر كرده است، موارد غير مستقيم عطار در خلال تصاويري هنري آمده است كه خواننده را به خود جذب مي نمايد، مدائح بوصيري به دليل سادگي و عاميانه بودن مورد پسندهمگان واقع شده و علي الخصوص برده به عنوان يك شاهكار ادبي جاودانه باقي مانده كه مورد معارضه شاعران مختلف در طول قرون متمادي قرار گرفته است، اما مدايح عطار را اكثراً خواص صوفيه خوانده و بدان توجه كرده اند . از سوي ديگر نگاه عطار به پيامبر (ص) و صفات و رفتار او نگاهي صوفيانه و عرفاني بوده و سير مراحل عرفاني را در آن حضرت به تجلي كشيده است، اما نگاه بوصيري نگاهي زميني بودهو او توان حركت در وادي عرفان را ندارد . هر دو شاعر نسبت به تعصب اظهار بيزاري كرده و در كنار مدح پيامبر به مدح اهل بيت و اصحاب نيز پرداخته اند. بوصيري همه مدايحش را در قالب قصيده بيان كرده اما عطار متنوع تر عمل كرده و مدايحش را در قالب هاي مثنوي، رباعي و قصيده آورده است.

مشخصات اثر

عنوان :

بررسی مقایسه‌ای مفهوم عرفانی تزکیه نفس در نهج‌البلاغه و آثار عطّار

نویسنده:

زهره مازار

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم) , مطالعه تطبیقی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

نهج البلاغه (نهج‌البلاغه) , سلوک عرفانی , 01. خداشناسی (کلام) , کمال انسانی , نگرش دینی , معارف اسلامی , خداشناسی(الهیات بالمعنی الاخص) , مفهوم , خداشناسی , اصطلاحنامه عرفان , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , علی‌‌بن ابی‌طالب ‏‫(ع)‬، امام اول , علی‌‌بن ابی‌طالب ‏‫(ع)‬، امام اول , عطار، محمدبن ابراهیم , علی‌‌بن ابی‌طالب ‏‫(ع)‬، امام اول , هنر و علوم انسانی , علی‌‌بن ابی‌طالب ‏‫(ع)‬، امام اول , تهذیب نفس

چکیده :

چکیدهاز آنجایی که اسلام دین انسان ساز است، برای هدایت و گم نکردن راه سعادت منبع مکتوبی چون قرآن و راهنمایانی چون پیامبر (صلی الله و علیه و آله) و پس از ایشان ائمه (علیهم السلام) را در دسترس همگان قرار داده است. با مطالعه قرآن و نهج‌البلاغ? شریف به عنوان مترجمان قرآن کریم می‌توان به هدایت دست یافت. عارفان مسلمان تلاش می‌کنند که سیر و سلوک خود را بر اساس دستورات دین و راهنمایی این بزرگان قرار دهند تا مسیر را به خطا نروند از جمله عطّار نیشابوری که گرچه اهل سنت است اما با مطالعه آثارش می‌توان به تأثیرپذیری او از امیر المومنین علی (علیه‌السلام) در طی طریق معترف شد.تزکیه عرفانی نفس در نهج‌البلاغه بر انسان شناسی که به خداشناسی و در نهایت به کمال رساندن انسان منجر می‌شود استوار است. امیر المومنین علی (علیه‌السلام) به عنوان انسان کامل، شناخت صحیح خداوند و اخلاص در عقیده و عمل، تقوی و صبر را از عوامل دست‌یابی به تزکیه نفس در نهج‌البلاغه می‌دانند و برتری طلبی، پیروی از خواهش‌های نفسانی، طغیان، حبّ دنیا و موانع عملی و اخلاقی ازجمله عجب و ریا و ارتکاب رذائل اخلاقی را موانع شناختی در راه تهذیب نفس می‌شمرند.عطّار عوامل دست‌یابی را به کمال شناخت خداوند و عوامل فردی منحصر می‌داند و در آثارش از طلب، عشق، معرفت، استغناء، توحید، حیرت، فقر و فنا به عنوان وادی‌ها و یا مراحل سیر و سلوک عرفانی نام می‌برد. موانع شهودی در نزد شیخ عبارتند از: غفلت از خداوند و غفلت از مرگ. عطّار موانع عملی و اخلاقی را پیروی از هوای نفس، خودپرستی، آرزوهای دور و دراز و سراب‌های فریبنده می‌داند.کلیدواژه: تزکیه نفس، عرفانی، نهج‌البلاغه، عطّار.

مشخصات اثر

عنوان :

وادی های سلوک در چهار مثنوی عطار و مقایسه آن با سفرهای چهارگانه عرفا

نویسنده:

منصوره برزگرکلورزی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

سلوک عرفانی , شهوت , منطق الطیر , عرفان اسلامی , اصطلاحنامه عرفان , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , عطار، محمد بن ابراهیم , عطار، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم , منطق‌الطیر , مصیبت‌نامه (کتاب) , هنر و علوم انسانی , عطار، محمدبن ابراهیم

چکیده :

عطار در منطق‌الطیر طریق سلوک را دارای هفت وادی می‌داند: طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا. در این مثنوی سالک با شیخ عطار سفر اول را طی می‌کند. هفت وادی همان اطوار سبعه سفر اول هستند که او به زبان عارفانه خود آنها را بیان می‌کند و در نهایت سالکان عطار نیز چون عارف در سفر اول به فنا در ذات الهی می‌رسد.در دومین مثنوی عطار که مصیبت‌نامه است، سالک که فکر قلبی است سیر آفاقی و انفسی در میان تمام کائنات آغاز می‌کند و سرانجام پیامبر اکرم او را به سوی پنج وادی راهنمایی می‌کند که عبارتند ازحس، خیال، عقل، دل و جان. سالک در وادی آخر متوجه می‌شود، در تمام جهان تنها یک حقیقت است و آن ذات اقدس خداوند است. این منظومه در واقع با سفر دوم عرفا مرتبط است چرا که در این مثنوی، سالک سفر در ذات دارد و او در دریای جان غرق می‌شود و برای ادامه سفر خود آماده می‌شود که شیخ عطار آن را در کتاب دیگری آورده است.آن کتاب الهی‌نامه است که در آن شیخ برای جان، شش پسر در نظر می‌گیرد در واقع شش وادی که سالک باید‌ از آنها عبور کند. نفس، آرزوی شهوت دارد. شیطان با وساوس خود او را گمراه می‌کند. عقل خواهان جاه است. علم در پی چیزهای بی‌اهمیت می‌رود در حالیکه علم واقعی، علم کشف اسرار است. فقر پادشاهی ناپایدار دنیوی را می‌طلبد و در نهایت توحید کل است که دین و دنیا را با هم می‌خواهد. این مثنوی ادامه سفر دوم است که سالک در آن به عبودیت می‌رسد و دیگر خود را در میان نمی‌بیند.درآخرین منظومه، اسرارنامه شیخ وادیی نیاورده است و خطاب به انسان هیجده مقاله را سروده و در آنها بتدریج همراه سالک سفر سوم نیز به پایان می‌رساند. در این سفر سالک در عوالم جبروت و ملکوت و ناسوت سفر می‌کند و از صفات و افعال الهی خبر می‌دهد اما به مقام نبوت نمی‌رسد. در پایان این سفر است که سالک عطار به مقام علوی می‌رسد و پند و اندرز می‌دهد و می‌تواند از ذات و صفات الهی خبر دهد.شیخ عطار سفر چهارم را چون برای انبیا و کاملان راه است و نه برای سالکان، در مثنوی‌های خود نیاورده است.

مشخصات اثر